Әрлеу материалдары және киім фурнитурасы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Инженерлік технологиялық факультеті

«Тамақ өнімдері және жеңілөнеркәсіп бұйымдарының технологиясы» кафедрасы

БАӨЖ

Тақырыбы: Әрлеу материалдары және киім фурнитурасы

Орындаған: Оразбеков С.

Тобы : ТК-321

Тексерген: Бауыржанова А. З.

Семей, 2015 жыл

Жоспар

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлімӘрлеу материалдарыКиім фурнитурасы
3. Қорытынды

Кіріспе

Киімнің жаңа модельдерін дайындау процесінде олардың сапасына техникалық құжаттама жасау және безендіру үлкен маңызға ие.

Жаңа модельге жасалатын техникалық құжаттама орта өлшемді және бойлы лекало-эталонын, ұсынылатын өлшемдер мен бойға лекало комплектісін, модель түрінің эскизін және сипаттамасын қамтиды.

2. 1. Әрлеу материалдары

Әрлеу, сәндеу материалдарына таспалар, ызбалар, баулар, шілтерлер, гипюр, стеклярус жатады. Алуан түрлі тігін бүйымдарын әрлеу үшін маталар, тері, үлбір, күдері, түймелер қолданылады. Тағайындалуы бойынша әрлеу материалдары үш топқа бөлінеді: қолданбалы-бүйымның ішкі бөлімдеріның тігістерінің шеттерін бекіту және көмкеру үшін таспалар және ызбалар, сәндік қолданбалы киімнің сыртын сәнді көмкеру үшін арналған таспалар, ызбалар, баулар, сәндік- киімді сәндеуге арналған және эстетикалық функцияларды орындай- тын таспалар, эмблемалар, ызбалар, баулар және шілтерлер. Таспа - бүл ені әр түрлі болатын мата қиындылары, олар екі түрлі көлденең жіптерді тоқитын станоктар мен машиналарда өңделеді. Таспалар матаға үқсас бір түсті және атластан майда өрнекті болып тоқылып, әр түрлі матадан, түкті және шілтерленген түрлері болады. Таспаның талшықтық қүрамы әр түрлі, олар кардалық және тарақтық мақта матадан, вискозды, штапельді, синтетикалық көлемді иірімдерден, қүрамдас вискозадан, ацетатты, жай капроннан және көлемді жіптерден, табиғи жібек жіптерден, сонымен қатар эластика- лы таспалар үшін резиналы жіптерден қүралынады. Аз мөлшерде таспаларды зығырдан, жүннен және лавсанды иірімдерден шығарылады. Киімге қолданылатын таспалар әрлеуіш және қолданбалы болып бөлінеді. Тігін өндірісінде қолданылуына байланысты қолданбалы таспалар келесі түрлерге бөлінеді: Өңірлік жиек таспа - жартылай зығыр, жаймалық өрім, өңделмеген, ені 9-12мм, созылуын азайту үшін өңірдің, қиықтың жиектеріне салы- нады. Шалбарлық таспа- мақта жіппен, жартылай капрон немесе капрон жіптерден жаймалық және саржалық айқаспамен «шыршаға үқсас» жиек салып тоқылады ені-15мм, шалбардың төменгі қиық жиегін бекіту үшін қолданылады. Корсаждық таспа- жатық боялған, өңделмеген түсті мақта жібінен жаймалық айқаспамен тоқылған, ені 40, 50, 60 мм болады. Киперлік таспа- саржалық өріммен және «шыршаға үқсас» өріммен тоқылған, жіптері ағартылған, өңделмеген, табиғи түсінде немесе тегіс боялған, киімдер және басқа да бүйымдарды біріктіру үшін пайдаланылады, ені 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18 мм болады. Иілгіш таспалар-өңделген мақта, ағартылған вискоза жіптеріне резеңке талшықтар немесе спандекс жіптерімен араластырады, үстағыш ретінде қолданылады, ені 8-10 мм болады. Сәндік-қолданба- лы таспаларға мыналар жатады: Аспабау таспалар- жартылай жібек, вискозды, капронды, эластик араласқан капрон жіптерінен жаймалық атластық, майда өрнекті өріммен тоқылған, ширатқанға төзімді, ені 5-16 мм болады. Сәндік иілгіш таспалар- штапель жіптерінен, жолақты ала тоқылған, таспалы резеңке талшықтардың тартып түруының арқасында бет жағында ілмектері бар, ені 25-30 мм, шомылу костюмдері және шаңғышылар костюміне қолданылады. Иілгіш таспа- вискозды жібектен резина талшықтарын немесе спандекс жіптерін араластырып, іш-киімдік бүйымдар мен плавкілерге қолданылады. «Гофре» иілгіш таспа- вискозды жібектен, екі жағынан резина талшықтары өтетін ортасы гофреге үқсас, іш киімдік бүйымдар және плавкілер үшін қолданылады, ені 7-15 мм болады. Жиектік таспа- мақта немесе жүн аралас жіптерден саржалық және жалған репстік айқаспамен тоқылады, ағартылған және тегіс боялған, тігістердің қиылған жерлерін тегістеу үшін қолданылады, ені 13-16 мм болады. Сәндік таспаларға мыналар жатады: Іш киімдік бейка - мақта мата таспаға түрлі-түсті вискоза жіптерінен жаккрдтық өрнектер салынған, ала тоқылған, балалар бүйымдарында қолданылады, ені 9-15 мм болады. Әрлеу тасмпалары- түрлі енді вискозды қүрамдас жіптерден жасалатын әр түрлі енді майда өрнекті, жаккардты өрімді, түрлі- түсті суретті түрі жиі кездеседі, әйелдер және балалар киімдеріне қолданылады. Үлдір таспа- жүқа, мережкаға үқсас суретті болып келеді, негіз жібі капрон жіптерден және арқауы мақта қағазды, жүн жіптерден және текстурленген жіптерден дайындалады. Эмблема таспасы- жаккардтық, тақырыптық суретті (штурвал, якорь, аңдар, геометриялық орнаменттер, өрнектер), вискозды қүрама жіптерден және иірілген штапель жіптерден жасалады және балалар, спорттық бүйымдарға қолданылады, ені 90-100 мм болады. Таспалар іш-киімге, әйелдер көйлектеріне, балалар бүйымына қолданылады. Ақ жаймалар үшін арнайы ақ жайма іш-киім бейкала- ры, 12. 1 - суретте көрсетілген, аспабау үшін таспалар, көмкерме үшін өңіржиекті таспалар, әйелдер көйлектері үшін - түрлі әрлеу таспалары, шілтері тоқылған таспалар, 12. 2., 12. 3., 12. 4 - суреттерде көрсетілген, Ляке таспалары, шілтерлі таспалар, спорттық киімдер үшін - қарапайым және түкті эластикалы таспалар қолданылады.

Қолданбалы таспа ретінде өңірлік көмкермені, корсажға арналған таспалар, шалбардың төменгі жағына жиектеме ретінде қолданылады.

Ызба. Ызбалар (тесьма) көп жағдайда өрілген болып келеді, ал тоқылған түрі сирек кездеседі. Өрілген ызбада өрілген жіптері бір-біріне зигзагқа үқсас қырларына бүрыш болып орналасады. Осы қүрылым арқасында ызба үзындығы және ені бойынша жақсы созылады және онымен тігіс шеттерін, күрделі конфигурациялы бөлшектерді жеңіл тігіледі. Ызбаны әйелдер және балалар бүйымдарында әшекейлі әрлеу ретінде қолданылады. Өрілген ызбаны түрлі енді (2, 5-25мм) мақта матадан немесе штапельді иірімдерден, қүрамдас вискозды жіптерден және резеңке жіптерден класстарға бөлінетін ызба қүрауға қатысатын жіптерінің са- нына байланысты таспа тоқитын машиналарда дайындалады. Өрілуіне байланысты ызбаны бір шалымнан кейін өрілетін жіптерден бір өрімді, екі шалымнан өрілетін екі өрімді, үш жіп арқылы- үш өрімді болады. Қырларды тігуге арналған бір түсті ызбалар бүйымның түсіне байла- нысты таңдалады, әрлеу ызбасы тегіс боялған және екі, үш, одан да көп түстерден ала тоқылған түрлері болады. Өрілген әрлеу ызбаларының түрлі үршықтардың жіптерінің тартылысының өзгеруіне байланысты пайда болатын толқынға үқсас өрілген жолаққа үқсайтын кең тараған түрі «вьюнчик» ызбасы болып саналады. Әрлеу ызбаларының жаңа түрлерін өрімге түрлі суреттер және қүрылымды бауларды қосу арқылы алынады. Тоқылған әрлеу ызбасы тегіс боялған болып келеді, бірақ тегіс боялған және ала тоқылған екі, үш және одан көп түсті болады. Тоқылған ызба- мақта матаның иірімінен, вискозды штапельді және қүрамдас жіптерден тоқу машиналарында түрлі енді болып шығарылады. Ызба жасайтын бүл машиналарды үршық санына бай- ланысты кластарға топтайды. Өрімдерге байланысты ызбаларды бір өрімді, екі өрімді түрлері болады. Әр-түрлі енді тоқылған ызбалар арқау тоқитын машиналарда шығарылады. Ол бір түстімен қатар түрлі-түсті, шілтерлі әсерлі және рельефті қүрылымды көлемді жіптерден, штапельді вискозды және лавсанды иірімдерден пайда болады.

Баулар - өрілген және оралған болады. Өрілген бауларды ызбаға үқсас тоқыма машиналарында дайындай- ды. Өрілген баулар вискозды, капронды, мақта матадан және штапельді иірімдерден - қүрамдас жіңішке жіптерден өрілетін, бірнеше мақта ма- тадан қалың жіптерден (жүректі) өрімдерден пайда болады. Әрлеуіш тоқылган бау-сутаж бау ортасында, өрім арасында қуыс пайда болып, сыртынан қүрамдас вискоза жіптерінен өрілген ені 2-3, 5 мм екі қалың мақта матадан ширатылған өрімнен пайда болатын әрлеуіш өрілген бау болады.

Кесте 12. 1 - Шілтерлі машиналарда шығарылатын шілтерлер

Тігісті - арнайы машинада дайындалған кестеге қосылған тесіктері бар ағартылған жіңішке мата жолағы. Тігісті түрін жиек және басып тігілген түрінде шығарылады, әйелдер және балалар бүйымдарын әрлеу үшін қолданылады. Тігісті түрін әрлеуіш мата түрімен шатастыр- мау қажет, олар тігіс түріне үқсас кестелі болып келеді, бірақ өлшенген жайма түрінде шығады.

Сурет 12. 5- Машиналы шілтер а-жіңішке (валансьен) ; б-енді (малин) ; в-бедерлі (брабант) ; г-грунтты (торшон)

Сурет 12. 6- Кестеленген шілтер Сурет 12. 7- Гипюр (ауалы шілтерлер

2. 2. Киім фурнитурасы

Фурнитуралар-тігін өндірісіне қажетті көмекші бүйым. Фурнитура тігін бұйымдарын түймелеу, бекіту, осы бүйымдардың бөлшектерін жеңілдету, сонымен қатар киімнің кигенде ыңғайлы болуы үшін қолданылады. Тігін өндірісінің фурнитураларына: түймелер, сыдыр- малар, кнопкалар, ілгектер, ілгіштер және қапсырмалар жатады. Түймелер түймелеу үшін, сонымен қатар киімді әрлеу ретінде қолданылады. Түймелерді келесі түрлерге бөледі ол: - материалы бойынша пластмассалы, металлдан жасалған, керамикалық, аралас, бекіту элементтері бойынша- тесікті, қүлақшалы, дайындау әдісі бой- ынша- қүйылған, пресстелген, механикалық өңделген, штампталған, жиналған, әрлеу

бойынша-қорғағыш сәндік жабындысыз және фоль- гамен тығыздалған болады. Пластмассалы түймелерді дайындауына байланысты келесі топтарға бөледі ол: әйелдер, ерлер және балалар киімдері, жейделер, іш киімдерге қолданылады.

Киімдерге арналған түймелер келесі классификацияларға бөлінеді:

- Дайындалуы бойынша - пальтолық, костюмдік, көйлек-

тік, шалбарлық, іш- киімдік, формалық, балалар киімдеріне арналған

түймелер;

- Түйме диаметрі мм;

- Өңделген материалына байланысты галалитті, акрилатты, целлулоидты, металдан жасалған, әйнекті, түмсықты, сүйекті, перламутрлі, ағаштан және пресстеп жасалған;

- Сыртқы түріне байланысты, пішініне қарай- домалақ, сопақ, созылған, дөңгелекке үқсас, жартылай дөңгелекке үқсас, иілген, б) беткі қабатына қарай -тегіс және бедерлі; в) боялуы бойынша- қара, ақ, түрлі-

түсті, ала, тасбақа тәрізді, рубин тәрізді, янтарь тәрізді болады;

- Киімге бекітілуі бойынша түймелер түйменің ортасында орналасқан екі немесе төрт тесікті, бүтін, нүктелі немесе түйменің төменгі жағы сым темірлі ілгекшемен болады. Өндіріс түймелердің әр түрлі өлшемдерін шығарады, ол 12. 2- кестеде көрсетілген.

Кесте 12. 2 - Түймелер өлшемдері

Пальтолық түймелерді 26мм өлшеммен (диаметр) және одан жоғары, костюмді (ерлер пиджактары, кеудешелер, күртешелер, әйелдер жакеттері үшін) 20-25мм, көйлекті (әйелдер және балалар көйлектері үшін) -12мм және одан жоғары, шалбарлық -14-17мм, іш- киімдік (ерлер, әйелдер, балалар және ақ жайма үшін) - 10-19мм, фор- малы - 14, 18, 22, 24мм болады. Ерлер киімдеріне арналған түймелер формасы және әрленуі қарапайымдылығымен ерекшеленеді. Негізінен олар домалақ, жазық, сәл ойыңқы немесе оң беті томпақ болады. Әйелдер киімдеріне қолданылатын түймелер (пальтолық, жакеттік. көйлектік) әр түрлі формалы және әрлеулі: жазық (дөңгелек, овалды, үш - төрт бүрышты, оң беті түрліше өңделген- тегіс, томпақ немесе бедерлі суретті), шар тәрізді, цилиндрлі болып шығарылады. Түймелердің негізгі қасиеттері олардың өңделетін шикізат материалдарының қасиеттерімен анықталынады. Өңделетін шикізат материалға байланысты механикалық әдістерпен (кесу арқылы), штамптау, кезекті әрлеумен пресстеу арқылы өңделеді. Механикалық өңдеу кезінде керекті диаметрлі дөңгелекшелер (үлгілер) кесіп алы- нады, тағылып, фрезденіп, өңдейді. Штамптау кезінде үлгілерді оң беті керекті суретпен бір мезгілде штамппен жонады. Прессүнтақтан түймелерді пресстеу арқылы дайындайды. Ол үшін арнайы пластикалы үнтақты қыздырылған пресс-формада салып, жоғары температурада қысыммен балқытылады, суығаннан кейін пресс-форманың форма- сында қатады. Пресс үнтақтан жасалған түйме сынығынан түйіршікті қүрылымы анық көрінеді.

Батырмалар - серіппелі қозғалысты түймелік, қүрастырылуы бой- ынша кнопкаларды сақиналы серіппелі кнопкаларға, омега тәрізді серіппелі, серіппелі төлкемен, материалы бойынша- болатты, жез, аралас, жабынды түріне байланысты- никельмен, тотықпен, жезді, лак бояқты болады. Тігін өндірісінде қолданылатын кнопкалардың негізгі түрлері және олардың ашылғандағы жүмсалатын күш өлшемі төменде көрсетілген:

Кнопкалар типтері Ашуға жүмсалатын күш

КГ-1, КШ-2 2-5

КШ -3, Кш-4 5-12

КШ-5, КШ-6, КШ-7, КШ-8 8-20

Кнопкаларды арнайы өлшемдермен дайындайды, мм: КШ-2 диаметрі 6, 5 және биіктігі 3, КШ-3-7, 5 және 3(Сәйкестігі бойынша), КШ-4 -9, 3, 5, КШ-5-11, 4, 5 КШ-7-16, 3, 16, 5, 2, КШ-8- 18, 5, 5.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс