Жұмыссыздық. Қазақстандағы кедейшіліктің басты себебі

Пән: Электротехника
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ.

БІЛІМ АЛУШЫНЫҢ

ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ

Тақырып:

Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық

себептері мен формалары

Орындаған: Қуаныш Аслан тобы: ГК-407

Тексерген: Есенбекова Замзагул Жуматаевна

Семей 2015ж

Жоспар:

Кіріспе.

Негізгі бөлім.

Қазақстанда әлеуметтік еңбек сферасы
Жұмыссыздық - Қазақстандағы кедейшіліктің басты себебі
Жұмыссыздықтың түрлері және оның себептері
ҚР жұмыспен қамту бағдарламалары.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе.

Жұмыссыздық - экономикалық теорияның бұрынғы және қазіргі тарихындағы ең өткір мәселелердің бірі. Жұмыссыздықты әртүрлі мектеп өкілдері әртүрлі түсіндіреді. Мысалы, мальтузиандық теория жұмыссыздықтың пайда болуын тұрғындардың тым артып кетуінен түсіндіреді. Кейнстік теория бұл құбылысты рыноктық сұраныстың жетіспегендігімен түсіндіреді, еркін кәсіпкерлік мектебінің теориясы - жұмыссыздық жалақы деңгейінің жоғарылауымен туындайтынын айтады, яғни ол еркін болып табылады. Еркін кәсіпкерлік теориясының қазіргі өкілдері - «монетаристер» - осы көзқарасты құптайды.

К. Маркстің қорлану теориясы мен қазіргі технологиялық теория жұмыссыздықтың болуын біріншіден - капиталдың қорлануымен, екіншіден , - техника прогресімен болатындығын айтады.

Мальтузиандық теорияны ағылшын экономисі Томас Роберт Мальтус (1766-1934) жасаған. Ол 1798 жылы «Халық саны туралы заңның тәжірибесі» кітабын шығарған. Онда ол былай деп жазған: «Жер шарындағы тұрғындар геометриялық прогрессиямен өседі; ал өмір сүру жабдығы тек арифметикалық прогрессиямен өседі: яғни әрбір 25 жылда екі есе өседі; ал өмір сүру жабдығы тек арифметикалық прогрессиямен өседі: халық саны - 1, 2, 4, 8, 16, 32 ж. т. б. ».

Ол халық санының және өмір сүру әдісінің өсу қарқыны жоғарыдағы көрсетілген есеппен салыстыра отырып мынандай қортындыға келген: тұрғындардың жоғары қарқынмен өсуі қайыршылық пен жұмыссыздықтың себеп салдары болып табылады.

Негізгі бөлім.

Қандай мемлекет болмасын халықтың тұрмысына, әл ауқатының деңгейінің жоғары болуы сол елдің экономикасының артып, барлық жағынан дер қарқынмен дәйекті дамып келе жатқандығын көрсетеді. Осыған байланысты қазіргі таңда нарықтық экономикамен әлеуметтік әділеттік негізіндегі жоғарғы өркениетті демократиялық қоғам құру жолында әртүрлі оқиғаларды басынан кешіріп отырған республикамыздың бүгінгі тіршілігіміздің негізгі мақсаты мемлекеттегі әрбір азаматтың бақытты өмірін және мұң мұқтажсыз ауқатты тұрмысын қамтамасыз ету .

Қазақстанда әлеуметтік еңбек сферасы аса бір реттелінбеген, дау дамайлы істердің бірі болып табылады. Республика әлдеқашан басқа дәуірге өткен, ал әлеуметтік - еңбек қатынастары 2000 жылдың 1 қаңтарына дейін Кеңес өкіметі кезіндегі еңбек ақымен реттелініп келеді.

2000 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасының “Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы” жаңа Заңы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының “Халықты жұмыспен қамтылу туралы” және басқа заңдары күшіне енді. Ол заңдар азаматтардың Қазақстан Республикасындағы еңбек еріктілігіне деген конституциялық құқықтарын жүзеге асыру барысында туындайтын еңбек қатынастарымен, жұмыссыздарды әлеуметтік қорғау шараларымен қоса халықтың жұмыспен қамтылу сферасындағы қоғамдық қатынастарды реттейді.

Жұмыссыздық - Қазақстандағы кедейшіліктің басты себебінің бірі болып отыр. Кедейлік себептерінің қатарына жұмыссыздықпен қатар халықтың шағын бизнеске қатысуының шектеулі қол жеткізуінің, жұмыс істейтін кедейлер жалақысының төмен деңгейін, комуналдық және білім саласындағы қызметтерге қол жеткізудің төмендігін, әлеуметтік қорғаудың қазіргі жүйесінің жеткіліксіз тиімділігін адамзаттардың жекелеген санаттарының масылдық, көңіл - күйін, сондай - ақ кедей халықтың төмен хабардарлығын және қоғам өміріне қатысу дәрежесінің төмендігін жатқызған жөн.

Жұмыссыздық деңгейі - экономикалық белсенді халық санындығы жұмыссыздар үлесі .

Еңбек өндіріс факторы, ерекше тауар болып табылады. Оның тауарлық формасының ерекшелігі мыналардан тұрады :

Бұл ресурс, әдетте, өзінің толық көлемде сатылу объектісі болып шықпайды.
Жалдау формасындағы сату.
Шамалы жинақылық (аймақтық, өндірістік және т. б. )
Тұтас еңбектің бөлігі (әлеуметтік формада) тұрақты өтімді

таппайды. Қорытындысында тұрақты құбылыс - жұмыссыздық туады.

Жұмыссыздықтың бөлінуінде бірнеше формалар бар.

Экономикалық теорияда “жұмыссыздықтың табиғи деңгейі деген ұғымды ” пайдалану қалыптасқан. Оның мөлшері тапжылмастай емес. Әр елдерде ол мөлшер 2-ден 7 % дейін әртүрлі деңгейге жетеді.

Мемлекеттің міндеті - жұмыссыздықтың іс жүзіндегі деңгейінің табиғи деңгейден асып кетпеуін бақылау болып табылады.

Америкалық экономист А. Оукен (Оукен заңы ) көрсеткен заңдылық бар. Жұмыссыздық іс жүзіндегі деңгейі оның табиғи деңгейінен 1% -ға жуық артуы, іс жүзіндегі ЖҰӨ көлемін әлуеттік көлемін салыстырғанда 2. 5%-ға

кейіндеуге жаткізеді .

Қазіргі замандағы жұмыссыздықтың сипатына бірнеше факторлар әсер етеді :

- ғылыми - техникалық процес;

- экономикадағы құрылымдық және аймақтық ілгері басушылық;

- сыртқы экономикалық бәсекелестіктің күрт күшеюі;

Мұндай жағдайларда еңбек рыногы мынаған міндетті:

1. Өте жоғары жинақылыққа жетуге ( кәсіпқойлық, біліктілік, аймақтық және халықаралық көзқарастар аясында )

2. Үлкен икемділікке барып, қазіргі заманғы жағдайларға сай өте жақсы бейімділік танытуға .

3. Еңбекақы ставкаларын дараландыру ( еңбекақыны нақтылы жұмыскердің ағымдық еңбек үлесімін ғана емес, сонымен бірге адамның жұмысқа лайықтылығын, әлеуметтік мүмкіндігін және біліктілігінің өсуін есепке ала отырып құру керек ) .

Қазіргі жағдайда «монетарлық теория» өзі туралы барынша айқын көрсете білуде. Осы теорияны жақтаушылар жұмыссыздық себебін мемлекеттің ақша саясатын дұрыс жүргізбеуінде екендігімен түсіндіреді. Ақша массасын дұрыс басқара отырып, өндіріс процессін реттеуге болады. Олардың ойынша, түзу инфляция өндірісті ынталандырады және жұмыссыздықты басады. Мысалы, жаңа зеландиялық экономист Олбен Филлипс (1914 ж. ) осы тәуелділікті математикалық тілде қисық түрінде көрсетіп, кейінірек ал «Филлипс қисығы» аталды (1 - суретте - көрсетілген) .

Жұмыссыздықтың түрлері және оның себептері

Жұмыссыздық негізгі себептері:

Неоклассикалық теория. Жұмысшылардың табыспен келіспеуі, төмен жалақымен жұмыс істеуден бас тарту.

Кейнтік теория. Жұмысбастылық жиынтық ұсынысқа, тұтыну бейімділігіне және инвестициялар көлеміне байланысты.

Маркстік теория . Қорланған капиталдың қажетті нәтижесінде, жанды еңбекте машина мен жабдықтарға қарағанда аз өседі.

Шетелдік мамандар жұмыссыздың себептерін талдай отырып, оның әртүрлі нысандарын тудыратын нақты факторларын қарайды. Жұмыссыздықтың мынадай саналуан нысандары болады: жасырын, фрикциондық, маусымдық, құрылымдық, технологиялық және т. б.

Жасырын жұмыссыздық - өндіріс пен мемлекеттік аппаратта артық жұмыскерлерді қолданған жағдайда орын алады. Шын мәнінде, олардың жұмысына аз ғана жұмыс күшімен орындауға болады.

Фрикциондық жұмыссыздық - еңбек нарығында бос жұмыс күші туралы ақпарат жоқтығынның нәтижесінде болады.

Маусымдық жұмыссыздық ауыл шаруашылығының кейбір салаларында, әсіресе қайта өңдеу өнеркәсібінде жұмыс күші тек маусымдық кезеңдерде қолданылғанда болады.

Құрылымдық жұмыссыздық өндіріс қуатының жетіспеуінің нәтижесінде, сондай - ақ жынысының, жасының, ұлтының, мамандығының және басқа жеке қасиеттерінің ерекшеліктеріне байланысты жұмыс таба алмаған жағдайда болуы мүмкін.

Технологиялық немесе өтпелі жұмыссыздық адамдарды машинамен ауыстыру нәтижесінде болады, ол жұмыскердің кәсібін өзгертуді немесе басқа мамандықты игеруді қажет етеді.

АҚШ Конгресінің экономикалық статистика комиссиясының жүргізген зертеуінің мәліметі бойынша қазір шет елдерде жұмыссыздықтың 70-ке жуық нысандары және олардың болуның ерекше себептері бар екен. Батыс елдерінің мамандары жұмыссыздықтың нысандарын екі үлкен негізгі топқа бөледі. Біріншісіне - жиынтық сұранымның жетіспеуіне байланысты болатын, соның ішінде ең алдымен циклдік жұмыссыздықты жатқызады. Екіншісіне - жиынтық сұранымның өзгеруіне байланыссыз болатын - жұмыссыздықты ( фрикциондық, маусымдық, құрылымдық, технологиялық және басқа нысандары ) жатқызады.

Біздің елдегі жұмыссыздықтың негізгі нысандары жасырын және фрикциондық болып табылады. Нарық қатынастарының жасырын және фрикциондық болып табылады. нарық қатынастарының қалыптасу барысында жасырын жұмыссыздық ашық жұмыссыздыққа айнала бастады. 138 мыңға таяу адамы бар 160 кәсіпорындар жұмыссыз тоқтап тұрды. Осындай кәсіпорындардын 2 мыңнан астам жұмыскер еңбектен босатылды, 25 мың адам еріксіз демалысқа жіберілді. Жұмыссыздықтың зардабын бәсендететін факторлардың бірі ғылыми - техникалық прогресс. ҒТП, жаңа қосымша жұмыс күшін қажет ететін жаңа өндіріс түрлері мен шаруашылық салаларын тудырады, ол материалдық өндіріс саласында еңбек етуге қабілеті бар тұрғындарды жұмыспен қамтуды көбейтеді. Жалпы, ғылыми - техникалық революция жағдайында жұмыспен қамтуды тұрақты түрде өсіру, негізінен, өндірістік емес салалардың дамуы арқылы жүзеге асырылады. Оның ұлғаюы, тұрғындардың әртүрлі қызмет түрлеріне деген шығынының тез өсуімен және халық шаруашылығының орташа көрсеткішіне қарағанда жоғары еңбек ауқымдылығымен сипатталады.

Қандай да жұмыссыздық болмасын қоғамдағы аса ауыр экономикалық және әлеуметтік қайшылық. Батыс елдерінде жұмыссыз болу - тек қана жұмысты жоғалту ғана емес, сонымен бірге адам өзінің ар - намысын, абырой - беделін жоғалту деп те есептеледі.

Шетелдердегі бағалау бойынша, жұмысты жоғалту, өзінің қасірет - жағынан жақын туыс адамның өлімі немесе түрмеге түсуден ғана кейін тұрады екен. Кәсіпорынның жұмысының түпкі нәтижесінен тәуелсіз, жаппай жұмыспен қамту жұмыскерлердің өндіріс тиімділігін арттыруға деген жеке мүдділіктеріне кері әсер етті, олардың өндірісті басқарудан шеттелуіне әкеліп соқтырды. Осының бәрі еңбек тәртібінің шұғыл құлдырауына әкеліп соқтырды. Осының бәрі еңбек тәртібінің шұғыл құлдырауына үлкен экономикалық шығындарға жол берді.

Жұмыссыздқ деңгейін есептеу төмендегідей формуламен анықталады:

ЖБ=ЖС/ЖК*100

Мұндағы - ЖБ - жұмыссыздық деңгейі;

ЖС - жұмыссыздар саны;

ЖК - жұмыс күшінің саны.

Қазақстан Республикасының «Халықты жұмыспен қамту туралы» Заңына сәйкес, жұмыстан босап қалып жұмыссыз деп тіркелген азаматтарға, бұрынғы жұмыс орнындағы негізгі жалақысының 50 проценттен кем емес мөлшердегі, бірақ республикада қалыптасқан орташа жалақы мөлшерінен жоғары және өнім сүру минимуміне төмен болмайтын жәрдем ақша беруге кепілдік беріледі.

Мемлекет қосымша жұмыс орындарын жасау үшін қаржы бөлу бағдарламасын жүзеге асырады, сөйтіп жұмыссыздықтан мейлінше жапа шеккен, бірінші кезекте жастар мен үнемі жұмыссыз болатындарға жәрдем көрсетеді.

2008 жылға арналған Астана қаласының халықты жұмыспен қамту аймақтық бағдарламасы 2007-2009 жылдарға арналған кедейлікті төмендету жөніндегі Бағдарламаның құрамдық бөлігі болып табылады.

Жұмыспен қамту саласындағы басты мақсат - еңбекке жарамды халықты тиімді жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, жұмыссыздық деңгейін тұрақтандыру және төмендету болып табылады.

Қазақстан Республикасының статистика және сараптау комитеті ай сайын қазақстандықтардың тұрмыс деңгейін анықтау мақсатында арнайы статистикалық бақылау және зерттеу жұмыстарын жүргізеді.

«Қазақстан - 2030» ұзақ мерзімдік даму стратегиясында халықты әлеуметтік қорғау, жұмыссыздық пен кедейшілікті жою бірінші кезекте тұрған негізгі әлеуметтік мәселе ретінде атап көрсетілген. Статистикалық мәліметтер бойынша Қазақстанда 2007 жылы орташа табыс деңгейі 34 024 теңге болған және 2006 жылмен салыстырғанда 1, 2 есе өскен. 2007 жылдың соңында (желтоқсан айы) орташа табыс деңгейі 13 195 теңгеге жеткен, бұл 2006 жылдың желтоқсан айындағы көрсеткіштен 15 % жоғары. 2006 ж. тұтыну шығындары орта есеппен 33 193 теңге болған екен. Бұл мәліметтер нені көрсетеді? Орташа табыс (2007 ж. ) 34 024 теңге болса, оның 33 193 теңгесі тұтынуға және басқа төлемдерге шығындалған, яғни сақталған табыс деңгейі 831 теңгені құраған.

Жалпы 2000 - 2001 жылдары Қазақстанда жұмыспен қамтылғандардың саны өндірісте - 20 712 мың адамға, ауыл шаруашылығында - 287 мыңға, транспорт пен байланыс саласында - 68 мыңға, құрылыста - 747 мыңға өскен.

Жұмыссыздарды қоғамдық жұмыстарға тартудың ең жоғары көрсеткіші Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан облыстарында байқалады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.