Қазақстан Республикасы эталондар базасы жайлы

Пән: Сертификаттау, стандарттау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті

CӨЖ

Тақырыбы : Қазақстан Республикасы эталондар базасы .

Орындаған: Тукенов А. Е.

Тобы: СМ-405

Тексерген: Кундызбаев Д. К.

Семей-2015

Жоспар:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

2. 1. Эталондар және стандартты үлгілер.

2. 2. «ҚазСТҚ» ЕМК мынадай қызметтері

2. 3. Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары

2. 4. Пайда болу сипаты бойынша түрлері .

2. 5. Тікелей өлшеу нәтижелерін өңдеу.

2. 6. Өлшеудің классификациясы. Өлшеу нәтижелерін өңдеу.

ІІІ. Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Эталондар және стандартты үлгілер.

ҚР Президентінің «Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын іске асыру жөніндегі шаралар туралы» жарлығын іске асыру шегінде республикада болып жатқан экономикалық өзгерістер, метрология қызметінің техникалық негізін - республиканың эталондық базасын тиісті деңгейде ұстап тұру арқылы қалыптасқан ұлттық өлшем бірлігін қамтамасыз ету жүйесін тасымалдау қадамдарын жүзеге асыруды қажет етеді.

Республиканың эталондық базасы экономиканы метрологиялық қамтамасыз ету жүйесінің орталықтандырылған элементі болып табылады. Эталондық базаның даму деңгейі түпкі қорытындыда барлық техникалық өлшемдердің деңгейі мен дамуын анықтайды.

Қазіргі уақытта республиканың эталондық базасы эталондардың 98 бірлігінен және эталон жабдықтарынан, 49 мемлекеттік эталоннан, 27 жұмыстық эталон және эталондық жабдықтардың 22 бірлігінен тұрады.

«ҚазМетрИн» РМК-да құрылған Мемлекеттік эталондар және ғылыми зерттеулер орталығы физика-химиялық өлшеулер, электрлік өлшеулер, механикалық және оптика-физикалық өлшеулер зертханаларынан тұрады.

Зертханаларда физикалық шамалар бірліктерінің өлшемдерін мемлекеттік эталондардан метрология қызметтердің бастапқы эталондарына беру жұмыстары, мемлекеттік эталондарды жаңарту, қамтамасыз ету және зерттеу жұмыстары атқарылады және халықаралық ғылыми метрологиялық институттардың эталондарды салғастыру жұмыстарына қатысады.

Өлшем құралдарының көмегімен жүзеге асырылатын өлшеулердің күмәнді нәтижелерінен азаматтарды және экономиканы қорғау мақсатында «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» ҚР-ның заңымен типін бекіту мақсатында өлшем құралдарына сынау жүргізу және мемлекеттік метрологиялық қызметін метрологиялық аттестаттау қарастырылған. Типін бекіту мақсатында сынау және метрологиялық аттестаттау сыналатын өлшем құралдарының қауіпсіздік талаптары мен қызметтік тағайындалуына сәйкес қалыпты және төтенше пайдалану жағдайында өлшем құралдарының нақты сипаттамаларын анықтау үшін жүргізіледі.

Қазіргі уақытта ҚР-сына физика-химиялық өлшемдер және сұйықтар мен газдардың шығыны мен көлемін өлшеу салаларындағы жұмыстар үшін үлкен көлемде жабдықтар әкелінуде. Бұлар, әр түрлі газоанализаторлар, спектрофотометрлер, шығын өлшегіштер, рН-метрлер, газ анализаторлары, хроматографтар. Сонымен қатар соңғы уақытта әйгілі ойын автоматтары әкелінуде. Бұл өлшем құралдары мен жабдықтардың сыналуы тапсырыс берушілердің (дайындаушылар мен импорттаушылар) базасында жүргізіледі. Халықаралық талаптарға сәйкес (ИСО/МЭК 17025:2005 Басшылығы) сынаулар қажетті сынау, өлшеу және қосымша жабдықтармен қамтылған арнайы зертханаларда білікті мамандармен жүргізілуі қажет.

Осыған байланысты, «ҚазМетрИн» РМК базасында Өлшем құралдарын экспериментті зерттеу орталығы құрылды, оны жабдықтауға техникалық құралдарды электромагниттік сыйымдылыққа сынау, климаттық және механикалық сынаулардың кең спектрін құра алатын жабдықтың 61 бірлгі сатып алынды.

Алынған түрлі жабдықтар азаматтардың өмірі мен денсаулығын қорғауды қамтамасыз ету жұмыстарында, қоршаған ортаның жағдайын бақылауда, сауда-саттық операцияларында қолданылатын өлшем құралдарын салыстырып тексеру бойынша сапалы қызмет көрсету үшін салыстырып тексеру зертханаларының аккредиттеу облысын кеңейтуге мүмкіндік берді.

Сонымен қатар, өлшем құралдарын экспериметті зерттеу орталығы салыстырып тексеру таңбаларын дайындау, сақтау және қолдану ережесіне сәйкес таңбалар жасау қызметін ұйымдастырады (түскен өтінішке талдау жүргізеді, метрологиялық қызметтерге шифр, металлдық таңбаларға реттік сан, өзі жабысатын лейблдарға, пластикалық пломбаларға нөмірлік код береді) .

«Салыстырып тексерілетін өлшем құралдары туралы деректерді электрондық есептеу және оларды мемлекеттік ғылыми метрологиялық орталыққа тапсыру туралы ережесін бекіту туралы» Техникалық реттеу және метрология комитеті Төрағасының Міндетін атқарушының 2005 жылғы 20 қаңтардағы № 14 бұйрығының 5 тармағына сәйкес салыстырып тексеруші субъектілер салыстырып тексерілетін өлшем құралдары туралы деректерді электрондық есептеуі және оларды мемлекеттік ғылыми метрологиялық орталыққа беруі қажет.

ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 8 қыркүйектегі № 904 қаулысы негізінде «ҚазМетрИн» РМК базасында «Қазақстан салыстырып тексеру қызметі» шаруашылық жүргізу құқығындағы еншілес мемлекеттік кәсіпорны құрылды (бұдан әрі - «ҚазСТҚ» ЕМК) .

«ҚазСТҚ» ЕМК мынадай қызметтері

«ҚазСТҚ» ЕМК мынадай қызметтерді атқарады:

1. Өлшем құралдарын салыстырып тексеруді жүргізеді;

2. Өлшем құралдарына сынау, метрологиялық аттестаттау жүргізуде өлшем құралдарын ҚР МӨЖ тізіліміне енгізу бойынша жұмыстарға қатысады;

3. Техникалық (салыстырып тексеру) базаны жетілдіруге қатысады;

4. Өлшеу әдістемелерін, өлшем орындау әдістемелерін өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы нормативтік құжаттарға сәйкестігіне метрологиялық сараптама жүргізуге қатысады.

5. Метрология саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулерге қатысады;

6. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы нормативтік құқықтық келісімдерді және нормативтік құжаттарды әзірлеуге қатысады;

7. Сынау жабдықтарына аттестаттау жүргізеді;

8. Бекітілген қызмет бағыттары бойынша өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында семинарлар, курстар ұйымдастыру.

Республикада өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы заңнама мен нормативтік база үнемі жетілдірілетінін ескере отырып жаңа нормативтік құжаттарды (НҚ) әзірлеу, қолданыстағы НҚ-ды халықаралық талаптармен үйлестіру арқылы эталондық база, сонымен қатар жұмыс өлшем құралдары жетілдіріледі, метрология саласында біліктілікті арттыру курстарында мамандарды оқыту 3 жылда бір рет жүзеге асыралады.

Осыған байланысты «ҚазМетрИн» РМК базасында, мынадай тақырыптар бойынша мамандарды дайындауды және біліктілігін арттыруды жүзеге асыратын өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында мамандарды дайындау жене біліктілікті арттыру орталығы құрылды:

1) Өндірісті метрологиялық қамту;

2) Өлшем құралдарын (қысым, вакуум, сұйықтар Тізімге қайтарылуөлшері, тығыздық пен тұтқырлық, жылу физикалық және температуралық өлшеулер, уақыт пен жиіліктің электрлік шамалары, масса, күш және қаттылық, қозғалыс параметрлері, геометриялық шамалар, физика-химиялық және оптика-физикалық өлшеулер) салыстырып тексеру және калибрлеу;

3) Республиканың метрологиялық практикасына белгісіздік бағасын енгізу;

4) Техникалық құжаттаманы метрологиялық сараптау;

5) Аналитикалық өлшеулерде, өнімді сынау кезінде белгісіздікті бағалау; өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу кезінде; электрлік шамалардың белгісіздігін бағалау;

6) Денсаулық сақтау мен медицинаны метрологиялық қамту;

7) Стандарттау мен метрология бойынша ЖОО мен ОАОО оқытушылар құрамының біліктілігін арттыру;

8) Өлшем құралдарына сынау жүргізу;

9) Өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу құқығына заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерін аккредиттеу кезінде техникалық тексеру жүргізу;

10) Өлшем орындау әдістемелеріне метрологиялық аттестаттауды жүргізу құқығына заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерін аккредиттеу кезінде техникалық тексеру жүргізу;

11) Өлшем құралдарына сынау жүргізу;

12) Сынау жабдығына аттестаттау жүргізу;

13) Өлшем орындау әдістемелеріне метрологиялық аттестаттау жүргізу.

Курс бағдарламасында мыналар оқылады:

· өлшем бірлігін қамтамасыз ету, техникалық реттеу, сәйкестікті бағалау саласын аккредиттеу саласындағы заңнама негіздері;

· метология саласындағы халықаралық ынтымақтастық;

· типін бекіту мақсатында сынау және метрологиялық аттестаттау нәтижелері бойынша өлшем құралдарын қолданысқа жіберу мәселелері;

· эталондарды қолдану және республиканың эталондық базасының жай-күйі, · өлшем орындау әдістемелерін, заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандарттық үлгілерін қолдану,

· өлшем құралдарына салыстырып тексеру мен калибрлеу жүргізу тәртібі, салыстырып тексеру таңбалары мен калибрлеу белгілерін қолдану;

· қателік және өлшем белгісіздігін бағалау ұғымдарының теориялық және математикалық негіздері;

· метрологиялық жұмыстарды жүргізу құқығына аккредиттеу және лицензиялау талаптары мен тәртібі,

· мемлекеттік метрологиялық бақылауды жүргізу тәртібі.

Жыл сайын метрология мәселелері бойынша семинарлар мен конференциялар: 20 мамырда Бүкіләлемдік метрология күнін тойлауға арналған конференция, «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласының заңнамасындағы жаңалық» семинары, өндірісті метрологиялық қамту, өлшем белгісіздіктерін бағалау мәселелері бойынша үш күндік семинар өткізіледі

Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары

Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары:

Шкала бөлігінің құны;
Өлшеу диапазоны;
Сезімталдық;
Өлшеу құралдарының қателігі;
Өлшеу құралдарының класс дәлдігі;

Шама бөлігінің құны- өлшеу құралдарының шкалаларының екі көршілес белгілеріне сәйкес шама мәндерінің айырымы.
Өлшеу диапазоны- өлшеу құралдарының қателіктерінің жіберілген шектері нормаланған шектегі шама мәндерінің облысы.
Сезімталдық- өлшеу құралдарынан шыққан сигналдың өзгерісінің, оны туғызған өлшенетін шаманың өзгерісіне қатынасы. =

- ӨҚ-нан шыққан сигналдың өзгерісі

Метрологиялық практикада өте көп қолданылатын ұғым - өлшеу дәлдігі .

Өлшеу құралдарының өлшеу дәлдігі- алынған нәтижелердің өлшенетін шаманың нақты (шын) мәніне жақындығын көрсететін өлшеудің сапасы. Өлшеу құралдарының өлшеу дәлдігі оның қателігімен анықталады.
Өлшеу құралдарының қателігі- алынған нәтижелер мен өлшенетін шаманың нақты (шын) мәндерінің айырымы. Нақты мәндерге эталондық өлшеу құралдарының көрсетулері алынады.

Өлшеу құралдарының қателіктері былай жіктеледі:

өрнектеу тәсілі бойынша - абсолюттік, салыстырмалы;
туындау сипаты бойынша - жүйелік, кездейсоқ.

Өлшеу құралдарының класс дәлдігі - жіберілген қателіктердің шектерімен, сонымен қатар дәлдікке әсер ететін басқа да сипаттамалармен өрнектелетін жиынтық сипаттама.

Өлшеудің тұтастығын қамтамасыз етудің техникалық негіздерінің бірі - шама бірліктерінің ұлттық эталондары.

Пайда болу сипаты бойынша түрлері.

«Қателік» түсінігін енгізу физикалық шамамен және өлшеу нәтижелерімен өлшенетін нақты және шын мәндер түсініктерімен байланысты.

Физикалық шаманың нақты мәні - бұл сандық та, сапалық та жағынан осы нысанның қасиетін көрсететін мән.

« Физикалық шаманың шын мәні » - нақты мәнге соншалықты жақын келетін және экспериментальды түрде табылған мән, осы мақсат үшін ол оның орнына қолданылуы мүмкін.

Өлшеу нәтижесі өлшеу жолымен табылған шаманың нақты мәнінің жуықталған бағасын білдіреді.

« Қателік » түсінігі - «өлшеу нәтижесінің қателігі» және «өлшеу құралдарының қателігі» түсініктері пайдаланылатын метрологиядағы негізгілерінің бірі.

Сонымен, өлшеу нәтижелерінің қателігі - бұл Х өлшеу нәтижелері мен өлшенетін шаманың Q нақты мәні (немесе дұрыс) мәні арасындағы айырмашылық: Δ=X-Q.

Өлшеу құралдарының қателігі - ӨҚ көрсеткіштері мен өлшенетін физикалық шаманың нақты (немесе шын) мәндері арасындағы айырмашылық. Осы қателік осындай құралмен жүргізілген өлшеу нәтижелерінің дәлдігін көрсетеді.

Қателіктің пайда болу сипаты бойынша олар кездейсоқ, жүйелік, ұдаушы және өрескел (қателер) .

Кездейсоқ қателіктер - бірдей жағдайда бірдей мұқияттылықпен жүргізілген физикалық шаманың тура сол мөлшерін қайталап өлшеулер сериясындағы кездейсоқ түрде (белгісі және мәні бойынша) өзгеретін өлшеу қателіктерін құрайды.

Жүйелі қателік - бір физикалық шаманы қайталап өлшеген кезде заңды түрде өзгеретін және тұрақты түрде қалатын өлшеу қателіктерін құрайды.

Олардың өзгешелік белгісі, олар болжанған, анықталған және осының арқасында тиісті түзетуді енгізумен толығымен жойылуы мүмкін.

Ұдаушы (дрейфтік) қателік - бұл уақыт аралығында баяу өзгеретін болжанбайтын қателік.

Ұдаушы қателік - стационарлық емес кездейсоқ үдерістің ағымдағы математикалық күтудің уақыт аралығындағы тұрақсыздығы салдарынан да, оның дисперсиясы немесе үлестіру заңдылығы түрінде уақыт аралығындағы өзгерісі салдарынан туындауы мүмкін.

Өрескел қателіктер (қате) -осы қатардың қалған нәтижелерінен осы жағдай үшін күрт өзгешеленетін бірқатар өлшеулер кіретін жеке бақылау нәтижесіндегі кездейсоқ қателік.

Өрнектеу тәсілі бойынша абсолюттік, салыстырмалы және келтірілген қателіктер деп бөлінеді. Туындау себептеріне қарай инструментальдық, әдістік және субъективті қателіктер деп бөледі.

Тікелей өлшеу нәтижелерін өңдеу.

Тікелей өлшеу - бірдей тәжірибелердің көмегімен өлшенетін шамалардың мәндерін анықтау.

Кездейсоқ қателіктердің деректерін өңдеу және параметрлерін бағалау математикалық статистика әдістерімен жүргізіледі.

Орташа арифметикалық мән немесе өлшенетін шаманың табылған мәндерінің орташасы  х

С тандарттық ауытқу түсінігін енгізейік.

х ₁ , х ₂ , . . . х _n өлшеу нәтижелерінің стандарттық ауытқуы - бұл х ₁ , х ₂ , . . . х _n өлшеу нәтижелерінің орташа қателіктерін бағалау.

Егер орташа х бұл х шамасының ең дұрыс бағасы болса, онда айырмашылығы, -дің - дан ауытқуы деп аталады, ол -дің әр мәнінің мәнінен қаншалықты өзгешеленетінін көрсетеді. Егер ауытқуы өте аз болса, онда өлшеу нәтижелері бір біріне жақын болады және өте дәл болуы мүмкін.

х ₁ , х ₂ , . . . , х _n өлшемдерінің нәтижелерінің сенімділігін бағалау үшін барлық ауытқулардың квадратын шығарамыз, содан кейін осы сандардың орташасын аламыз. Егер енді алынған нәтижелерден квадрат түбірді шығаратын болсақ, онда х шамасының өзінің бірлігінде өлшенетін шаманы аламыз. Бұл сан х ₁ , х ₂ , . . . х _n стандартты ауытқуы деп аталады және деп белгіленеді: