Мемлекеттің қолындағы бюджет қаржысын орталықтандырудың қажеттігі



Мемлекеттің орталықтандырылған ақшалай қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс жасауы ерекше экономикалық нысандар - бюджеттің түсімдері мен шығыстары арқылы болып отырады. Олар құндық бөліністің жекелеген кезеңдерін білдіреді. Категориялардың екеуі де бюджеттің өзі сияқты объективті және олардың өзгеше қоғамдық арналымы болады: түсімдер мемлекетті қажетті ақшалай қаражаттармен қамтамасыз етеді, шығыстар орталықтандырылған ресурстарды жалпымемлекеттік қажеттіліктерге сәйкес бөледі. Бюджеттің түсімдері табыстар, бюджеттік кредиттерді өтеу сомалары, мемлекеттің қаржылық активтері сатудан түсетін түсімдер, қарыздар, ал оның шығыстары шығындар, бюджеттік кредиттер, қаржылық активтерді сатып алу, қарыздарды өтеу болып табылады.
Түсімдер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы накты әлеуметтік- экономикалық және тарихи жағдайларда жүзеге асырылатын мемлекеттің бюджеттік және салықтық саясатты жүргізудің бағыттарына байланысты болады. Бұл ретте мемлекет белгілі бір жағдайларда кірістерді қалыптастырудың және шығыстарды жұмсаудың колайлы нысандары мен әдістерін пайдаланады.
Бюджеттің құрылымы бюджеттік сыныптама негізінде құрылады және мынадай бөлімдерден тұрады:
кірістер: салықтық түсімдер; салықтық емес түсімдер; негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер;трансферттер түсімдері;
шығындар;
таза бюджеттік кредиттеу; бюджеттік кредиттер; бюджеттік кредиттерді өтеу;
қаржылық активтермен операциялар бойынша сальдо: қаржылық активтерді сатып алу; мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түсетін түсімдер;
бюджет тапшылығы (профициті);
бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану): қарыздар түсімі;қарыздарды өтеу;бюджеттік қаражаттардың пайдаланылатын қалдықтары.
Бюджеттерді бекіту және бюджеттердің атқарылуы туралы есептерді түзу осы көрсетілген құрылым бойынша жүзеге асырылады. Қарыздарды өтеуді қоспағанда, республикалық бюджет шығыстарын шегергендігі республикалық бюджеттің мұнайға қатысты емес тапшылығы (профициті), қарыздық түсімдер мен Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры трансферттерінің түсімдерін есептемегенде, республикалық бюджеттік түсімдердің сомасына тең. Мұнайға қатысты емес тапшылық бекітілмейді және талдамалық максаттарда пайдаланылады. Бюджет шығыстарының мұнайлық емес түсімдерден тәуелділігін төмендету үшін экономиканың мұнайлық емес секторын нысаналы дамыту есебінен мұнайға қатысты емес тапшылық мөлшері ұзақ мерзімді кезеңде кеміті- луге тиіс. Қазақстан Республикасының 2008 жылғы мемлекеттік бюджетінің құрамы және кірістері мен шығыстарының құрылымы мына мәліметтермен сипатталады (14.1 кесте). (2009 жылғы бұл мәліметтерді қосымшадан қараңыз).

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Мемлекеттің қолындағы бюджет қаржысын орталықтандырудың
қажеттігі.

Тексерген: Омарова А.К.

Орындаған:Серікқанов А.Т.

Семей 2015 жыл

Мемлекеттің орталықтандырылған ақшалай қорын қалыптастырумен және
пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс жасауы ерекше
экономикалық нысандар - бюджеттің түсімдері мен шығыстары арқылы болып
отырады. Олар құндық бөліністің жекелеген кезеңдерін білдіреді.
Категориялардың екеуі де бюджеттің өзі сияқты объективті және олардың
өзгеше қоғамдық арналымы болады: түсімдер мемлекетті қажетті ақшалай
қаражаттармен қамтамасыз етеді, шығыстар орталықтандырылған ресурстарды
жалпымемлекеттік қажеттіліктерге сәйкес бөледі. Бюджеттің түсімдері
табыстар, бюджеттік кредиттерді өтеу сомалары, мемлекеттің қаржылық
активтері сатудан түсетін түсімдер, қарыздар, ал оның шығыстары
шығындар, бюджеттік кредиттер, қаржылық активтерді сатып алу, қарыздарды
өтеу болып табылады.
Түсімдер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы накты әлеуметтік-
 экономикалық және тарихи жағдайлар да жүзеге асырылатын мемлекеттің
бюджеттік және салықтық саясатты жүргізудің бағыттарына байланысты болады.
Бұл ретте мемлекет белгілі бір жағдайларда кірістерді қалыптастырудың және
шығыстарды жұмсаудың колайлы нысандары мен әдістерін пайдаланады.
Бюджеттің құрылымы бюджеттік сыныптама негізінде құрылады және мынадай
бөлімдерден тұрады:

кірістер: салықтық түсімдер; салықтық емес түсімдер; негізгі капиталды
сатудан түсетін түсімдер;трансферттер түсімдері;

шығындар;

таза бюджеттік кредиттеу; бюджеттік кредиттер; бюджеттік кредиттерді өтеу;

қаржылық активтермен операциялар бойынша сальдо: қаржылық активтерді сатып
алу; мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түсетін түсімдер;

бюджет тапшылығы (профициті);

бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану): қарыздар
түсімі;қарыздарды өтеу;бюджеттік қаражаттардың пайдаланылатын қалдықтары.

Бюджеттерді бекіту және бюджеттердің атқарылуы туралы есептерді түзу осы
көрсетілген құрылым бойынша жүзеге асырылады. Қарыздарды өтеуді қоспағанда,
республикалық бюджет шығыстарын шегергендігі республикалық
бюджеттің мұнайға қатысты емес тапшылығы (профициті), қарыздық түсімдер
мен Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры трансферттерінің түсімдерін
есептемегенде, республикалық бюджеттік түсімдердің сомасына тең. Мұнайға
қатысты емес тапшылық бекітілмейді және талдамалық максаттарда
пайдаланылады. Бюджет шығыстарының мұнайлық емес түсімдерден тәуелділігін
төмендету үшін экономиканың мұнайлық емес секторын нысаналы дамыту есебінен
мұнайға қатысты емес тапшылық мөлшері ұзақ мерзімді кезеңде кеміті- луге
тиіс. Қазақстан Республикасының 2008 жылғы мемлекеттік бюджетінің құрамы
және кірістері мен шығыстарының құрылымы мына мәліметтермен сипатталады
(14.1 кесте). (2009 жылғы бұл мәліметтерді қосымшадан қараңыз).

Кестеден көрініп түрғандай, кірістердің негізін салықтық түсімдер құрайды,
ал салықтық түсімдердің негізгі көздері, бұрынғысынша қосылған құн салығы
мен қорпоративтік табыс салығы болып табылады. Бюджет кірістерінің басқа
көзі - салықтық емес түсімдер,негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер
және трансферттер түсімдері. Қазақстанның республикалық бюджеті 2009 жылы,
алдын ала деректер бойынша, 510 миллиард теңге немесе осы жылға
жоспарланған ІЖӨ-ге 3,1% тапшылықпен атқарылды. Республикалық бюджетке
түскен түсімдер 2800,3 миллиард теңгені, шығыстар 3311,3 миллард теңгені
құрады. 2010 - 2012 жылдарға арналған бюджет туралы заңға сәйкес 2010 жылы
республикалық бюджеттің түсімдері 3278,4 миллиард теңге немесе 2009 жылдың
жоспарымен салыстырғанда 16,2 пайыздық өсіммен, ал шығыстары 3873,4
миллиард теңге немесе17,9 пайыздық өсіммен айқындалған. Бюджет
тапшылығы ІЖӨ-ге шақканда 4,6 пайыз деңгейінде белгіленген.
Кірістер, бюджеттік кредиттерді өтеу сомалары, мемлекеттің қаржылық
активтерін сатудан түсетін түсімдер, қарыздар бюджеттік түсшдер болып
табылады.
Бюджеттің кірістері салықтық, салықтық емес түсімдер,
негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер, трансферттіктүсімдер болып
табылады. Нысаналы трансферттерді қоспағанда, кірістер нысаналы мақсатқа ие
болмайды. Кірістердің жаңа түрлерін енгізу, қолданылып жүргендерінің күшін
жою немесе оларды өзгерту Салықтық кодекскеміндетті түрде өзгерістер немесе
толықтырулар енгізіле отырып жүзеге асырылады.
Салықтық түсімдер Салықтық кодексте белгіленген салықтар мен бюджетке
төленетін басқа міндетті төлемдер болып табылады. Салықтық емес түсімдер -
бюджетке төленетін міндетті, қайтарусыз төлемдер, байлаулы гранттар, сондай-
ақ трансферттерден басқа, бюджетке тегін негізде берілетін ақша.
Негізгі капиталды сатудан түсетін
түсімдер мемлекеттік мекемелерге бе кітілген мемлекеттік мүлікті,
мемлекеттік материалдық резервтен тауарларды, мемлекет меншігіндегі жер
учаскелерін жеке меншікке сатудан немесе оларды түрақты немесе уақытша жер
пайдалануға беруден, не Қазақстан Республикасы заңдарында немесе
халықаралық шарттарда көзделген тәртіппен өзге тәсілмен өткізуден,
мемлекетке тиесілі материалдық емес активтерді сатудан бюджетке түсетін
ақшалар болып табылады.
Трансферттердің түсімдері - бұл бюджеттің бір деңгейінен екіншісіне, Ұлттық
қордан республикалық бюджетке түсетін трансферттер түсімдері. Бюджеттік
кредиттерді өтеу сомалсіры - бюджеттен алынған кредиттер бойынша негізгі
борышты қайтаруға, сонымен бірге заңи тұлғалардың төленген мемлекеттік
кепілдіктер бойынша талаптарды қайтаруына байланысты бюджетке түсетін
түсімдер.
Қарыздар - мемлекеттік эмисссиялық бағалы кағаздар шығаруға және (немесе)
қарыздар келісімшарттарын жасасуға байланысты бюджетке түсетін ақшалай
түсімдер.
Мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түсетін түсімдер — заңи
тұлғалардың, соның ішінде мемлекеттік меншіктегі халықаралық ұйымдардың,
мүліктік кешен түріндегі мемлекеттік мекемелер мен мемлекеттік
кәсіпорындардың қатысу үлестерін, бағалы қағаздарын, сондай-ақ мемлекеттік
кәсіпорындардың жедел басқаруындағы немесе шаруашылық жүргізуіндегі өзге
мемлекеттік мүлікті сатудан бюджетке түсетін түсімдер.
Бюджеттің шығындары қайтарылмайтын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қаржысы
Мемлекеттік бюджет және Қазақстан Республикасындағы бюджет тапшылығы мәселесі
Қаржы мен қаржы саясатының мәні.
ҚР салық саясатын қалыптастырудың теориялық негіздері және қазіргі жағдайы
Қаржы жүйесі
Мемлекет шығындарын шектеудің аса маңызды критерийлері
Ресей Федерациясының экономикалық қоры
Қазақстан Республикасындағы қаржы нарығының бақылау және реттеу агенттігінің сипаттамасы
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бюджеттің қолданылуы және жұмыс істеу жағдайлары
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні жайлы
Пәндер