Астық түйірдің және дәнді дақылдардың жалпы сипаттамасы жайлы мәлімет

1. Астық түйірдің және дәнді дақылдардың жалпы сипаттамасы
2. Астық түйірдің және дәнді дақылдардың қасиеті
3. Астық түйірді сақтау кезіндегі күйі

Ауылшаруашылық өндірістің ең негізгі өнімі дәнді-дақыл болып табылады. Дәнен өңделген өнімдерге ұн, жарма, макарон өнімдері және ұннан пісілген тағамдар жатқызылады. Олар адам рационында өте маңызды орын алады. Дәнді-дақылдар мал шаруашылығының және құс шар-ң жақсы жетілуіне қажет, соның арқасында ет, сүт сияқты тамақ өнімдері өңдіріледі.Сондықтан, ауыл шаруашылығының басты мақсаты- дәнді-дақылдар өнімін өсіру.
Дәнді-дақыл мәдениеті дәнді астық /оның ішінде бидай, қара бидай, арпа, сұлы, жүгері, тары, күріш /; қарақұмық /дәні/ және ірі бұршақты /бұршақ, үрме бұршақ, соя/ болып бөлінеді.
Басты дәнді астық-бидай болып табылады. Бидайдың отаны кәзіргі Сирия, Ирак және Турция аудандары болып табылады.Қазір біздің планетамызда бидай шамамен 250 млн.га; оның 60 млн. га –ры Ресейде орын алып жатыр.
"Қара нан –қалаш атасы" деген халықта сөз бар. Орыс халқында қара бидай негізгі тамақ өнімі болып табылады. Және де 19ғ.аяғ.дейін барлық дәнді-дақылдардың ішінде 1-ші орында тұрады.Кейінен Славян халқы да қара бидайды өсіре бастады. Қара бидай алғаш Украинада, кейін Старая Ладога /Ленинград обл. /, Прибалтикада, Новгородта п.б. Арпаның отанын Сирия,Ирак,Иран деп санайды. Кейінен арпа Туркмения мен Закавказьеда да п.б. Ежелден күн мен судың ұлы болып күріш болып саналады. Оның отана-Индия. Кейінен күріш өсіру Өзбекстан мен Туркменияда да етек алды.
Жүгерінің отаны-Орталық және Оңт. Амермка болып таб.Біздің елімізге жүгері Балқан елдеріне келген. Дәнді –дақылдардың ішіндегі ең нәрлі және диетикалылығы – қарамұқ бол. таб. Оның отаны-Непал және Индия бол. таб.Ал біздің елімізге ол Қытай арқылы еніп, жалғасын орыс халқынан тапты. Тары – бағалы өнім болып қана қоймай, мал шаруашылығында қоректі мақсатта қолданылады. Тарының отаны- Шығыс Азия /оның ішінде Қытай,Монголия,Оңт.Шығ. Қазақстан/ бол. таб.
Ақуыз бен майға бай бұршақ мәдениеті, оның ішінде соя маңызды бол. таб. Соя отаны – Қытай. Соя нан пісіруде, ет және консерві өндірісінде сонымен қатар қоректік зат ретінде қолд. Жарма-ұннан кейін 2- ші орын алатын және тағамдық құндылығы өте жоғары өнім. Жарма және жасалған өнімдер, оның ассортименттері жылдан жылға өсіп келеді. Жарманың тағамдық құндылығы өте жоғары. Оның құрамында биологиялық белсенді заттар –аминқышқылдар, дәрумендер, минералды заттар бар. Жарманы аспаздық өнерде әртүрлі тағамдар даярлау үшін, ал тамақ өнер кәсібіне- концентраттар мен консервілер даярлау үшін қолд.Жарманың тағамдық құндылығы оның химиялық құрамына б/ты болады. Жарманың негізгі құрам бөлігін крахмал /47,4-73,4%/ құрайды. Құрамында көп мөлшерде крахмалы барларға күріштен, бидайдан және жүгеріден жасалған жармалар жатады. Жарманың түсі, дәмі және иісі өзіне тән болуы керек. Бөтен иістер мен дәмдерден ада болуы керек.

1. Қ. Күзембаев Тамақ өнімдерін тану
2. Төлеуов Е. Т., Әмірханов Қ. Ж. «Ет және ет өнімдерінің технологиясы». -Семей қаласы, 2004. – 184 б.
3. Егіншілікте өнім сапасын арттыру. Н. Әлдеков. Алматы, «Қайнар», 2009 ж. 168 б.
4. Кругляков Г.Н., Круглякова Г.В. Товароведение продовольственных товаров: Учебник – Ростов н/Д: изд. Центр «МарТ», 1999. – 448 с.