Экология ғылымы жайлы ақпарат
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Экология туралы жалпы түсінік
2.Қазіргі таңдағы экология ғылымының құрылымы
3.Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын халықаралық ұйымдар.
Қорытынды
Пайдаланған адебиеттер
Негізгі бөлім
1.Экология туралы жалпы түсінік
2.Қазіргі таңдағы экология ғылымының құрылымы
3.Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын халықаралық ұйымдар.
Қорытынды
Пайдаланған адебиеттер
Экология ғылымының калыптасуы тарихи дәуірлердегі коғамның және ондағы өндіргіш күштердің даму деңгейлерімен тығыз байланысты. Экология ғылымының тарихи дамуын, негізінен, үш кезеңге бөледі.
Бірінші кезеңде — экология ғылымы туралы деректер жеке организмдерге сипаттама беру арқылы жинақтала бастады. Бұл кезең адамның пайда болған күнінен бастап XIX ғасырдың 60-жылдарына дейінгі уақыт аралығын қамтиды.
Алғашқы экологиялық түсініктер, ұғымдар мен тұжырымдар кез-келген халықтың аңыз-әңгімелерінде, мақал-мәтелдерінде және басқа да ауыз әдебиет үлгілерінде жиі кездеседі. Мысалы, халқымыздың "құндыз — суда, құлан — қырда" деген мәтелі әрбір жануардың тіршілік ортасын нақты аңғартып тұр. Ал "Жылқының жауы — бөгелек, жыланның жауы — дегелек" деген мақал жануарлар арасындағы қоректік тізбекке нақты дәлел бола алады.
Экология ғылымы туралы кейбір ұғымдар мен түсініктер өте ерте кездерден басталды. Бастапқы экологиялық көзқарастар, негізінен, ботаника және зоология ғылымдарының жетістіктерінің нәтижесінде калыптасты.
Организмдердің тіршілік етуі өздері тіршілік ететін табиғи орта жағдайларымен тығыз байланысты болатындығы ертедегі ойшыл ғалымдар Эмпедоклдің (б.з.д. 490—430 жж.), Теофрасттың (б.з.д. 372—287 жж.), Аристотельдің (б.з.д. 384—322 жж.) еңбектерінде атап көрсетілген.
Орта ғасырлардағы өндіріс деңгейінің нашар дамуы және діни көзқарастардың кеңінен таралуы биология ғылымдарының дамуына едәуір кедергі болды. Дегенмен де Разес (865—925 жж.), Әбу Насыр әл-Фараби (870—950 жж.), Әбу Әли ибн Сина (Авиценна, 980—1037 жж.) және т.б. ғалымдардың еңбектерінде табиғат жайлы нақты ғылыми деректер кездеседі. Осындай ғылыми еңбектердің арқасында алғаш рет тірі организмдер мен орта жағдайларының өзара қарым-қатынасы туралы нақты деректер жинақталып, ғылыми қорытындылар жасала бастады.
Қайта өрлеу дәуірінде табиғат туралы зерттеулерге қызығушылық арта түсті. Ботаника және зоология, т.б. ғылым салаларында нақты ғылыми мәліметтер жинақталып, басқа да жаңа ғылым салалары қалыптаса бастады.
Бірінші кезеңде — экология ғылымы туралы деректер жеке организмдерге сипаттама беру арқылы жинақтала бастады. Бұл кезең адамның пайда болған күнінен бастап XIX ғасырдың 60-жылдарына дейінгі уақыт аралығын қамтиды.
Алғашқы экологиялық түсініктер, ұғымдар мен тұжырымдар кез-келген халықтың аңыз-әңгімелерінде, мақал-мәтелдерінде және басқа да ауыз әдебиет үлгілерінде жиі кездеседі. Мысалы, халқымыздың "құндыз — суда, құлан — қырда" деген мәтелі әрбір жануардың тіршілік ортасын нақты аңғартып тұр. Ал "Жылқының жауы — бөгелек, жыланның жауы — дегелек" деген мақал жануарлар арасындағы қоректік тізбекке нақты дәлел бола алады.
Экология ғылымы туралы кейбір ұғымдар мен түсініктер өте ерте кездерден басталды. Бастапқы экологиялық көзқарастар, негізінен, ботаника және зоология ғылымдарының жетістіктерінің нәтижесінде калыптасты.
Организмдердің тіршілік етуі өздері тіршілік ететін табиғи орта жағдайларымен тығыз байланысты болатындығы ертедегі ойшыл ғалымдар Эмпедоклдің (б.з.д. 490—430 жж.), Теофрасттың (б.з.д. 372—287 жж.), Аристотельдің (б.з.д. 384—322 жж.) еңбектерінде атап көрсетілген.
Орта ғасырлардағы өндіріс деңгейінің нашар дамуы және діни көзқарастардың кеңінен таралуы биология ғылымдарының дамуына едәуір кедергі болды. Дегенмен де Разес (865—925 жж.), Әбу Насыр әл-Фараби (870—950 жж.), Әбу Әли ибн Сина (Авиценна, 980—1037 жж.) және т.б. ғалымдардың еңбектерінде табиғат жайлы нақты ғылыми деректер кездеседі. Осындай ғылыми еңбектердің арқасында алғаш рет тірі организмдер мен орта жағдайларының өзара қарым-қатынасы туралы нақты деректер жинақталып, ғылыми қорытындылар жасала бастады.
Қайта өрлеу дәуірінде табиғат туралы зерттеулерге қызығушылық арта түсті. Ботаника және зоология, т.б. ғылым салаларында нақты ғылыми мәліметтер жинақталып, басқа да жаңа ғылым салалары қалыптаса бастады.
1)А.Нұрғызарынов,Ж.Шілдебаев «Экология және тұрақты даму» Астана-2014;
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті
CӨЖ
Тақырыбы: 1) Экологияның қалыптасу тарихы мен кезеңдері.
2)Қазіргі таңдағы экология ғылымының құрылымы.
3)Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын халықаралық
ұйымдар.
Орындаған: Келбатырова М.Т.
Тексерген:Мурзалимова А.К.
Тобы: ВМ – 401
Семей, 2015жыл
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Экология туралы жалпы түсінік
2.Қазіргі таңдағы экология ғылымының құрылымы
3.Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын халықаралық ұйымдар.
Қорытынды
Пайдаланған адебиеттер
Экология ғылымының калыптасуы тарихи дәуірлердегі коғамның және ондағы
өндіргіш күштердің даму деңгейлерімен тығыз байланысты. Экология ғылымының
тарихи дамуын, негізінен, үш кезеңге бөледі.
Бірінші кезеңде — экология ғылымы туралы деректер жеке организмдерге
сипаттама беру арқылы жинақтала бастады. Бұл кезең адамның пайда болған
күнінен бастап XIX ғасырдың 60-жылдарына дейінгі уақыт аралығын қамтиды.
Алғашқы экологиялық түсініктер, ұғымдар мен тұжырымдар кез-келген халықтың
аңыз-әңгімелерінде, мақал-мәтелдерінде және басқа да ауыз әдебиет
үлгілерінде жиі кездеседі. Мысалы, халқымыздың "құндыз — суда, құлан —
қырда" деген мәтелі әрбір жануардың тіршілік ортасын нақты аңғартып тұр. Ал
"Жылқының жауы — бөгелек, жыланның жауы — дегелек" деген мақал жануарлар
арасындағы қоректік тізбекке нақты дәлел бола алады.
Экология ғылымы туралы кейбір ұғымдар мен түсініктер өте ерте кездерден
басталды. Бастапқы экологиялық көзқарастар, негізінен, ботаника және
зоология ғылымдарының жетістіктерінің нәтижесінде калыптасты.
Организмдердің тіршілік етуі өздері тіршілік ететін табиғи орта
жағдайларымен тығыз байланысты болатындығы ертедегі ойшыл ғалымдар
Эмпедоклдің (б.з.д. 490—430 жж.), Теофрасттың (б.з.д. 372—287 жж.),
Аристотельдің (б.з.д. 384—322 жж.) еңбектерінде атап көрсетілген.
Орта ғасырлардағы өндіріс деңгейінің нашар дамуы және діни көзқарастардың
кеңінен таралуы биология ғылымдарының дамуына едәуір кедергі болды.
Дегенмен де Разес (865—925 жж.), Әбу Насыр әл-Фараби (870—950 жж.), Әбу Әли
ибн Сина (Авиценна, 980—1037 жж.) және т.б. ғалымдардың еңбектерінде
табиғат жайлы нақты ғылыми деректер кездеседі. Осындай ғылыми еңбектердің
арқасында алғаш рет тірі организмдер мен орта жағдайларының өзара қарым-
қатынасы туралы нақты деректер жинақталып, ғылыми қорытындылар жасала
бастады.
Қайта өрлеу дәуірінде табиғат туралы зерттеулерге қызығушылық арта түсті.
Ботаника және зоология, т.б. ғылым салаларында нақты ғылыми мәліметтер
жинақталып, басқа да жаңа ғылым салалары қалыптаса бастады.
Көптеген саяхатшылардың жаңа жерлерді ашуына сәйкес сол аумақтардың
өсімдіктері мен жануарлары туралы ғылыми еңбектер жарық көрді. Голланд
ғалымы Антони ван Левенгуктің (1632—1723 жж.) микроскопты жасап шығаруы
арқылы бұрын белгісіз болып келген ұсақ организмдер жайлы жаңалықтар
жарияланды. Ағылшын ғалымы Джон Рей (1628—1705 жж.) "Өсімдіктер тарихы"
деген еңбегінде 18 мыңнан астам өсімдік түрлеріне сипаттама жазды. Сонымен
қатар ол биология ғылымына алғаш рет "түр" деген ұғымды енгізді. Көрнекті
швед ғалымы Карл Линней (1707—1778 жж.) өз еңбектерінде тірі организмдердің
тіршілігінде климаттық жағдайлардың басты рөл атқаратындығын атап көрсетті.
Француз ғалымы Жорж Бюффон (1707—1788 жж.) организмдер мен қоршаған орта
жағдайларының арасында өзара тығыз байланыс болатынын ерекше атап жазды.
Швейцариялық ғалым Абраам Трамбле (1710—1784 жж.) су жануарларының
тіршілігі үшін температураның әсері, қоректік заттардың болуы және олардың
өзара қарым-қатынасы туралы пікірлер айтты. Ағылшын ғалымы Эразм Дарвин
(1731—1802 жж.) "Табиғат ордасы" және т.б. еңбектерінде организмдер
арасындағы өзара тығыз байланыстар болатынын поэмалық толғау ретінде жазды.
Француз ғалымы Жан Батист Ламарк (1744—1829 жж.) орта жағдайларының
өсімдіктер мен жануарлардың тарихи дамуындағы рөліне ерекше назар аударды.
Экологиялық көзқарастардың дамуына орыс ғалымдары П.С.Паллас (1741—181
Іжж.), И.И. Лепехин (1740—1802 жж.), И.Г.Гмелин (1709—1755 жж.), С.П.
Крашенинников (1711—1755 ЖЖ) және т.б. үлкен үлес қосты.
Көрнекті неміс ғалымы Александр Гумбольдт (1769—1859 жж.) дүние жүзінің
көптеген аймақтарына жасаған саяхаттарында жинаган материалдарының
негізінде "Өсімдіктер географиясы туралы идеялар" деген еңбек жазды. Ғалым
бұл еңбегінде табиғаттағы барлық организмдердің біртұтастығын және олардың
орта жағдайлармен тығыз байланыстылығын ғылыми тұрғыда нақты атап көрсетті.
XVII—XVIII ғасырларда жарық көрген биологиялық еңбектерде нақты ғылыми
экологиялық мәліметтердің үлесі мол болды. Көптеген саяхатшылардың
еңбектерінде экологиялық бағыттағы зерттеулерге ерекше көңіл бөлінді. Тіпті
кейбір ғалымдар (Ж.Ламарк, Т.Мальтус және т.б.) алғаш рет адамның табиғатқа
әсер етуінен болатын жағымсыз жағдайлардан сақтану кажеттігін де ерекше
ескертті.
Екінші кезеңде — экология ғылымы өз алдына жеке ғылым саласы болып
қалыптасты. Бұл кезең XIX ғасырдың 60-жылдары мен XX ғасырдың 50-жылдар
аралығын қамтиды. Бұл кезеңде орыс ғалымдары К.Ф.Рулье (1814—1858 жж.),
Н.А.Северцов (1827—1885 жж.) және В.В.Докучаев (1846—1903 жж.) еңбектерінде
алғаш рет көптеген экологиялық ұғымдар мен қағидаларга ғылыми тұрғыдан
дәлелді қорытындылар жасалды.
К.Ф.Рулье органикалық дүниенің дамуы үнемі өзгеріп тұратын орта
жағдайларының әсерлеріне тікелей байланысты деп қорытынды жасады. Сонымен
катар ол жануарлар экологиясы ғылымының негізін салды.
Н.А.Северцов 1855жылы "Воронеж губерниясындағы аңдардың, құстардың,
қосмекенділер мен жорғалаушылардың тіршілігіндегі маусымдық құбылыстар"
деген еңбегін жариялады. Бұл еңбек сол кездегі зоология ғылымындағы жан-
жақты жүргізілген теңдесі жоқ экологиялық зерттеу деп бағаланды.
Топырақтану ғылымының негізін салған В.В.Докучаевтың табиғат белдемдері
жайлы ілімі экология ғылымының дамуына зор ықпал етті. Ғалым өз
еңбектерінде өсімдіктер мен топырақ арасында болатын өзара қарым-
қатынастарға жан-жақты талдау жасады.
Экология ғылымының дамуына үлкен үлес қосқан ағылшын ғалымы Чарлз Дарвин
(1809—1882 жж.) болды. Оның "тіршілік үшін күрес" және "табиғи сұрыпталу"
туралы түйінді тұжырымдары тікелей тірі организмдердің өзара және олардың
орта жағдайларымен байланыстарына негізделді.
Неміс ғалымы Эрнст Геккель алғаш рет экологияны өз алдына жеке ғылым саласы
деп, оған ғылыми анықтама берді. Сондықтан да Э.Геккель экология ғылымының
негізін салған ғалым деп өте орынды аталады.
XX ғасырдың 30—40-жылдарында табиғат жүйелерінде болатын өзара
байланыстарды зерттеу жоғары сатыға көтерілді. Ағылшын ғалымы Артур Тенсли
(1871—1955 жж.) 1935 жылы "экожүйе" ал орыс ғалымы В.Н.Сукачев (1880—1967
жж.) 1940 жылы "биогеоценоз" туралы ұғымдарға ғылыми нақты түсініктемелер
берді.
Атақты орыс ғалымы В.И.Вернадскийдің (1864—1945 жж.) дүние жүзі ғалымдары
мойындаған биосфера туралы ілімі қазіргі экология ғылымының ғылыми
теориялық негізі болып есептелінеді.
Үшінші кезең — XX ғасырдың 50-жылдарынан басталып қазіргі уакытқа дейінгі
аралықты қамтиды. бұл кезеңде экология ғылымы өз алдына көптеген жаңа
салалар мен бағыттарға бөлінді. Сонымен бірге экология жаратылыстану және
қоғамтану ғылымдарының басын қосып отырған кешенді ғылымға айналды.
1 2) Экология ғылымының қазіргі жаңа бағыттары
Қазіргі жалпы экология ғылымы организмдерді тіршілік деңгейлеріне сәйкес
жеке салаларға бөліп зерттеуге ерекше мән береді. Мысалы, жеке дараларды —
аутэкология, популяцияларды — демэкология, табиғи бірлестіктерді —
синэкология, ал биосфераны — ғаламдық экология ғылымдары зерттейді.
Экология ғылымының бұл салалары мен негізгі бағыттары бір-бірімен өзара
тығыз байланысты. Мұның бәрі де жалпы экология ғылымына берілетін
анықтамалардың мәнін аша түсуде әрі өз зерттеулері арқылы оның дамуына зор
үлестерін қосуда.
Қазіргі жалпы экология ғылымының зерттеу бағыттары, негізінен,
биоэкологияның іргелі заңдылықтарына сүйенеді.
1. Биоэкология ғылымы тірі организмдердің жекеленген ірі жүйелік топтары —
микроорганизмдерді, саңырауқұлақтардың өсімдіктерді және жануарларды
зерттеуге басты назар аударады.
2. Биоэкология жеке табиғи белдемдер экожүйелеріндегі организмдер мен орта
жағдайларының өзара байланыстарын зерттеуге байланысты арктика және тундра
экологиясы, орман экологиясы, дала экологиясы, шөл экологиясы, тay
экологиясы және т.б. да көптеген салаларға бөлінеді.
3. "Адам және табиғат" жүйесі бойынша табиғат пен қоғам арасындағы өзара
қарым-қатынастарға байланысты экологиялық зерттеулер көптеген бағыттар мен
салаларға бөлінеді. Мысалы, тарихи экология, адам экологиясы, қала
экологиясы, инженерлік экология, ауыл шаруашылығы экологиясы және т.б.
Экологияның қазіргі даму концепциясының негізгі кезеңдерінің сипаттамасы.
Қазіргі экология ғылымының зерттеу әдістері, мақсаты мен міндеті.
А.Гумбольттың, Д.Дарвиннің, К.Ф Руленің, Н.А.Северцовтың жұмыстары.
Биосферадағы адамзат қоғамының ерекше ролі. А.Тенсли, В.Н.Сукачев, В.И
Вернадский, М.И.Будыконың еңбектері Жердегі тіршіліктің ұйымдасу
деңгеилерін, тірі табиғаттың тұрақтылығы т.б зеріттеитін ,жалпы экология
негізгі экология немесе биология болып табылады.
Барлық энциклопедеиялар мен анықтама сөздіктерден біз экология терминін
1866ж. ірі неміс зоологы Эренст Геккельдің ұсынғандығын.Бұл терминді 8 жыл
бұрынырақ алғаш рет американдық философ, жазушы –романист және кең профилді
натуралист Генри Дэвид Торо қолданған, оның басты кітабы ормандағы
шаруашылық.
Экология дербес биологиялық ғылым ретінде 19 ғасырдың аяғында бөлініп
шықты. Экология- биология ғалымының негізінде 19 ғасырдың орта шенінде
айқындала бастағанымен, оның өз деңгеиіне көтерілуі 19 ғасырдың аяғы мен
20 ғасырдың басы болып саналады. Алғашқы экологиялық зеріттеулердің
элементерін біз көне дәуір оқымыстылары Эмпедокл, Гиппократ,
Аристотель,Теофраст еңбектерінен көреміз Табиғат құбылыстарын зерттеушілер
өсімдіктер мен жануарлар тіршілігіндегі морфологиялық, физиалогиалық
бейімделушілерді оның қоршаған табиғи ортасына тәуелділік шеңберіне
экологиялық тұрғыдан қарастырады.20 ғасырдың екінші жартысында экология
ғылымы ретінде ерекше қарқынды дамыды, себебі қоршаған ортаның
антропогенді өзгерісінің ұлғайғандығы соншалық, адамның өзі тіккелей
немесе жанама түрде солардың құрбандығына айналды.
Мақсаты:-биосфера шегіндегі ғаламдық проблемаларды бақылай отырып ондағы
тіршіліктің тұрақтылығын сақтау.
Нысаны: биологиялық және географиялық микро және макро экожүйелер мен
оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы.
Зерттейтін мәселелері:
-организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасы мен қоршаған табиғи ортасы:
-биоценоз, экожүйелердегі уақыт пен кеңістікке байланысты туындайтын
өзгерістер;
-табиғат ресурстары, оны тиімді пайдалану және қорғаудың ғылыми-теориялық
негіздері
-адам, қоғам , табиғаи арасындағы гормониялық байланыстарды реттеу.
Экологияның ғылыми сала ретіндегі анықтамасы. Экология ғылымының құрылымы.
Экологияның биологиямен байланысы. Экологияның гуманитарлық ғылымдармен
байланысы. Экологияның қоғамдық ғылымдармен байланысы. Экология ғылымының
салалары
Биоэкологиялық зерттеулер бағыты. Биозкология бірнеше зерттеу облыстарына
бөлінеді: аутэкология, демэкология, эйдэкология, синэкология, т.б.
Аутэкология жеке организмдер (особь) арасындағы қарым-қатынастарды оның
табиғи ортасымен байлапыстыра отырып зерттеулер жүргізеді. Жеке организмге
табиғат факторлары қалай өсер етеді, оған организм қалай жауап береді,
организмдегі морфологиялық, физиологиялық өзгерістер туралы мәселелер
қарастырылады. Нәтижесінде жеке организмнің биоэкологиялық қасиеттері
арқылы жалпы түрге, оның табиғатта алатын орнына, рөлі мен маңызына, айнала
қоршаған ортаның өзгерісі, тазалығы, ластану деңгейі, маусымдық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті
CӨЖ
Тақырыбы: 1) Экологияның қалыптасу тарихы мен кезеңдері.
2)Қазіргі таңдағы экология ғылымының құрылымы.
3)Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын халықаралық
ұйымдар.
Орындаған: Келбатырова М.Т.
Тексерген:Мурзалимова А.К.
Тобы: ВМ – 401
Семей, 2015жыл
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Экология туралы жалпы түсінік
2.Қазіргі таңдағы экология ғылымының құрылымы
3.Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын халықаралық ұйымдар.
Қорытынды
Пайдаланған адебиеттер
Экология ғылымының калыптасуы тарихи дәуірлердегі коғамның және ондағы
өндіргіш күштердің даму деңгейлерімен тығыз байланысты. Экология ғылымының
тарихи дамуын, негізінен, үш кезеңге бөледі.
Бірінші кезеңде — экология ғылымы туралы деректер жеке организмдерге
сипаттама беру арқылы жинақтала бастады. Бұл кезең адамның пайда болған
күнінен бастап XIX ғасырдың 60-жылдарына дейінгі уақыт аралығын қамтиды.
Алғашқы экологиялық түсініктер, ұғымдар мен тұжырымдар кез-келген халықтың
аңыз-әңгімелерінде, мақал-мәтелдерінде және басқа да ауыз әдебиет
үлгілерінде жиі кездеседі. Мысалы, халқымыздың "құндыз — суда, құлан —
қырда" деген мәтелі әрбір жануардың тіршілік ортасын нақты аңғартып тұр. Ал
"Жылқының жауы — бөгелек, жыланның жауы — дегелек" деген мақал жануарлар
арасындағы қоректік тізбекке нақты дәлел бола алады.
Экология ғылымы туралы кейбір ұғымдар мен түсініктер өте ерте кездерден
басталды. Бастапқы экологиялық көзқарастар, негізінен, ботаника және
зоология ғылымдарының жетістіктерінің нәтижесінде калыптасты.
Организмдердің тіршілік етуі өздері тіршілік ететін табиғи орта
жағдайларымен тығыз байланысты болатындығы ертедегі ойшыл ғалымдар
Эмпедоклдің (б.з.д. 490—430 жж.), Теофрасттың (б.з.д. 372—287 жж.),
Аристотельдің (б.з.д. 384—322 жж.) еңбектерінде атап көрсетілген.
Орта ғасырлардағы өндіріс деңгейінің нашар дамуы және діни көзқарастардың
кеңінен таралуы биология ғылымдарының дамуына едәуір кедергі болды.
Дегенмен де Разес (865—925 жж.), Әбу Насыр әл-Фараби (870—950 жж.), Әбу Әли
ибн Сина (Авиценна, 980—1037 жж.) және т.б. ғалымдардың еңбектерінде
табиғат жайлы нақты ғылыми деректер кездеседі. Осындай ғылыми еңбектердің
арқасында алғаш рет тірі организмдер мен орта жағдайларының өзара қарым-
қатынасы туралы нақты деректер жинақталып, ғылыми қорытындылар жасала
бастады.
Қайта өрлеу дәуірінде табиғат туралы зерттеулерге қызығушылық арта түсті.
Ботаника және зоология, т.б. ғылым салаларында нақты ғылыми мәліметтер
жинақталып, басқа да жаңа ғылым салалары қалыптаса бастады.
Көптеген саяхатшылардың жаңа жерлерді ашуына сәйкес сол аумақтардың
өсімдіктері мен жануарлары туралы ғылыми еңбектер жарық көрді. Голланд
ғалымы Антони ван Левенгуктің (1632—1723 жж.) микроскопты жасап шығаруы
арқылы бұрын белгісіз болып келген ұсақ организмдер жайлы жаңалықтар
жарияланды. Ағылшын ғалымы Джон Рей (1628—1705 жж.) "Өсімдіктер тарихы"
деген еңбегінде 18 мыңнан астам өсімдік түрлеріне сипаттама жазды. Сонымен
қатар ол биология ғылымына алғаш рет "түр" деген ұғымды енгізді. Көрнекті
швед ғалымы Карл Линней (1707—1778 жж.) өз еңбектерінде тірі организмдердің
тіршілігінде климаттық жағдайлардың басты рөл атқаратындығын атап көрсетті.
Француз ғалымы Жорж Бюффон (1707—1788 жж.) организмдер мен қоршаған орта
жағдайларының арасында өзара тығыз байланыс болатынын ерекше атап жазды.
Швейцариялық ғалым Абраам Трамбле (1710—1784 жж.) су жануарларының
тіршілігі үшін температураның әсері, қоректік заттардың болуы және олардың
өзара қарым-қатынасы туралы пікірлер айтты. Ағылшын ғалымы Эразм Дарвин
(1731—1802 жж.) "Табиғат ордасы" және т.б. еңбектерінде организмдер
арасындағы өзара тығыз байланыстар болатынын поэмалық толғау ретінде жазды.
Француз ғалымы Жан Батист Ламарк (1744—1829 жж.) орта жағдайларының
өсімдіктер мен жануарлардың тарихи дамуындағы рөліне ерекше назар аударды.
Экологиялық көзқарастардың дамуына орыс ғалымдары П.С.Паллас (1741—181
Іжж.), И.И. Лепехин (1740—1802 жж.), И.Г.Гмелин (1709—1755 жж.), С.П.
Крашенинников (1711—1755 ЖЖ) және т.б. үлкен үлес қосты.
Көрнекті неміс ғалымы Александр Гумбольдт (1769—1859 жж.) дүние жүзінің
көптеген аймақтарына жасаған саяхаттарында жинаган материалдарының
негізінде "Өсімдіктер географиясы туралы идеялар" деген еңбек жазды. Ғалым
бұл еңбегінде табиғаттағы барлық организмдердің біртұтастығын және олардың
орта жағдайлармен тығыз байланыстылығын ғылыми тұрғыда нақты атап көрсетті.
XVII—XVIII ғасырларда жарық көрген биологиялық еңбектерде нақты ғылыми
экологиялық мәліметтердің үлесі мол болды. Көптеген саяхатшылардың
еңбектерінде экологиялық бағыттағы зерттеулерге ерекше көңіл бөлінді. Тіпті
кейбір ғалымдар (Ж.Ламарк, Т.Мальтус және т.б.) алғаш рет адамның табиғатқа
әсер етуінен болатын жағымсыз жағдайлардан сақтану кажеттігін де ерекше
ескертті.
Екінші кезеңде — экология ғылымы өз алдына жеке ғылым саласы болып
қалыптасты. Бұл кезең XIX ғасырдың 60-жылдары мен XX ғасырдың 50-жылдар
аралығын қамтиды. Бұл кезеңде орыс ғалымдары К.Ф.Рулье (1814—1858 жж.),
Н.А.Северцов (1827—1885 жж.) және В.В.Докучаев (1846—1903 жж.) еңбектерінде
алғаш рет көптеген экологиялық ұғымдар мен қағидаларга ғылыми тұрғыдан
дәлелді қорытындылар жасалды.
К.Ф.Рулье органикалық дүниенің дамуы үнемі өзгеріп тұратын орта
жағдайларының әсерлеріне тікелей байланысты деп қорытынды жасады. Сонымен
катар ол жануарлар экологиясы ғылымының негізін салды.
Н.А.Северцов 1855жылы "Воронеж губерниясындағы аңдардың, құстардың,
қосмекенділер мен жорғалаушылардың тіршілігіндегі маусымдық құбылыстар"
деген еңбегін жариялады. Бұл еңбек сол кездегі зоология ғылымындағы жан-
жақты жүргізілген теңдесі жоқ экологиялық зерттеу деп бағаланды.
Топырақтану ғылымының негізін салған В.В.Докучаевтың табиғат белдемдері
жайлы ілімі экология ғылымының дамуына зор ықпал етті. Ғалым өз
еңбектерінде өсімдіктер мен топырақ арасында болатын өзара қарым-
қатынастарға жан-жақты талдау жасады.
Экология ғылымының дамуына үлкен үлес қосқан ағылшын ғалымы Чарлз Дарвин
(1809—1882 жж.) болды. Оның "тіршілік үшін күрес" және "табиғи сұрыпталу"
туралы түйінді тұжырымдары тікелей тірі организмдердің өзара және олардың
орта жағдайларымен байланыстарына негізделді.
Неміс ғалымы Эрнст Геккель алғаш рет экологияны өз алдына жеке ғылым саласы
деп, оған ғылыми анықтама берді. Сондықтан да Э.Геккель экология ғылымының
негізін салған ғалым деп өте орынды аталады.
XX ғасырдың 30—40-жылдарында табиғат жүйелерінде болатын өзара
байланыстарды зерттеу жоғары сатыға көтерілді. Ағылшын ғалымы Артур Тенсли
(1871—1955 жж.) 1935 жылы "экожүйе" ал орыс ғалымы В.Н.Сукачев (1880—1967
жж.) 1940 жылы "биогеоценоз" туралы ұғымдарға ғылыми нақты түсініктемелер
берді.
Атақты орыс ғалымы В.И.Вернадскийдің (1864—1945 жж.) дүние жүзі ғалымдары
мойындаған биосфера туралы ілімі қазіргі экология ғылымының ғылыми
теориялық негізі болып есептелінеді.
Үшінші кезең — XX ғасырдың 50-жылдарынан басталып қазіргі уакытқа дейінгі
аралықты қамтиды. бұл кезеңде экология ғылымы өз алдына көптеген жаңа
салалар мен бағыттарға бөлінді. Сонымен бірге экология жаратылыстану және
қоғамтану ғылымдарының басын қосып отырған кешенді ғылымға айналды.
1 2) Экология ғылымының қазіргі жаңа бағыттары
Қазіргі жалпы экология ғылымы организмдерді тіршілік деңгейлеріне сәйкес
жеке салаларға бөліп зерттеуге ерекше мән береді. Мысалы, жеке дараларды —
аутэкология, популяцияларды — демэкология, табиғи бірлестіктерді —
синэкология, ал биосфераны — ғаламдық экология ғылымдары зерттейді.
Экология ғылымының бұл салалары мен негізгі бағыттары бір-бірімен өзара
тығыз байланысты. Мұның бәрі де жалпы экология ғылымына берілетін
анықтамалардың мәнін аша түсуде әрі өз зерттеулері арқылы оның дамуына зор
үлестерін қосуда.
Қазіргі жалпы экология ғылымының зерттеу бағыттары, негізінен,
биоэкологияның іргелі заңдылықтарына сүйенеді.
1. Биоэкология ғылымы тірі организмдердің жекеленген ірі жүйелік топтары —
микроорганизмдерді, саңырауқұлақтардың өсімдіктерді және жануарларды
зерттеуге басты назар аударады.
2. Биоэкология жеке табиғи белдемдер экожүйелеріндегі организмдер мен орта
жағдайларының өзара байланыстарын зерттеуге байланысты арктика және тундра
экологиясы, орман экологиясы, дала экологиясы, шөл экологиясы, тay
экологиясы және т.б. да көптеген салаларға бөлінеді.
3. "Адам және табиғат" жүйесі бойынша табиғат пен қоғам арасындағы өзара
қарым-қатынастарға байланысты экологиялық зерттеулер көптеген бағыттар мен
салаларға бөлінеді. Мысалы, тарихи экология, адам экологиясы, қала
экологиясы, инженерлік экология, ауыл шаруашылығы экологиясы және т.б.
Экологияның қазіргі даму концепциясының негізгі кезеңдерінің сипаттамасы.
Қазіргі экология ғылымының зерттеу әдістері, мақсаты мен міндеті.
А.Гумбольттың, Д.Дарвиннің, К.Ф Руленің, Н.А.Северцовтың жұмыстары.
Биосферадағы адамзат қоғамының ерекше ролі. А.Тенсли, В.Н.Сукачев, В.И
Вернадский, М.И.Будыконың еңбектері Жердегі тіршіліктің ұйымдасу
деңгеилерін, тірі табиғаттың тұрақтылығы т.б зеріттеитін ,жалпы экология
негізгі экология немесе биология болып табылады.
Барлық энциклопедеиялар мен анықтама сөздіктерден біз экология терминін
1866ж. ірі неміс зоологы Эренст Геккельдің ұсынғандығын.Бұл терминді 8 жыл
бұрынырақ алғаш рет американдық философ, жазушы –романист және кең профилді
натуралист Генри Дэвид Торо қолданған, оның басты кітабы ормандағы
шаруашылық.
Экология дербес биологиялық ғылым ретінде 19 ғасырдың аяғында бөлініп
шықты. Экология- биология ғалымының негізінде 19 ғасырдың орта шенінде
айқындала бастағанымен, оның өз деңгеиіне көтерілуі 19 ғасырдың аяғы мен
20 ғасырдың басы болып саналады. Алғашқы экологиялық зеріттеулердің
элементерін біз көне дәуір оқымыстылары Эмпедокл, Гиппократ,
Аристотель,Теофраст еңбектерінен көреміз Табиғат құбылыстарын зерттеушілер
өсімдіктер мен жануарлар тіршілігіндегі морфологиялық, физиалогиалық
бейімделушілерді оның қоршаған табиғи ортасына тәуелділік шеңберіне
экологиялық тұрғыдан қарастырады.20 ғасырдың екінші жартысында экология
ғылымы ретінде ерекше қарқынды дамыды, себебі қоршаған ортаның
антропогенді өзгерісінің ұлғайғандығы соншалық, адамның өзі тіккелей
немесе жанама түрде солардың құрбандығына айналды.
Мақсаты:-биосфера шегіндегі ғаламдық проблемаларды бақылай отырып ондағы
тіршіліктің тұрақтылығын сақтау.
Нысаны: биологиялық және географиялық микро және макро экожүйелер мен
оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы.
Зерттейтін мәселелері:
-организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасы мен қоршаған табиғи ортасы:
-биоценоз, экожүйелердегі уақыт пен кеңістікке байланысты туындайтын
өзгерістер;
-табиғат ресурстары, оны тиімді пайдалану және қорғаудың ғылыми-теориялық
негіздері
-адам, қоғам , табиғаи арасындағы гормониялық байланыстарды реттеу.
Экологияның ғылыми сала ретіндегі анықтамасы. Экология ғылымының құрылымы.
Экологияның биологиямен байланысы. Экологияның гуманитарлық ғылымдармен
байланысы. Экологияның қоғамдық ғылымдармен байланысы. Экология ғылымының
салалары
Биоэкологиялық зерттеулер бағыты. Биозкология бірнеше зерттеу облыстарына
бөлінеді: аутэкология, демэкология, эйдэкология, синэкология, т.б.
Аутэкология жеке организмдер (особь) арасындағы қарым-қатынастарды оның
табиғи ортасымен байлапыстыра отырып зерттеулер жүргізеді. Жеке организмге
табиғат факторлары қалай өсер етеді, оған организм қалай жауап береді,
организмдегі морфологиялық, физиологиялық өзгерістер туралы мәселелер
қарастырылады. Нәтижесінде жеке организмнің биоэкологиялық қасиеттері
арқылы жалпы түрге, оның табиғатта алатын орнына, рөлі мен маңызына, айнала
қоршаған ортаның өзгерісі, тазалығы, ластану деңгейі, маусымдық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz