Инвестиция және инвестициялық жоба түсініктері мен олардың теориялық аспектілері
КІРІСПЕ
1 ИНВЕСТИЦИЯ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБА ТҮСІНІКТЕРІ МЕН ОЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Инвестиция және инвестициялық жоба түсініктері
1.2 Инвестициялық жобалардың өмірлік циклі мен кезеңдері
2 ИНВЕСТИЦИЯ ОРТАЛЫҒЫ БОЙЫНША ЕСЕП ЖҮЙЕСІ
2.1 Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері және инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
2.2 Инвестициялық жобаларды қаржыландыру көзі және оның негізгі әдістері
1 ИНВЕСТИЦИЯ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБА ТҮСІНІКТЕРІ МЕН ОЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Инвестиция және инвестициялық жоба түсініктері
1.2 Инвестициялық жобалардың өмірлік циклі мен кезеңдері
2 ИНВЕСТИЦИЯ ОРТАЛЫҒЫ БОЙЫНША ЕСЕП ЖҮЙЕСІ
2.1 Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері және инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
2.2 Инвестициялық жобаларды қаржыландыру көзі және оның негізгі әдістері
Нарықтық экономика жағдайында кез келген кәсіпорын немесе мемлекет тұрақты дамуын қамтамасыз етуді немесе жаңадан құруды мақсат етсе міндетті түрде қаржылық жоспарлауды жасап, жетілдіруі оны альтернативтермен салыстырып тиімідісін таңдауы қажет. Кәсіпорынның дамуында жаңа стратегияларды жасауда басқару есебінің мағынасы мен рөлі күшейе түсуде.
Басқару есебінің негізгі мақсаттарының бірі қаржыландыру, табыстылық, қайтарымдылық және тиімділік талаптарына сай басқару шешімдерін қабылдау болып табылады. Сондықтан да қазіргі катал нарықтық экономикада басқару есебінің рөлі өте маңызды.
Халықаралық экономикалық қатынастарда болып жатқан түбегейлі өзгерістер қатарына инновация, инвестициялық жоба және инвестициялық қызмет сияқты үрдістер кіреді. Негізгі мақсат – бар материалдық-техникалық базаны жаңарту, өндіріс көлемін арттыру, қызметтің жаңа түрлерін меңгеру. Ал бұл аталған мақсаттарға қол жеткізу үшін күрделі салымдардың, яғни инвестициялардың қажет екені айқын
Инвестиция – болашақта үлкен айырмашылық (яғни ағымдық пен болашақтағы) тұтынуды қамтамасыз ететін, болашақтағы жоғары табысты алу мақсатында ағымдық тұынудан бас тарту. Кез келген инвестициялық қызметтің түрі, оған капитал жұмсау немесе инвестициялау барысында арнайы инвестициялық жобаның болуын талап етеді.
Инвестициялық жоба – бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немесе нәтижеге бағытталған жүйе болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбының өзектілігі – кез келген инвестициялық жобаны енгізгенде күтілетін табыстың маңыздылығы. Өйткені инвестициялық жоба салым салу арқылы табыс табу мақсатында іске асырылады. Қазіргі нарықтық экономиканың маңыызды шарттарының бірі де осы, артық айналымнан тыс қаржыны немесе негізгі құралдарды және тағы басқа ұзақ мерзімге қолданылып табыс таба алатын салымдарды тиімді ұйымдастырып қолдану болып отыр..
Басқару есебінің негізгі мақсаттарының бірі қаржыландыру, табыстылық, қайтарымдылық және тиімділік талаптарына сай басқару шешімдерін қабылдау болып табылады. Сондықтан да қазіргі катал нарықтық экономикада басқару есебінің рөлі өте маңызды.
Халықаралық экономикалық қатынастарда болып жатқан түбегейлі өзгерістер қатарына инновация, инвестициялық жоба және инвестициялық қызмет сияқты үрдістер кіреді. Негізгі мақсат – бар материалдық-техникалық базаны жаңарту, өндіріс көлемін арттыру, қызметтің жаңа түрлерін меңгеру. Ал бұл аталған мақсаттарға қол жеткізу үшін күрделі салымдардың, яғни инвестициялардың қажет екені айқын
Инвестиция – болашақта үлкен айырмашылық (яғни ағымдық пен болашақтағы) тұтынуды қамтамасыз ететін, болашақтағы жоғары табысты алу мақсатында ағымдық тұынудан бас тарту. Кез келген инвестициялық қызметтің түрі, оған капитал жұмсау немесе инвестициялау барысында арнайы инвестициялық жобаның болуын талап етеді.
Инвестициялық жоба – бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немесе нәтижеге бағытталған жүйе болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбының өзектілігі – кез келген инвестициялық жобаны енгізгенде күтілетін табыстың маңыздылығы. Өйткені инвестициялық жоба салым салу арқылы табыс табу мақсатында іске асырылады. Қазіргі нарықтық экономиканың маңыызды шарттарының бірі де осы, артық айналымнан тыс қаржыны немесе негізгі құралдарды және тағы басқа ұзақ мерзімге қолданылып табыс таба алатын салымдарды тиімді ұйымдастырып қолдану болып отыр..
1. ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Заңы, 28.02.2007 ж.
2. ҚР «Инвестициялар туралы» Заңы, 08.01.2003 ж
3. Басқару есебі. Учебник. В.Л. Назарова, Д.А. Фурсов – Алматы: Экономика, 2005
4. Хорнгрен Ч.Т., Фостер Дж. Бухгалтерский учет: управленческий аспект. М., 2000г., 7-19б.
5. Басқару есебі. оқу құралы / А. К. Ержанов [и др.] ; ред. А. К. Ержанов. - Алматы : Экономика, 2009. - б.
6. Басқару есебі. Оқулық құралы/ К.Т. Тайгашинова, э.ғ. к., профессор. Аударған: М.Қ. Акишев. г. Алматы, 2011 ж.
7. Басқару есебі. Оқулық/ Төлегенов Э.Т., – Алматы, Экономика, 2006
8. управленческий учет . Хорнгрен Ч.Т., Форстер Дж., Ш.Датар., Питер,2007ж
9. Тереңдетілген басқарушылық есеп. Оқу құралы/ Тайгашинова К.Т., Жапбарханова М.С.. Алматы, Экономика, 2008ж.
10. Қазақстан республикасының инвестициялық қызметі – www.resurs.kz/ref/kazakstan-respublikasinin-investitsiyalik-kizmeti
11. Инвестициялар туралы – www.mint.gov.kz/index.php?id=358&lang=ru&lang=k
12. Инттернет ресурс: Ашық энциклопедия, - kk.wikipedia.org/wiki/
13. Қазақстан Республикасының Электрондық үкіметі - http://egov.kz/wps/portal/
14. М.М. Мыңтаев, Ж.М. Мыззагелдиева, Нарық жағдайындағы кәсіпорын экономикасы: оқу құралы, - Алматы: Экономика, 2011.
15. Сейтказиева А.М. и др. Инвистицционная деятельность предприятия. – Алматы: «Экономика», 1998.
16. Инвистиционная деятелность в Республике Казахстан. – Алматы: 2001.
17. Инвестиция ұғымы, қаржыландыру көздері – www.damu.kz/882
18. Көшімова М.Ә., Аманиязова Г.Д. Кәсіпорынның инвестициялық қызметі: Оқу құралы.-Алматы: Экономика, 2011.-258 бет.
2. ҚР «Инвестициялар туралы» Заңы, 08.01.2003 ж
3. Басқару есебі. Учебник. В.Л. Назарова, Д.А. Фурсов – Алматы: Экономика, 2005
4. Хорнгрен Ч.Т., Фостер Дж. Бухгалтерский учет: управленческий аспект. М., 2000г., 7-19б.
5. Басқару есебі. оқу құралы / А. К. Ержанов [и др.] ; ред. А. К. Ержанов. - Алматы : Экономика, 2009. - б.
6. Басқару есебі. Оқулық құралы/ К.Т. Тайгашинова, э.ғ. к., профессор. Аударған: М.Қ. Акишев. г. Алматы, 2011 ж.
7. Басқару есебі. Оқулық/ Төлегенов Э.Т., – Алматы, Экономика, 2006
8. управленческий учет . Хорнгрен Ч.Т., Форстер Дж., Ш.Датар., Питер,2007ж
9. Тереңдетілген басқарушылық есеп. Оқу құралы/ Тайгашинова К.Т., Жапбарханова М.С.. Алматы, Экономика, 2008ж.
10. Қазақстан республикасының инвестициялық қызметі – www.resurs.kz/ref/kazakstan-respublikasinin-investitsiyalik-kizmeti
11. Инвестициялар туралы – www.mint.gov.kz/index.php?id=358&lang=ru&lang=k
12. Инттернет ресурс: Ашық энциклопедия, - kk.wikipedia.org/wiki/
13. Қазақстан Республикасының Электрондық үкіметі - http://egov.kz/wps/portal/
14. М.М. Мыңтаев, Ж.М. Мыззагелдиева, Нарық жағдайындағы кәсіпорын экономикасы: оқу құралы, - Алматы: Экономика, 2011.
15. Сейтказиева А.М. и др. Инвистицционная деятельность предприятия. – Алматы: «Экономика», 1998.
16. Инвистиционная деятелность в Республике Казахстан. – Алматы: 2001.
17. Инвестиция ұғымы, қаржыландыру көздері – www.damu.kz/882
18. Көшімова М.Ә., Аманиязова Г.Д. Кәсіпорынның инвестициялық қызметі: Оқу құралы.-Алматы: Экономика, 2011.-258 бет.
Жоспар:
КІРІСПЕ
1 ИНВЕСТИЦИЯ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБА түсініктері мен ОЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
0.1 Инвестиция және инвестициялық жоба түсініктері
0.2 Инвестициялық жобалардың өмірлік циклі мен кезеңдері
2 ИНВЕСТИЦИЯ ОРТАЛЫҒЫ БОЙЫНША ЕСЕП ЖҮЙЕСІ
2.1 Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері және инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
2.2 Инвестициялық жобаларды қаржыландыру көзі және оның негізгі әдістері
КІРІСПЕ
Нарықтық экономика жағдайында кез келген кәсіпорын немесе мемлекет тұрақты дамуын қамтамасыз етуді немесе жаңадан құруды мақсат етсе міндетті түрде қаржылық жоспарлауды жасап, жетілдіруі оны альтернативтермен салыстырып тиімідісін таңдауы қажет. Кәсіпорынның дамуында жаңа стратегияларды жасауда басқару есебінің мағынасы мен рөлі күшейе түсуде.
Басқару есебінің негізгі мақсаттарының бірі қаржыландыру, табыстылық, қайтарымдылық және тиімділік талаптарына сай басқару шешімдерін қабылдау болып табылады. Сондықтан да қазіргі катал нарықтық экономикада басқару есебінің рөлі өте маңызды.
Халықаралық экономикалық қатынастарда болып жатқан түбегейлі өзгерістер қатарына инновация, инвестициялық жоба және инвестициялық қызмет сияқты үрдістер кіреді. Негізгі мақсат - бар материалдық-техникалық базаны жаңарту, өндіріс көлемін арттыру, қызметтің жаңа түрлерін меңгеру. Ал бұл аталған мақсаттарға қол жеткізу үшін күрделі салымдардың, яғни инвестициялардың қажет екені айқын
Инвестиция - болашақта үлкен айырмашылық (яғни ағымдық пен болашақтағы) тұтынуды қамтамасыз ететін, болашақтағы жоғары табысты алу мақсатында ағымдық тұынудан бас тарту. Кез келген инвестициялық қызметтің түрі, оған капитал жұмсау немесе инвестициялау барысында арнайы инвестициялық жобаның болуын талап етеді.
Инвестициялық жоба - бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немесе нәтижеге бағытталған жүйе болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбының өзектілігі - кез келген инвестициялық жобаны енгізгенде күтілетін табыстың маңыздылығы. Өйткені инвестициялық жоба салым салу арқылы табыс табу мақсатында іске асырылады. Қазіргі нарықтық экономиканың маңыызды шарттарының бірі де осы, артық айналымнан тыс қаржыны немесе негізгі құралдарды және тағы басқа ұзақ мерзімге қолданылып табыс таба алатын салымдарды тиімді ұйымдастырып қолдану болып отыр..
Курстық жұмыстың мақсаты - экономикалық өсудің инвестициялық тәуелділігін зерттеу арқылы инвестициялық жобаны ендірудегі табысты анықтауды қарастырып оның тиімділігіне негіздеме беру, жобаларды бағалаудың халықаралық әдістемесін Қазақстандық кәсіпорын жағдайына сәйкестендіру болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсатына жету үшін келесідей міндеттер қойылған:
- инвестиция және инвестициялық жоба түсініктерін;
- инвестициялық қызмет объектілері мен субъектілері және инвестициялық қызметті мемлекеттік реттеу;
- инвестициялық жобалардың өмірлік циклі мен кезеңдері;
- инвестициялық жобаларды бағалау әдістері және инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау;
- инвестициялық жобаларды қаржыландыру көзі және оның негізгі әдістері;
- инвестицияның пайдалылық индексі, инвестициялық жобаның коммерциялық тиімділігін бағалау және пайданың есептік нормасы.
Курстық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы.Алдын ала жасайтын талдаудың негіізгі бағыты болып инвестицияның экономикалық тиімділік көрсеткіштерін анықтау табылады, яғни жобада қарастырылған капиталдық салымдардың қайтарылуы әдеттегідей есептерде, уақытша аспектісіне көңіл бөлінеді. Кәсіпорын бірнеше альтернативтік инвестициялық жобасы бар жағдайлар кездескенде, әр жобаның тиімділігін, табыстылығын талдай келе шешім қабылдайды. Яғни капитал салымдарын кәсіпорынға жорамалданылған шығындар сомасынан көп әкелетін жобадарға салу қажет.
Курстық жұмыстың құрылымы 8 сурет, 5 кесте, кіріспе, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
1 ИНВЕСТИЦИЯ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБА түсініктері мен ОЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
0.3 Инвестиция және инвестициялық жоба түсініктері
Қазақстандық экономикада инвестиция термині нарықтық қатынастарға көшу кезеңінен бастап қолданыла бастады. Инвестицияның синонимі капитал жұмсалымы, бірақ тәжірибе көрсеткендей, инвестиция түсінігі кең мағынаны білдіреді. Инвестиция термині латын тілінен аударғанда - кейіннен табыс алу мақсатында капиталға салым салу дегенді білдіреді.
ҚР Инвестициялар туралы Заңына (08.01.2003ж) сәйкес, инвестициялар - бұл лизинг шартын жасаған кезден бастап қаржы лизингі заттарын, сондай-ақ оларға құқықтарды қоса алғанда заңды тұлғаның жарғылық капиталына инвестор салатын мүліктің барлық түрлері немесе кәсіпкерлік қызмет үшін пайдаланылатын тіркелген активтерді ұлғайту, сондай-ақ концессионердің (құқық мирасқорының) концессия шарты шеңберінде жасаған және алған тіркелген активтері[1].
Отандық және шетелдік әдебиеттерде инвестиция түсінігіне әр түрлі анықтама береді.
Әлеуметтік-экономикалық мазмұны бойынша инвестициялар қоғамдық-пайдалы қызметтерді атқарады және оларға келесілер жатады:
1. Өндірістік, өндірістік емес салалардағы жай және ұдайы өндіріс үдерісін қамтамасыз ету.
2. Өндірістік үдерісті қайта жаңарту үшін тозған негізгі қорларды және қолданылған шикізат пен материалдардың орнын толтыру.
3. Капиталдық, қаржылық салымдарды жұмсау негізінде бір саладан басқа тартымды салаларға капиталды аулару.
4. Адам әлеуетін, жаңа технологиялар мен материалдарды дамыту.
5. Болашақтағы экономикалық өсу үшін негізді қалау.
6. Қажетті шикізат базасын құру[5].
Инвестицияның инвестиция объектісіне, бағытына, меншік нысанынына және тағы басқа көрсеткіштерге байланысты бірнеше (Сурет 1) түрлері ажыратылады.
Сонымен қатар, ұдайы өндіріс үдерісіне қатысу деңгейіне қарай нақты инвестициялардың келесідей түрлері бар:
Реинвестициялар, олар өндірістік капиталдың тозған бөлігін жөндеуге бағытталада;
Нетто-инвестициялар, олар өндірістік үдерісті ұлғайту, қайта құру және модернизациялау үшін бағытталады;
Брутто-инвестициялар, реинвестиция мен нетто-инвестициялар жиынтығынан тұратын, өндірістің ұлғаюына және халықтың өмір сүру деңгейін жоғарылатуға ықпал келтіру арқылы өндірістік, ұдайы өндірісітің үздіксіздігін қамтамасы ете алады.
Кез келген инвестициялық қызметтің түрі, оған капитал жұмсау немесе инвестициялау барысында арнайы инвестициялық жобаның болуын талап етеді.
Инвестициялық жоба - бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немесе нәтижеге бағытталған жүйе болып табылады[7].
Инвестициялық жобаларға тұрғын үй, құрылыс, үй объектілерін салу жобасы, инвестициялық портфельді қалыптастыру, ғылыми-зерттеу жұмыстарын зерттеу жобалар, жаңа техника мен озық технологияларды игеру жобасы, кәсіпорындарды қайта құру және кеңейту жобалары, кинофильмдерді шығару жобалары, аймақты қамту және тағы басқа жобалар жатады.
Кез келген жобаны қаржыландыру мен несиелеуге инвестиция жұмсау жекелеген тәуекел түрлерімен анықталады. Сондықтан инвестицияны жұмсамас бұрын жобалау жүргізу қажет. Жобалық жұмыс маңызды болып табылады, себебі инвестицияны тиімді пайдалану жобалау нәтижесіне тікелей тәуекелді[2].
Барлық инвестициялық жобаларды төрт түрге бөлуге болады:
тәуелсіз;
өзара шешуші;
өзара толықтырушы;
өзара ықпал етуші.
Инвестициялық жобалар басқалардың жүргізілуіне әсер етпеген жағдайда ол тәуелсіз болып табылады.
Өзара шектеуші - бұл жоба кезінде біреуінің әсерінен басқалардың жүзеге асырылу мүмкіншілігі болмайтын жобалар.
Инвестициялық жобалар бір уақытта қабылданып немесе кері қайтарылса, олар өзара толықтырушы болып табылады.
Ал, өзара ықпал етуші - бұл жүзеге асырылу әсерінен қосымша тиімділік әкелетін жобалар.
Инвестициялық жобаның мақсаты - белгілі бір арасында қалаған нәтижеге қол жеткізу. Ал, инвестициялық жобаның объектілері жаңа құрылған өндіріс, сонымен бірге қалпына келтіру, кеңею өндірісі болып табылады.
Инвестициялық жобаның ерекшеліктеріне байланысты типтерге:
шағын жобалар;
ірі жобалар;
мульти жобалар;
халықаралық жобалар деп бөлуге болады.
Шағын жобалар - бұл өзінің ерекшелігіне байланысты өте аз шығынды қажет ететін, мақсаты - пайда табу болып табылатын шағын кәсіпкерлікті жүзеге асыруға бағытталған шаралар кешенін сипаттайды. Шағын жобаларды іске асыру мерзімі - қысқа және орта мерзімді болады.
Ірі жобалар - бұл белгілі бір ортақ мақсатқа арналған көптеген жобалардан тұратын мақсатты бағдарламаны білдіреді. Бұл бағдарламалар халықаралық, мемлекеттік, ұлттық, аймақтық, салааралық және аралас болып келеді. Бұл Инвестициялық жоба құндылығымен немесе капитал сиымдылығы 1 млрд. доллардан асатын қаражатты қажет ететін, іске асырылу мерзімі ұзақтығымен, сондай-ақ, инфрақұрылымдарға кететін шығындармен және әлеуметтік-экономикалық ортаға негізделген ықпалмен байланысты басқа жобалардан өзара ерекшеленеді. Жобаларды іске асыру мерзімі ұзақ мерзімді болып келеді.
Мульти жобалар - бұл жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды қайта құру, жаңғырту және жаңакдан құру мақсатындағы бағдарламаларды білдіреді. Бұл жобаларды іске асыру мерзімі - қысқа және орта сипатта болады[3].
Халықаралық жобалар - экономсикада біршама күрделі және құнды, сонымен қатар атқаратын рөліне байланысты басқалардан ерекше. Бұл жобаның басты ерекшелігі - оны іске асыру барысында нарықтан қажетті құрылыстық жобалар мен материалдар алынып пайдаланылады. Сондай-ақ, ортақ мақсаты бар және бірлескен түрде қаржыландыруды қажет ететін бағдарламаны сипаттайды. Халықаралық инвестицияға қатысушы мемлкеттер немесе қаржылық ұйымдар арасында алдын-ала жасалынған келісім-шарттар негізінде жүргізіледі.
Қорытындылай келе, инвестициялық жоба - бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немесе нәтижеге бағытталған жүйе болып табылады және инвестициялық жобалар табыс табудың негізгі көзі ретінде сипатталады.
1.2 Инвестициялық жобалардың өмірлік циклі мен кезеңдері
Кез келген инвестициялық жоба оның жүзеге асырылуымен байланысты және табыс алу мақсатымен қарастырылады. Сондықтан алған қойған мақсаттардың жүзеге асырылу кезеңі инвестициялық жобаның өмірлік циклі деп аталады. Сонымен қатар, кез келген инвестициялық жоба - оны дайындау, іске асыру барысында 3 кезеңді басынан өткізеді:
инвестициялау алдындағы;
инвестициялау;
жаңадан құрылған объектілерді игеру және пайдалану.
І кезең. Инвестициялау алдындағы кезеңнің өзі үш сатыдан тұрады:
инвестицияға қажетті ресурстарды іздестіру;
жобаны алдын-ала дайындау, яғни оның жобалық сметасының құжаттарын дайындау;
жобаны жасауды аяқтау және оның техникалық, экономикалық және қаржылық тиімділігін қабылдау.
Сондай-ақ, бұл кезеңде келесідей шаралар жүзеге асырылады:
инвестициялық санаға жобалық идеялардың ауысу мақсатымен инвестициялық мүмкіндіктерді анықтау;
жобаның жағымды және жағымсыз жақтарын көру мақсатында техника-экономикалық дайындық;
жобаның жақтарының нақты артықшылықтары мақсатымен бизнес-жобаның бөлшектерін құру;
жобаның сараптамасы.
ІІ кезең. Инвестициялау кезеңі де үш сатыдан тұрады:
келісім жасау, тендер жұмыстарын ұйымдастыру;
құрылыстық, монтаждық жұмыстарды ұйымдастыру;
жоба бойынша құрылыс жұмыстарын аяқтау.
Шаралары:
инвесторлармен, жабдықтаушылармен, мердігерлермен жүргізілетін мәмілелердің. Келісім-шарттардың қорытындылары;
тартылған инвестицияның көлемін анықтау;
құрал-жабдықты монтаждау;
жер учаскесін алу;
өндірістің бас жоспарын дайындау;
мамандарды қабылдау және оқыту;
маркетинг жүргізу.
ІІІ кезең. Жаңадан құрылған объектілерді игеру және пайдалану кезеңі де үш сатыдан тұрады:
монтаждау;
өндірісті іске қосу;
жобаны аяқтау және пайдалануға беру.
Шаралары:
өндіріс мониторнигі, яғни нақты мәліметтерден жоспарланған мәліметтермен салыстыру;
теріс жақтарды табу және олардың себептері[15].
Жоғарыда аталып өткен кезеңдердің жүргізілуінің өзіндік тәртібі болады:
1) инвестициялау ресурстарын іздестіруде қайта өңдеуге және өндірістік мақсатқа пайдалануға арналған пайдалы қазба байлық немесе табиғи ресурстардың ьолуы негізінде шарт ьолып табылады. Сондай-ақ, бұл сатыда сұраныс пен ұсынысқа әсер ететін демографиялық, әлеуметтік және экономикалық факторлар да есепке алынады. Жобаны инвестициялау мүмкіндігін іздестіруге импортқа орын ауыстыратын өнімдер көлемі, сондай-ақ экспорттық маңызы бар тауарлар мен қызметтер көлемі талданады.
2) Кез келген инвестициялық жоба алдын-ала дайындалып, жасауды аяқтағаннан кейін қарастыруды талап етеді. Жобаны қарастыру барысында жобаға қажетті әр түрлі ресурстар бойынша, сондай-ақ жобаға қатысушылар оларға өзара келісім-шартпен келісімдер жасайды. Инвестициялық жобаны іске асырудың бұл кезеңінде маркетингтік зерттеулер жасау, сонымен қатар қадрлардың немес мамандардың біліктілігін байланысты маңызды мәселелер қарастырылады.
3) инвестициялық жобаны жасаудың үшінші кезеңі бұл іске асырылған жобаның нәтижесінде пайда болады. Жаңа объектіні оның тапсырушысына кілтін беруден бастай отырып, оны қабылдау және қосу шаралары және тағы сол сияқты жұмыстар атқарылады. Сонымен қатар, бұл кезеңде пайдаланылатын бұл объектінің құрал-жабдықтарын айырбастау және инновациялауға байланысты мәселелер қамтылады.
2 ИНВЕСТИЦИЯ ОРТАЛЫҒЫ БОЙЫНША ЕСЕП ЖҮЙЕСІ
2.1 Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері және инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
Уақыт параметірі ескерілуіне немесе ескерілмеуіне байланыссыз инвестициялық қызметтерді зерттеуде қолданылатын критерилерді келесі екі топқа бөлуге болады:
А) Дисконттауға негізделген
В) Есептеуге негізделген
Бірінші топтағы әдістерге:
+ таза келтірілген құн (NPV);
+ таза терминалдық құн (NTV);
+ инвестициялар рентабельділігінің индексі (PI);
+ пайданың ішкі нормасы (IRR);
+ инвестицияның дисконтталған өтелу мерзімі (DPP);
Ал екінші топқа:
+ инвестициялардың өтелу мерзімі (PP);
+ инвестициялардың тиімділік коэффициенті (ARR).
Енді, жоғарыдағы аталған инвестициялық жобаларды бағалау әдістерінің критерийлерін ауқымырақ қарастырайық.
1.Таза келтірілген құнды есептеу әдісі
Бұл әдістің негізінде компания иелерінің басты мақсаттары жатыр, яғни фирманың құндылығын көтеру, бұл оның нарықтық құнының сандық бағасын көрсетеді. Алайда, инвестициялық жобалар бойынша шешімдерді қабылдау жиі компания иелерімен емес, оның басқарма жұмысшыларымен ойластырылып іске асады. Сондықтан бұл жерден көретініміз, меншік иелері мен басқарманың мақсаттары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 ИНВЕСТИЦИЯ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБА түсініктері мен ОЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
0.1 Инвестиция және инвестициялық жоба түсініктері
0.2 Инвестициялық жобалардың өмірлік циклі мен кезеңдері
2 ИНВЕСТИЦИЯ ОРТАЛЫҒЫ БОЙЫНША ЕСЕП ЖҮЙЕСІ
2.1 Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері және инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
2.2 Инвестициялық жобаларды қаржыландыру көзі және оның негізгі әдістері
КІРІСПЕ
Нарықтық экономика жағдайында кез келген кәсіпорын немесе мемлекет тұрақты дамуын қамтамасыз етуді немесе жаңадан құруды мақсат етсе міндетті түрде қаржылық жоспарлауды жасап, жетілдіруі оны альтернативтермен салыстырып тиімідісін таңдауы қажет. Кәсіпорынның дамуында жаңа стратегияларды жасауда басқару есебінің мағынасы мен рөлі күшейе түсуде.
Басқару есебінің негізгі мақсаттарының бірі қаржыландыру, табыстылық, қайтарымдылық және тиімділік талаптарына сай басқару шешімдерін қабылдау болып табылады. Сондықтан да қазіргі катал нарықтық экономикада басқару есебінің рөлі өте маңызды.
Халықаралық экономикалық қатынастарда болып жатқан түбегейлі өзгерістер қатарына инновация, инвестициялық жоба және инвестициялық қызмет сияқты үрдістер кіреді. Негізгі мақсат - бар материалдық-техникалық базаны жаңарту, өндіріс көлемін арттыру, қызметтің жаңа түрлерін меңгеру. Ал бұл аталған мақсаттарға қол жеткізу үшін күрделі салымдардың, яғни инвестициялардың қажет екені айқын
Инвестиция - болашақта үлкен айырмашылық (яғни ағымдық пен болашақтағы) тұтынуды қамтамасыз ететін, болашақтағы жоғары табысты алу мақсатында ағымдық тұынудан бас тарту. Кез келген инвестициялық қызметтің түрі, оған капитал жұмсау немесе инвестициялау барысында арнайы инвестициялық жобаның болуын талап етеді.
Инвестициялық жоба - бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немесе нәтижеге бағытталған жүйе болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбының өзектілігі - кез келген инвестициялық жобаны енгізгенде күтілетін табыстың маңыздылығы. Өйткені инвестициялық жоба салым салу арқылы табыс табу мақсатында іске асырылады. Қазіргі нарықтық экономиканың маңыызды шарттарының бірі де осы, артық айналымнан тыс қаржыны немесе негізгі құралдарды және тағы басқа ұзақ мерзімге қолданылып табыс таба алатын салымдарды тиімді ұйымдастырып қолдану болып отыр..
Курстық жұмыстың мақсаты - экономикалық өсудің инвестициялық тәуелділігін зерттеу арқылы инвестициялық жобаны ендірудегі табысты анықтауды қарастырып оның тиімділігіне негіздеме беру, жобаларды бағалаудың халықаралық әдістемесін Қазақстандық кәсіпорын жағдайына сәйкестендіру болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсатына жету үшін келесідей міндеттер қойылған:
- инвестиция және инвестициялық жоба түсініктерін;
- инвестициялық қызмет объектілері мен субъектілері және инвестициялық қызметті мемлекеттік реттеу;
- инвестициялық жобалардың өмірлік циклі мен кезеңдері;
- инвестициялық жобаларды бағалау әдістері және инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау;
- инвестициялық жобаларды қаржыландыру көзі және оның негізгі әдістері;
- инвестицияның пайдалылық индексі, инвестициялық жобаның коммерциялық тиімділігін бағалау және пайданың есептік нормасы.
Курстық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы.Алдын ала жасайтын талдаудың негіізгі бағыты болып инвестицияның экономикалық тиімділік көрсеткіштерін анықтау табылады, яғни жобада қарастырылған капиталдық салымдардың қайтарылуы әдеттегідей есептерде, уақытша аспектісіне көңіл бөлінеді. Кәсіпорын бірнеше альтернативтік инвестициялық жобасы бар жағдайлар кездескенде, әр жобаның тиімділігін, табыстылығын талдай келе шешім қабылдайды. Яғни капитал салымдарын кәсіпорынға жорамалданылған шығындар сомасынан көп әкелетін жобадарға салу қажет.
Курстық жұмыстың құрылымы 8 сурет, 5 кесте, кіріспе, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
1 ИНВЕСТИЦИЯ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБА түсініктері мен ОЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
0.3 Инвестиция және инвестициялық жоба түсініктері
Қазақстандық экономикада инвестиция термині нарықтық қатынастарға көшу кезеңінен бастап қолданыла бастады. Инвестицияның синонимі капитал жұмсалымы, бірақ тәжірибе көрсеткендей, инвестиция түсінігі кең мағынаны білдіреді. Инвестиция термині латын тілінен аударғанда - кейіннен табыс алу мақсатында капиталға салым салу дегенді білдіреді.
ҚР Инвестициялар туралы Заңына (08.01.2003ж) сәйкес, инвестициялар - бұл лизинг шартын жасаған кезден бастап қаржы лизингі заттарын, сондай-ақ оларға құқықтарды қоса алғанда заңды тұлғаның жарғылық капиталына инвестор салатын мүліктің барлық түрлері немесе кәсіпкерлік қызмет үшін пайдаланылатын тіркелген активтерді ұлғайту, сондай-ақ концессионердің (құқық мирасқорының) концессия шарты шеңберінде жасаған және алған тіркелген активтері[1].
Отандық және шетелдік әдебиеттерде инвестиция түсінігіне әр түрлі анықтама береді.
Әлеуметтік-экономикалық мазмұны бойынша инвестициялар қоғамдық-пайдалы қызметтерді атқарады және оларға келесілер жатады:
1. Өндірістік, өндірістік емес салалардағы жай және ұдайы өндіріс үдерісін қамтамасыз ету.
2. Өндірістік үдерісті қайта жаңарту үшін тозған негізгі қорларды және қолданылған шикізат пен материалдардың орнын толтыру.
3. Капиталдық, қаржылық салымдарды жұмсау негізінде бір саладан басқа тартымды салаларға капиталды аулару.
4. Адам әлеуетін, жаңа технологиялар мен материалдарды дамыту.
5. Болашақтағы экономикалық өсу үшін негізді қалау.
6. Қажетті шикізат базасын құру[5].
Инвестицияның инвестиция объектісіне, бағытына, меншік нысанынына және тағы басқа көрсеткіштерге байланысты бірнеше (Сурет 1) түрлері ажыратылады.
Сонымен қатар, ұдайы өндіріс үдерісіне қатысу деңгейіне қарай нақты инвестициялардың келесідей түрлері бар:
Реинвестициялар, олар өндірістік капиталдың тозған бөлігін жөндеуге бағытталада;
Нетто-инвестициялар, олар өндірістік үдерісті ұлғайту, қайта құру және модернизациялау үшін бағытталады;
Брутто-инвестициялар, реинвестиция мен нетто-инвестициялар жиынтығынан тұратын, өндірістің ұлғаюына және халықтың өмір сүру деңгейін жоғарылатуға ықпал келтіру арқылы өндірістік, ұдайы өндірісітің үздіксіздігін қамтамасы ете алады.
Кез келген инвестициялық қызметтің түрі, оған капитал жұмсау немесе инвестициялау барысында арнайы инвестициялық жобаның болуын талап етеді.
Инвестициялық жоба - бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немесе нәтижеге бағытталған жүйе болып табылады[7].
Инвестициялық жобаларға тұрғын үй, құрылыс, үй объектілерін салу жобасы, инвестициялық портфельді қалыптастыру, ғылыми-зерттеу жұмыстарын зерттеу жобалар, жаңа техника мен озық технологияларды игеру жобасы, кәсіпорындарды қайта құру және кеңейту жобалары, кинофильмдерді шығару жобалары, аймақты қамту және тағы басқа жобалар жатады.
Кез келген жобаны қаржыландыру мен несиелеуге инвестиция жұмсау жекелеген тәуекел түрлерімен анықталады. Сондықтан инвестицияны жұмсамас бұрын жобалау жүргізу қажет. Жобалық жұмыс маңызды болып табылады, себебі инвестицияны тиімді пайдалану жобалау нәтижесіне тікелей тәуекелді[2].
Барлық инвестициялық жобаларды төрт түрге бөлуге болады:
тәуелсіз;
өзара шешуші;
өзара толықтырушы;
өзара ықпал етуші.
Инвестициялық жобалар басқалардың жүргізілуіне әсер етпеген жағдайда ол тәуелсіз болып табылады.
Өзара шектеуші - бұл жоба кезінде біреуінің әсерінен басқалардың жүзеге асырылу мүмкіншілігі болмайтын жобалар.
Инвестициялық жобалар бір уақытта қабылданып немесе кері қайтарылса, олар өзара толықтырушы болып табылады.
Ал, өзара ықпал етуші - бұл жүзеге асырылу әсерінен қосымша тиімділік әкелетін жобалар.
Инвестициялық жобаның мақсаты - белгілі бір арасында қалаған нәтижеге қол жеткізу. Ал, инвестициялық жобаның объектілері жаңа құрылған өндіріс, сонымен бірге қалпына келтіру, кеңею өндірісі болып табылады.
Инвестициялық жобаның ерекшеліктеріне байланысты типтерге:
шағын жобалар;
ірі жобалар;
мульти жобалар;
халықаралық жобалар деп бөлуге болады.
Шағын жобалар - бұл өзінің ерекшелігіне байланысты өте аз шығынды қажет ететін, мақсаты - пайда табу болып табылатын шағын кәсіпкерлікті жүзеге асыруға бағытталған шаралар кешенін сипаттайды. Шағын жобаларды іске асыру мерзімі - қысқа және орта мерзімді болады.
Ірі жобалар - бұл белгілі бір ортақ мақсатқа арналған көптеген жобалардан тұратын мақсатты бағдарламаны білдіреді. Бұл бағдарламалар халықаралық, мемлекеттік, ұлттық, аймақтық, салааралық және аралас болып келеді. Бұл Инвестициялық жоба құндылығымен немесе капитал сиымдылығы 1 млрд. доллардан асатын қаражатты қажет ететін, іске асырылу мерзімі ұзақтығымен, сондай-ақ, инфрақұрылымдарға кететін шығындармен және әлеуметтік-экономикалық ортаға негізделген ықпалмен байланысты басқа жобалардан өзара ерекшеленеді. Жобаларды іске асыру мерзімі ұзақ мерзімді болып келеді.
Мульти жобалар - бұл жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды қайта құру, жаңғырту және жаңакдан құру мақсатындағы бағдарламаларды білдіреді. Бұл жобаларды іске асыру мерзімі - қысқа және орта сипатта болады[3].
Халықаралық жобалар - экономсикада біршама күрделі және құнды, сонымен қатар атқаратын рөліне байланысты басқалардан ерекше. Бұл жобаның басты ерекшелігі - оны іске асыру барысында нарықтан қажетті құрылыстық жобалар мен материалдар алынып пайдаланылады. Сондай-ақ, ортақ мақсаты бар және бірлескен түрде қаржыландыруды қажет ететін бағдарламаны сипаттайды. Халықаралық инвестицияға қатысушы мемлкеттер немесе қаржылық ұйымдар арасында алдын-ала жасалынған келісім-шарттар негізінде жүргізіледі.
Қорытындылай келе, инвестициялық жоба - бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немесе нәтижеге бағытталған жүйе болып табылады және инвестициялық жобалар табыс табудың негізгі көзі ретінде сипатталады.
1.2 Инвестициялық жобалардың өмірлік циклі мен кезеңдері
Кез келген инвестициялық жоба оның жүзеге асырылуымен байланысты және табыс алу мақсатымен қарастырылады. Сондықтан алған қойған мақсаттардың жүзеге асырылу кезеңі инвестициялық жобаның өмірлік циклі деп аталады. Сонымен қатар, кез келген инвестициялық жоба - оны дайындау, іске асыру барысында 3 кезеңді басынан өткізеді:
инвестициялау алдындағы;
инвестициялау;
жаңадан құрылған объектілерді игеру және пайдалану.
І кезең. Инвестициялау алдындағы кезеңнің өзі үш сатыдан тұрады:
инвестицияға қажетті ресурстарды іздестіру;
жобаны алдын-ала дайындау, яғни оның жобалық сметасының құжаттарын дайындау;
жобаны жасауды аяқтау және оның техникалық, экономикалық және қаржылық тиімділігін қабылдау.
Сондай-ақ, бұл кезеңде келесідей шаралар жүзеге асырылады:
инвестициялық санаға жобалық идеялардың ауысу мақсатымен инвестициялық мүмкіндіктерді анықтау;
жобаның жағымды және жағымсыз жақтарын көру мақсатында техника-экономикалық дайындық;
жобаның жақтарының нақты артықшылықтары мақсатымен бизнес-жобаның бөлшектерін құру;
жобаның сараптамасы.
ІІ кезең. Инвестициялау кезеңі де үш сатыдан тұрады:
келісім жасау, тендер жұмыстарын ұйымдастыру;
құрылыстық, монтаждық жұмыстарды ұйымдастыру;
жоба бойынша құрылыс жұмыстарын аяқтау.
Шаралары:
инвесторлармен, жабдықтаушылармен, мердігерлермен жүргізілетін мәмілелердің. Келісім-шарттардың қорытындылары;
тартылған инвестицияның көлемін анықтау;
құрал-жабдықты монтаждау;
жер учаскесін алу;
өндірістің бас жоспарын дайындау;
мамандарды қабылдау және оқыту;
маркетинг жүргізу.
ІІІ кезең. Жаңадан құрылған объектілерді игеру және пайдалану кезеңі де үш сатыдан тұрады:
монтаждау;
өндірісті іске қосу;
жобаны аяқтау және пайдалануға беру.
Шаралары:
өндіріс мониторнигі, яғни нақты мәліметтерден жоспарланған мәліметтермен салыстыру;
теріс жақтарды табу және олардың себептері[15].
Жоғарыда аталып өткен кезеңдердің жүргізілуінің өзіндік тәртібі болады:
1) инвестициялау ресурстарын іздестіруде қайта өңдеуге және өндірістік мақсатқа пайдалануға арналған пайдалы қазба байлық немесе табиғи ресурстардың ьолуы негізінде шарт ьолып табылады. Сондай-ақ, бұл сатыда сұраныс пен ұсынысқа әсер ететін демографиялық, әлеуметтік және экономикалық факторлар да есепке алынады. Жобаны инвестициялау мүмкіндігін іздестіруге импортқа орын ауыстыратын өнімдер көлемі, сондай-ақ экспорттық маңызы бар тауарлар мен қызметтер көлемі талданады.
2) Кез келген инвестициялық жоба алдын-ала дайындалып, жасауды аяқтағаннан кейін қарастыруды талап етеді. Жобаны қарастыру барысында жобаға қажетті әр түрлі ресурстар бойынша, сондай-ақ жобаға қатысушылар оларға өзара келісім-шартпен келісімдер жасайды. Инвестициялық жобаны іске асырудың бұл кезеңінде маркетингтік зерттеулер жасау, сонымен қатар қадрлардың немес мамандардың біліктілігін байланысты маңызды мәселелер қарастырылады.
3) инвестициялық жобаны жасаудың үшінші кезеңі бұл іске асырылған жобаның нәтижесінде пайда болады. Жаңа объектіні оның тапсырушысына кілтін беруден бастай отырып, оны қабылдау және қосу шаралары және тағы сол сияқты жұмыстар атқарылады. Сонымен қатар, бұл кезеңде пайдаланылатын бұл объектінің құрал-жабдықтарын айырбастау және инновациялауға байланысты мәселелер қамтылады.
2 ИНВЕСТИЦИЯ ОРТАЛЫҒЫ БОЙЫНША ЕСЕП ЖҮЙЕСІ
2.1 Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері және инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
Уақыт параметірі ескерілуіне немесе ескерілмеуіне байланыссыз инвестициялық қызметтерді зерттеуде қолданылатын критерилерді келесі екі топқа бөлуге болады:
А) Дисконттауға негізделген
В) Есептеуге негізделген
Бірінші топтағы әдістерге:
+ таза келтірілген құн (NPV);
+ таза терминалдық құн (NTV);
+ инвестициялар рентабельділігінің индексі (PI);
+ пайданың ішкі нормасы (IRR);
+ инвестицияның дисконтталған өтелу мерзімі (DPP);
Ал екінші топқа:
+ инвестициялардың өтелу мерзімі (PP);
+ инвестициялардың тиімділік коэффициенті (ARR).
Енді, жоғарыдағы аталған инвестициялық жобаларды бағалау әдістерінің критерийлерін ауқымырақ қарастырайық.
1.Таза келтірілген құнды есептеу әдісі
Бұл әдістің негізінде компания иелерінің басты мақсаттары жатыр, яғни фирманың құндылығын көтеру, бұл оның нарықтық құнының сандық бағасын көрсетеді. Алайда, инвестициялық жобалар бойынша шешімдерді қабылдау жиі компания иелерімен емес, оның басқарма жұмысшыларымен ойластырылып іске асады. Сондықтан бұл жерден көретініміз, меншік иелері мен басқарманың мақсаттары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz