Педагогикалық менеджмент

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым минстрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы : Мектеп педагогикалық жүйе және ғылыми басқару нысаны ретінде. Педагогикалық менеджмент субъекті қызметінің мақсаты.

Орындаған: Жалын Нұрсая.

Тексерген: Жумашбекова С. К.

Семей 2015ж.

Мектеп педагогикалық жүйе және ғылыми басқару нысаны ретінде

Жалпы басқару дегендi - шешiм қабылдауға бағытталған, белгiленген мақсатқа сәйкес басқару нысанын ұйымдастыру, қадағалау, реттеу, алынған шынайы ақпарат негiзiнде талдау жасап, нәтижесiнiң қорытындысын шығару әрекетi деп түсiндiруге болады. Басқару нысаны биологиялық, техникалық, әлеуметтiк жүйелер болуы мүмкiн. Әлеуметтiк жүйенiң бiрi ауыл, аудан, облыс, мемлекет кӛлемiн қамтитын бiлiм беру жүйесi деп бiлемiз. Білім беру саласын басқару мәселелерін Ю. А. Конаржевский, Т. И. Шамова, В. П. Симонов, В. А. Сластенин және т. б. ресейлік, сонымен қатар, Н. Д. Хмель, А. А. Кирхмаер, Муканова С. Д., Мастобаев Ю. А., К. Д. Қарақұлов сияқты қазақстандық ғалымдар зерттеген. Кез келген ғылымның міндеті - зерттеліп отырған құбылыстар мен процестерді толық та терең түсіну үшін олардың заңдылықтарын анықтау. Педагогикалық жүйелерді басқару ілімі басқару мәселелерін анықтау және шешу процестерін зерттейді және қандай жағдайларда бұл мәселелерді ұтымды шешуге болатындығы туралы білім береді. Білім беру жүйесін басқару мәселелерін зерттеуде оның мынадай деңгейлері ажыратылады: - Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі жүзеге асыратынан мемлекеттік басқару; - Білім және ғылым Департаменттері жүзеге асыратын аймақтық басқару; 13 - Аудандық (қалалық) білім басқармалары жүзеге асыратын аудандық (қалалық) басқару; - Оқу орны деңгейіндегі (ішкі немесе ӛзін-ӛзі) басқару деп ажыратып кӛрсетуге болады. Бiлiм беру жүйесiнiң мемлекеттiк сипаты елде «Бiлiм туралы» заң негiзiнде бiрыңғай мемлекеттiк саясат жүргiзiлуiмен ерекшеленедi. Заң аясында Қазақстан Республикасының бiлiм саласына басымдық берiлген, яғни елiмiздiң әлеуметтiк-экономикалық, саяси, халықаралық салаларындағы жетiстiктерi бiлiм саласындағы жетiстiктерiмен байланыстырылады. Бiлiм саласының басымдылығы бiлiм жүйесiнiң материалдық, қаржылық мәселелерiн бiрiншi кезекте шешудi талап етедi. Бiлiм беру саласында мемлекеттiк саясатты дәйектi iске асыру үшiн бiлiм берудi басқарудың мемлекеттiк органдары құрылады. Олар республикалық, облыстық, қалалық және аудандық басқару мекемелерi. Мемлекеттiк басқару органдары - бiлiм және ғылым министрлiгi, облыстық бiлiм департаменттерi ӛздерiнiң компетенциясы шеңберiнде бiлiм берудiң мақсат бағдарламаларын жасайды және iске асырады; мемлекеттiк бiлiм стандарттарын жасап, бiлiм туралы құжаттардың баламаларын (постификация) айқындайды; бiлiм мекеме- лерiн қаржыландырады және т. б. кӛптеген мәселелердi шешедi. Сонымен, Қазақстан Республикасында білім жүйесі мен білім беру мекемелерін басқару құрылымы көпдеңгейлі иерархиялық принцип негізінде құрылған. Білім беру жүйесінің белгілі бір ретпен жасалған (иерархиялық) құрылымының әрбір элементінде, министрлік болсын, облыстық, аудандық басқарушы ұйым (департаменттер, білім беру бӛлімдері) немесе мектептер болсын, бәрінде, тек педагогикалық қана емес, басқарудың өзге де түрлері кездеседі, мысалы: әкімшілік, шаруашылық, құқықтық. Басқарудың барлық түрлері білім беру жүйесінің шеңберінде бір-бірімен байланысты, олардың бәрі жалпы тәрбиелік және білім беру міндеттерін шешуге бағытталған. Сонымен бiрге бiлiм берудi басқару сипаты мынадай мемлекеттiк саясат принциптерiнің жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді: - республикадағы мәдени және бiлiм беру кеңiстiгiнiң бiртұтастығы; - бiлiмнiң жалпыға бiрдейлiгi, бiлiм беру жүйесiнiң дайындығы, даму деңгейi мен ерекшелiктерiне бейiмделгiштiгi; - бiлiм жүйесiнiң еркiндiгi мен кӛптүрлiлiгi; - бiлiм берудi басқарудың демократиялық, мемлекеттiк қоғамдық сипаты; - бiлiм беру мекемелерiнiң дербестiгi. Қазiргi бiлiм жүйесiнiң басты ерекшелiктерiнiң бiрi - мемлекеттiк басқарудан мемлекеттiк-қоғамдық басқаруға өту. Бiлiм берудi мемлекеттiк-қоғамдық басқарудың негiзгi идеясы - бiлiм проблемаларын шешуде мемлекет пен жұртшылықтың күш-қуатын бiрiктiру, мұғалiмдер, оқушылар мен ата-аналарға оқу процесiнiң мазмұны мен түрiн ұйымдастыру әдiстерiн және бiлiм беру мекемелерiн таңдауға барынша кең құқық пен еркiндiк беру. Білім жүйесін қоғамдық басқару органдарының құрамына мұғалiмдер мен оқушылар ұжымы, ата-аналар мен жұртшылық өкiлдерi кіреді. Алқалық орган болып табылатын мектеп кеңесi дамудың негiзгi бағыттарын, оқу-тәрбие процесiнiң сапасын кӛтеру шараларын белгiлейдi, сондай-ақ оқу орнының жұмыс бағыттары бойынша тұрақты комиссия, штаб құрып, олардың құқықтары мен мiндеттерiн, ӛкiлеттiк шегiн белгiлейдi. Бiлiм берудi басқарудың қоғамдық сипатының арта түсуi мынадай жағдайларға байланысты: - білім беру жүйесіндегі реформалар; - білім беру жүйесін басқарудағы демократия және орталықтандырылған режимнен «шығу»; 15 - білім мекемесінің оқу-тәрбие жұмыстары мен шаруашылық мәселелерді ӛздігінен шешу мүмкіндігі; - білім беру саласында нарықтық қатынастардың кеңейюі және басқарудың экономикалық әдістерінің күшеюі, т. б. Білім беру саласындағы реформа нәтижесінде оқу орындарының бірсарынды жүйесі бұзылып, білім беру мазмұнын жекелеу (дифференциация) және оны әртүрлі деңгейде оқыту қажеттілігі пайда болды. Оқу орындарының әртүрлі формалары мен түрлері ажыратылып, олардың оқу жоспары, бағдарламалары, оқытылатын пәндер жиынтығы, жұмыс тәртібі, т. б. ӛзара ерекшеленді. Осыған орай, білім мекемелерін басқару туралы қалыптасқан дәстүрлі түсінік (басқару субъектісінің басқарылатын жүйені (объектіні) жаңа сапалы дәрежеге кӛшіруге әсер етуі) ӛзгеріп, «әсер ету» философиясы «ӛзара әсер ету», «әрекеттестік», «рефлексивті басқару» философиясымен ауысып отыр. Бұл жағдай білім мекемесін басқарудың қазіргі менеджмент теориясымен айтайлықтай толықтырылып отырғанын аңғартады.

Қазіргі мектепті басқарудың ерекшеліктері және негізгі қағидалары.

Мектепті басқару проблемалары көптеген көрнекті педагог-ғалымдардың еңбектерінен көрініс тапқан. Білім беру мекемесін басқару іс-әрекетінің басқа мекемелер немесе өнеркәсіп орындарындағы басшылықтың жұмысынан едәуір айырмашылығын көрсете отырып, К. Д. Ушинский былай деп жазған: «Егер қаржы немесе әкімшілік әлемде олардың идеяларының орындаушыларға ұнайтын-ұнамайтынын ескермей, ұйғарыммен, жарлықпен қызмет етуге болса, қоғамдық тәрбие беру әлемінде ашық айтылып, ашық қабылданған пікірден басқа идеяны жүзеге асырудан басқа амал жоқ». Ғалым мектептегі қызметтің әкімшілік, оқытушылық, тәрбиелік компоненттерін бөліп көрсетіп, мектеп басшысы бір жағынан әкім, бір жағынан, педагог болу керек деп есептейді. отырып, оның жетекші (әкім, бастық) ретіндегі тұлғалық сапаларына қойылатын талаптарды жан-жақты сипаттаған. Мектептердің көбі төрт деңгейлі басқару құрылымын қолдануда: Бірінші деңгей - мемлекеттік орган бекіткен не ұжым сайлаған мектеп директоры; мектеп кеңесі, оқушылар комитеті, қоғамдық бірлестіктер басшылары. Бұл деңгейде мектептің стратегиялық даму бағыты анықталады. Екінші деңгей - мектеп директорының орынбасарлары, мектеп психологы; әлеуметтік педагог, қоғамдық пайдалы еңбек ұйымдастыруға жауапкер, әкімшілік-шаруашылық бойынша директор кӛмекшісі; өзіндік басқаруға қатысты органдар мен бірлестіктер басшылары. Үшінші деңгей - оқу барысында және оқудан тыс оқу-тәрбие жұмыстарына байланысты оқушыларға басшылық қызметтерді атқарушы мұғалімдер, тәрбиешілер, сынып жетекшілері. Бұл деңгейге қоғамдық басқару органдары мен өзіндік басқару, қосымша білім беру мекемелерімен байланыс жүргізуші педагогтарды да енгізуге болады. Төртінші деңгей - сыныптық және жалпы мектептік өзіндік басқару қызметтері тапсырылған оқушылар. Бұл деңгейдің назарға алынуы мұғалімдер мен оқушылар арасындағы қатынастың «субъект-субъектілі» сипатын баса танытады. Мұндай қатынаста оқушы өзара ықпал нысаны болумен бірге өз дамуының қозғаушы күші - субъект ролін де атқарады. Сатысына қарай әрбір басқару субъекті бір уақытта жоғары деңгейлі басқарудың объекті - нысаны болып есептеледі. Басқарымды жүйеде оқушылар ұжымы маңызды орынға ие. Бұл ұжымда басқару екі деңгейде жүргізіледі: біріншісі - жалпы мектептік және сынып ұжымы; екіншісі - оқушылардың қоғамдық ұйымдары, спорттық бөлімдер, шығармашыл бірлестіктер, үйірмелер, оқу-үйрену топтары (бригадалары) және т. б. Педагогикалық және оқушылар ұжымдарының өзара бірлестік іс-әрекеттері Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы мен жалпы білім беруші мекемелер Жарғысы негізінде реттеліп отырады. Директор және басқа да басшылардың оқу-тәрбие процесін нақты басқару қызметтері белгілі принциптерге негізделіп орындалады. Ол принциптер төмендегідей:

1. Басқаруды демократияландыру және гуманизациялау. Мектепшiлiк басқару, ең алдымен, басшылардың, мұғалiмдер, оқушылар мен ата-аналардың бастамашылығы мен өздiгiнен жұмыс жасай алуын дамытуға бағытталады. Бұл басшылардың, мұғалімдердің, оқушылар мен олардың ата-аналарының өзіндік 19 іс-әрекеттері мен ынтасының дамуына жол ашады. Ал бұлардың орындалуы пікір алмасу және басқару шешімдерінің қабылдануына байланысты жариялылықты қажет етеді; Бұл жағдай тек қана шешiм қабылдау мен талқылаудың бүкпесiз, ашық жүргiзгенде ғана мүмкiн. Мектеп басшыларын сайлау, педагогикалық кадрларды байқау және контракт негiзiнде қабылдауды жүйесi - мектептегi демократияның бастауы. Сол сияқты мектептi басқарудағы жариялылық ақпараттың ашықтығы және түсiнiктiлiгiне негiзделелдi. Мектептiң алдында тұрған мiндеттi, оның қиындығын жете сезiнген әрбiр мүғалiм оған бей-жай қарамайды. Мектеп әкiмшiлiгiнiң, мектеп кеңесiнiң тұрақты түрде есеп берiп отыруы оны талқылауға және шешiм қабылдауға мұғалiмдер мен оқушыларды қатыс-тыруы мектеп ӛмiрiнде демократияның орнығуына негiз қалайды.

2. Басқарудың жүйелiлiгi мен тұтастығы. Педагогикалық процестi басқару жүйесiнiң табиғатын түсiну, басқаруға қолайлы алғышарт жасайды. Мектептегi басқаруды жүйелiлiк ыңғайының бiрiншi белгiсi - мектептi жүйе ретiнде танып, оның негiзгi белгiлерiнен құралатын осы жүйенiң тұтастығын кӛре бiлу. Екiншi белгi мектептiң құрылымы болып табылады. Мектептiң байланыстары мен қатынастарының дамуы жүйенiң құрылымына тiкелей байланысты. Жүйенiң үшiншi компонентi оның өзiндiк ерекшелiктерi мен сипаттарынан туындайды, олардың өзара әрекеттесуi арқылы жүйенiң жаңа сапасы қалыптасады. Компоненттердiң тұрақты түрде өзара жақындауға ұмтылуы жүйенiң тұтастығын айқындайды. Мектептi басқаруда жүйенiң төртiншi ерекшелiгi - оның қоршаған ортамен тығыз және өзгеше байланыстылығын естен шығармаған жөн. Мектеп пен қоршаған ортаның әрекеттесуi екi формада көрiнедi. Бiрiншi жағдайда мектеп өз әрекетiн сыртқы ортаға бейiмдесе, екiншi жағдайда мектеп өз мақсаттарына жету үшiн ортаны өзiне бағындырады. Мектептi басқарудағы жүйелiлiк пен тұстастық мектептiң басшысы мен ұжымының басқару қызметтерiнiң өзара байланысы мен өзара әрекеттесуiн де қарастырады.

3. Басқаруды орталықтандыру мен өзіндік басқарымдарды оңтайлы үйлестіру. Мектеп және педагогика тарихы шамадан тыс орталықтандырудың әкiмшiлiк басқаруды күшейтуге әкелiп соғатындындығына талай рет көз жеткiздi. Басқаруды орталықтандыру төменгi буындағы жетекшiлердiң, мұғалiмдер мен оқушылардың бастамалығын шектеп, оларды өздерiнiң қатысуынсыз қабылдаған шешiмдердi жай ғана орындаушыларға айналдырады. Соған сәйкес орталықсыздандыруға шамадан тыс мән беру педагогикалық жүйе қызметiнiң тиiмдiлiгiн тӛмендетедi. Екінші жағынан, орталықтандыруды орталықсыздандыруға пайдасына жығып беру тұтастай басқару мен әкiмшiлiктiң рӛлiн тӛмендетiп, басқарудың талдамалық және қадағалаушылық қызметiн жояды. Сондықтан мектепшiлiк басқаруды қамтамасыз етуде орталықтандыру мен орталықсыздандыруды үйлестiру әкiмшiлiк және қоғамдық органдар басшыларына бүкiл мектеп ұйымының мүддесiн ескерiп, кәсiптiк деңгейде шешiм қабылдауға мүмкiндiк берiп, педагогикалық жүйенiң 20 барлық құрылымдық бөлiмдердiң қызметiн жоғары деңгейге көтеруге жағдай туғызады.

4. Жеке басқару және ұжымдасқан жетекшілік бірлігі. Бұл принципті ұстанудағы мақсат - біртұтас педагогикалық процесті басқару барысында субъективизм мен әміршілдікке жол бермеу. Әрине, басқарудағы жеке билiк тәртiптi қамтамасыз етiп, педагогикалық процеске қатысушылардың ӛз ӛкілеттіктерін нақты шектеп, ретімен орындап жүруін қадағалайды. Алайда басқару қызметiнде әрiптестердiң тәжiрибесi мен бiлiмiне сүйенiп, оларды талдамалар жасау мен шешiм қабылдауға қатыстыру, әр түрлi кӛзқарастарды салыстыра отырып оңтайлы шешiм қабылдаудың маңызы зор. Ұжымдасқан жетекшілік сонымен бірге тапсырылған іске деген ұжым мүшелерінің әрбірінің жеке жауапкершілігін жоққа шығармайды. Сондықтан тактикалық әрекеттердi айқындағанда жеке билiкке, ал стратегияны талдап жасағанда алқалы билiкке арқа сүйенген дұрыс.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.