Гетерогенді және өзгермелі ортадағы сұрыптау жайлы ақпарат

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі

Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік унивеситеті

CӨЖ

Тақырыбы: Гетерогенді және өзгермелі ортадағы сұрыптау.

Тексерген: Татенов . А. Б

Орындаған:Байболат А. Б

Семей, 2015ж

Жоспар:

Табиғи сұрыпталу.
Гетерогенді және өзгермелі ортадағы сұрыптау.
Сұрыпталу формулалары.

Табиғи сұрыптау - тіршілік үшін күресте күштілердің жеңуін қамтитын эволюцияның жүзеге асырылуы үрдісі. Эволюция теориясы 1858 ж. Чарльз Дарвин және Альфред Рассел Уоллеспен ұсынылды

Табиғи сұрыпталуды кейде Қозғаушы сұрыпталу деп атайды. Себебі бұл - бағыттауышы сұрыпталу, тек ғана бірбағыттағы өзгергіштікке бейім табиғи сұрыпталудың бір түрі. Қозғаушы сұрыпталу арқылы популяцияның генофоды толығымен келешек ұрпақтарының дивергенциясыз өзгереді; түрдің осындай эволюциясын Дж. Симпсон, (1944) филетикалық эволюция деп атады. Қозғаушы сұрыпталу нәтижесінде популяцияның генофондында фенотиптің бір бағытына өзгергіштік болатын мутациялар жинақталады және таралады. Табиғи сұрыптау

(Табиғи сұрыпталу бетінен бағытталған)

Табиғи сұрыпталудың формалары

Қалыпты сұрыпталу

Сұрыптау жолымен мутация залалсыздандырылады, олардың қарама-қарсы бағытталған әрекеті бейтараптанады.
Генотип және тұрақты фенотип барысында жеке даму процесі жетілдіріледі.
Залалсыздандырылған мутайия резерві пайда болады. Осы сұрыпталудың нәтижесінде орташа нормадағы реакциясы бар ағзалар аз өзгерісті жағдай тіршілігінде доминатты болады, жәндіктермен тозаңданатын өсімдіктер гүлінің формуласы мен пішіні сақталады( гүлдер жәндік тоңандандырушының мөлшері мен пішініне, оның алдыңғы ауыз сору құрылысына сәйкес келу керек)

Тіршілік үшін күрес

Қозғаушы сұрыпталу залалсызданған рецессивті мутациядан тұратын моболизденген резервін ашады. Залалсызданған мутация және оның сәйкес келуін сұрыпталуды іске асырады. Жаңа фенотиппен генотип пайда болады. Осы сұрыпталу нәтижесінде фенотипі мен генотипі бойынша айырмашылықтары бар, жаңа орта формадағы, өзгерген жағдайға неғұрлым сәйкес келетін популяциядағы дарақтар пайда болады. Жәндіктер улы химикаттарға тұрақты келеді.
Дизруптивті сұрыпталу. Бұл жерде қозғаушы сұрыпталу кезінде қандай процесс болды, сондай болады. Бұл сұрыпталу ағзаның орта норма реакциясының ауытқуынан екінші бір ағзаға қысым көрсетіледі.
Жыныстық сұрыпталу - Түрдің көбеюі, ұрпақтарының ары қарай өсіп-өніп тіршілігін қамтамасыз ететін, тіршілік үшін күресте реңдерінің әдемілігімен, әрекеттерінің белсенділігімен, тіршілікке икемділігімен күштілерді жеңеді. Жыныстық сұрыпталудың ағзаға зиянды жері де бар. Мысалы, жұмақ құсы мен қырғауыл аталықтарының әдемі ұзын қауырсындары ұшуына кедергі жасайды, әрі оларды жаулары тез байқайды. Бұғы аталығының үлкен мүйізі қатты жүгіруіне кедергі келтіреді. Жыныстық сұрыпталудың нәтижесінде жетілген мүйіздері, ит тістері, иісті бездері, жарық шығаратын мүшелері жыныстық айырмашылықтарын көрсетеді

Табиғи сұрыпталудың формалары

Қалыпты сұрыпталуСұрыптау жолымен мутация залалсыздандырылады, олардың қарама-қарсы бағытталған әрекеті бейтараптанады. Генотип және тұрақты фенотип барысында жеке даму процесі жетілдіріледі. Залалсыздандырылған мутайия резерві пайда болады. Осы сұрыпталудың нәтижесінде орташа нормадағы реакциясы бар ағзалар аз өзгерісті жағдай тіршілігінде доминатты болады, жәндіктермен тозаңданатын өсімдіктер гүлінің формуласы мен пішіні сақталады( гүлдер жәндік тоңандандырушының мөлшері мен пішініне, оның алдыңғы ауыз сору құрылысына сәйкес келу керек)

Тіршілік үшін күрес

Қозғаушы сұрыпталу залалсызданған рецессивті мутациядан тұратын моболизденген резервін ашады. Залалсызданған мутация және оның сәйкес келуін сұрыпталуды іске асырады. Жаңа фенотиппен генотип пайда болады. Осы сұрыпталу нәтижесінде фенотипі мен генотипі бойынша айырмашылықтары бар, жаңа орта формадағы, өзгерген жағдайға неғұрлым сәйкес келетін популяциядағы дарақтар пайда болады. Жәндіктер улы химикаттарға тұрақты келеді.
Дизруптивті сұрыпталу. Бұл жерде қозғаушы сұрыпталу кезінде қандай процесс болды, сондай болады. Бұл сұрыпталу ағзаның орта норма реакциясының ауытқуынан екінші бір ағзаға қысым көрсетіледі.
Жыныстық сұрыпталу - Түрдің көбеюі, ұрпақтарының ары қарай өсіп-өніп тіршілігін қамтамасыз ететін, тіршілік үшін күресте реңдерінің әдемілігімен, әрекеттерінің белсенділігімен, тіршілікке икемділігімен күштілерді жеңеді. Жыныстық сұрыпталудың ағзаға зиянды жері де бар. Мысалы, жұмақ құсы мен қырғауыл аталықтарының әдемі ұзын қауырсындары ұшуына кедергі жасайды, әрі оларды жаулары тез байқайды. Бұғы аталығының үлкен мүйізі қатты жүгіруіне кедергі келтіреді. Жыныстық сұрыпталудың нәтижесінде жетілген мүйіздері, ит тістері, иісті бездері, жарық шығаратын мүшелері жыныстық айырмашылықтарын көрсетеді
Табиғи сұрыпталу1. Тіршілік пайда болғаннан бері үздіксіз жүреді2. Көзге көрінбейді, жүруі білінбейді. 3. Сұрыпталу кезінде организмге пайдалысы қалып, зияндысы жойылады. 4. Табиғи сұрыпталуға адамның ешқандай қатысы жоқ. 5. Ортаға жақсы бейімделгендері қалады, бейімделе алмағандары тіршілігін жояды. 6. Қоршаған орта мен популяцияда тепе - теңдік сақталады. 7. Жаңа түрлер пайда болады. Айқын емес өзгергіштік организмдер үшін пайдалы, бейтарап немесе зиянды екендігін анықтады. Табиғатта барлық даралар ұрпақ қалдыра ма? Пайдалы белгілері бар даралар қандай факторлардың әсерінен сақталып, қалғандары жойылады? Осы сұрақтарға нақты жауаптар табу үшін Ч. Дарвин организмдердің көбеюін талдады. Барлық организмдер ұрпақ қалдыруға тырысады, сондықтан қарқынды түрде көбейе бастайды. Көкнар өсімдігінің бір қауашағының ішінде 2900 - ден 3000 - ға дейін немесе одан да көп тұқымдар жетіледі. Бір түп көкнарда 10 қауашақ дамыса, онда жыл сайын жерге 3 тұқым шашылады. Дәл осындай мысалды жануарлардан да келтіруге болады. Бекіре балығы 50 жыл тіршілік етеді, жыл сайын әрбіреуі 3 - 6 млн уылдырық шашады. Үй шыбынының біреуі 5 күнде 20 мың жұмыртқа салады. Құлмақ биті бір жазда 13 ұрпақ береді, әр ұрпаққа орта есеппен 100 жұмыртқа салады. Паразит құрттар күн сайын мыңдаған жұмыртқа бөледі. Мұндай қарқынды өсу ылғи бола бермейді, тек қолайлы жағдайға тап болғандары ғана өніп - өсіп тіршілігін жалғастырады. Түрлер неғұрлым көбірек қырылса, соғұрлым қарқынды дамиды, себебі қаркынды даму түрді сақтап қалудың "құралы". Сүтқоректілер мен құстардың 10 - 30%- ы ғана тірі қалады. Көп организмдер орта жағдайында орынның, қоректің, ылғалдың, жарықтың жетіспеуінен және жауына жем болудан қырылады. Табиғи сұрыпталу - белгілі бір ортаға организмдердің тіршілігін сақтап бейімделуі. Тіршілігін сақтап қалу үшін табиғатта ұдайы (үздіксіз) тіршілік үшін күрес жүреді. Егер арыстан шиебөрінің қорегін тартып алса, қорек үшін күрес жүреді; шөлді жердің шетінде өскен өсімдік құрғақшылыққа қарсы күреседі. Жыртқыш аңның (жолбарыс, арыстан) қорегі - шөпқоректі жануар, оны ұстап қорек етеді, ұстай алмаса аштықтан өзі өледі. Шөпқоректі жануарлар тіршілігін сақтап қалу үшін өсімдіктермен қоректеніп, мыңдаған өсімдіктерді жояды. Одан басқа жәндіктер (насекомдар) мен жалаңаш шырыштар да өсімдікпен қоректенеді, бұлар құстарға жем болады. Майда құстармен жыртқыштар қоректенеді. Осындай күрделі өзара байланысты Ч. Дарвин тіршілік үшін күрес деп атады. Тіршілік үшін күрес - қоршаған орта мен организм арасындағы күрделі қарым - қатынастың жиынтығы. Тіршілік үшін күрестің түрлері. Ч. Дарвин тіршілік үшін күрестің 3 түрін анықтады. 1. Түраралык күрес. 2. Түрішілік күрес. 3. Сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына қарсы күрес. Түраралық күрес - бір түр мен екінші түрдің арасындағы күрес:а) жыртқыштың жағдайдағы бәсекелестік - қасқыр мен түлкінің аулайтыны қоян болғандықтан, қасқыр мен түлкінің арасында қорек үшін бәсекелестік туады. Қасқыр мен қоян, түлкі мен қоянның арасында тіршілік үшін күрес жүреді. Әрбір жыртқыш басқа жануардың арқасында тіршілік етеді. Бірі - жыртқыш тісімен, екіншісі - ұзын тырнағымен, үшіншісі - уымен жемтігін өлтіреді. Әр "түрге жататын өсімдіктер жарық, ылғал, қорек үшін бәсекелеседі. Топырақты жарып өніп шыққан өскіннің бәсекелестікте жеңгені ғана дамиды. Ол ересек өсімдікке айналып, көбею кезеңіне жетіп ұрпақ береді; ә) паразиттік жағдайдағы бәсекелестік. Мысалдары ағаштары қалың болып өсетін ормандарда басқа өсімдіктерге оралып, сүйеніп өсетін өрмелегіш өсімдіктер (лианалар) (17 - сурет) . Өрмелегіш сабақтары ұзын, жіңішке, әлсіз болғандықтан ағаштардың діңіне жылан тәрізді оралып, жыл сайын ұзарып өсе береді. Ең ұшына жеткенде қасындағы екінші ағашқа жабысып, өрмекшінің торындай айналасындағы ағаштарға шырмала береді. Ағашқа оралған сабақтар тұншықтырып, сабақ бойымен қоректік заттардың қозғалуын тежейді. Ағаш қурап қалады. Өрмелегіш лианалар тіршілігін жалғастыра береді. Мұндай лианалар, әсіресе тропиктегі ормандарда өседі. Екінші мысал: 1918 жылы Еуропа табиғат зерттеушісі Жозеф Арнольди тропикте өсетін дүние жүзіндегі ең үлкен гүл (диаметрі - 1м, салмағы - 14 кг) Раффлезия гүлін тапқан (18 - сурет) . Гүлдің тамыры, сабағы, жапырағы жіпшеге айналған, сондықтан гүлі ағаштың түбінде жатады. Ағаш шырынымен қоректеніп, ағашты зақымдап, өсірмей тастайды. Иісі шіріген еттің иісіндей болғандықтан шыбын, шіркей, қоңыздар арқылы тозаңданады.

Табиғи сұрыпталу эволюцияның келесі факторы, ол табиғатта үздіксіз жүріп жататын әрекет. Табиғи сұрыпталу орасан ұзақ уақыт аралығында тұқым қуалайтын өзгергіштік берген шексіз көп материалдардың алуан түрлі өзгеріс, ауытқуларынан тіршілік ортасына сай түрлерін ғана қалдырып, қалғандарын жоя отырып, анағұрлым жетілдірілген жаңа бейімділіктер мен қасиеттерді жарыққа шығарады. Бейімделушілік дегеніміз ағзалардың нақтылы орта жағдайында тіршілік етуін қамтамасыз ететін арнайы қасиеттердің пайда болуы. Бейімделушілік табиғи сұрыпталу әрекетінің нәтижесінде қалыптасады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.