Картоп және көкеніс зиянкестері жайлы мәлімет

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемілекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы : Картоп және көкеніс зиянкестері.

Орындаған: Мейрамова Мадина

Тексерген : Мұхамеджанова Орынгүл

Семей 2015ж

Жоспар

Картоп туралы қысқаша мәлімет
Колорадо қоңызы
Картоптың сабақ нематодасы
Бұзаубастар
Көкөніс шаруашылығы
Көкеніс зиянкестері және қорғау шаралары
Пияз шыбыны
Пияздың ызылдақ шыбыны
Сәбіз шыбыны
Жылыжай аққанаты

Картоп ( немісше Kartoffel ), түйнекті алқа, ақтүйнек - алқа тұқымдасына жататын көп жылдық дақыл.

150-ге жуық түрі белгілі.

Отаны - Оңтүстік және Орталық Американың таулы аудандары.

Бір жылдық дақылдық негізінен, 2 жақын түрге бөлінеді.

Анд картобы (andіgenum) Колумбия, Эквадор, Перу, Боливия және Аргентинада өседі.

Чили (Еуропа) Картобы (tuberosum) климаты қолайлы елдерде өседі.

Қазақстанға Еуропадан әкелінген, республиканың барлық аймақтарында өсіріледі.

Жарықсүйгіш, ылғалсүйгіш (әсіресе, гүлдеу және түйнектүзілу кезінде), суыққа төзімді дақыл.

Биіктігі 40 - 80 см, кейде 150 см-ге дейін жетеді. Бір түпте 3 - 6 сабақ болады. Гүлі ақ, қызғылт не көкшіл күлгін түсті. Жемісі екі ұялы, көп тұқымды. Жер астындағы өркен сабағының ұшы түйнекке айналады. Топырақ темп-расы 5 - 8°С-та түйнек бүршік жара бастайды, түйнектің түзілуіне ең қолайлы темп-ра 10 - 13°С, 20°С-та түйнек түзілу процесі тоқтайды. Ал -1 - 2°С суықта жас өскіндері үсіп кетеді. Вегетациялық кезеңі 70 - 120 тәулік. Тұқымынан және түйнектен көбейеді. К. түйнегінде 23, 7% құрғақ зат болады, оның ішінде: 17, 5% крахмал, 0, 5% қант, 1 - 2% ақуыз, 1%-ке жуық минералды тұздар, С, В1, В2, В6, РР, К витаминдері бар. Қазақстанда картоптың 20-дан астам сорттары аудандастырылған (оның ішінде 10-ы жергілікті селекциядан шыққан), 1 га-дан орта есеппен 100 - 200 ц өнім түседі. К. тағам, мал азығы және өнеркәсіпте тех. шикізат ретінде пайдаланылады.

Зиянкестері: картоп түн көбелегі, колорадо қоңызы, тағы басқа.

Колорадо қоңызы (Leptinotarsa decemlineata) - жапырақ жегі тұқымдасына жататын pжәндік; картоп және т. б. алқа тұқымдас өсімдіктердің зиянкесі. Ұзындығы 9 - 11 мм, сопақтау келген, қанатының үсті қызғылт сары, он қара жолақты сызықтары (әр жағында 5-тен) бар. Жұмыртқаларының ұз. 2, 4 мм, ұзынша-сопақтау. Дернәсілдерінің түсі қоңыр-қызыл, ұз. 15 мм-ге дейін жетеді. Колорадо қоңызы 1859 ж. Колорадо штатының (Солтстік Америка) картоп алқаптарында кездесе бастаған және осыған байланысты аталған. Солтүстік және Орталық Америкада, Түркияда, Батыс Африкада және Еуропаның (Ұлыбритания менСкандинавия елдерінен басқа) көптеген елдеріне тараған. Бұрынғы КСРО республикаларында 1949 С-тан асқанда олар тіріледі. Қоңыздардың шығу кезеңі кейде 3 - 4 айға созылады. Қоңыздары мен дернәсілдері картоп, баклажан, қызанақ, т. б-дың жапырақтарын зақымдайды. Олар қорек іздегенде ұша бастайды (күніне 500 м-ге дейін) . Жұмыртқаларын жапырақ астына 18 - 20-дан 2500-ге дейін салады. Дернәсілдері 16 - 24 күнде жетіледі. Картоптың қауіпті жауы, өнім түсімділігін төмендетеді. Күресу шаралары: ішкі және сыртқы карантинді сақтау; терең деңгейдегі°жылдан белгілі бола бастаған. Сол кезден бастап Орал тауы арқылы шығысқа қарай, оның ішінде Қазақстанның батыс, солтүстік, оңтүстік-шығысына, оңтүстігіннде таралған. Жылына 1 - 2, кейде 3 - 4 ұрпақ салады. Қоңыздары мен ірі дернәсілдері топырақта қыстайды, кейбіреулері қайта қыстайды. Қоршаған орта температурасы 12 агротехника, картоп отырғызатын жерлерді дернәсілдер пайда бола бастағанда және жас қоңыздар шыға бастағанда химиялық препараттармен өңдеу.

Күресу шаралары. Картоптың аз зақымдалатын сұрпын таңдау. Тыңайтқыштар енгізу, топырақты уақытылы қопсыту, картопты түеу және арамшоптерді отау. Әртүрлі мерзімде қатарлар арасына сөлді өсімдіктер егіп, пайдалы энтофагтарға қолайлы жағдайлар туғызу. Кішірек алаптарда қоңыздарды, құрттарды және колорадо қоңызының жұмыртқаларын қолмен жинап, жоюға болады. Гендк инженерия әдістерімен инсектоксикалық белок синтезін бақылайтын, геномында бактериялы гені бар картоптың трансгендік формаларын алу бойынша зеріттеуге жүргізілуде. Вегетация кезеңінде сынаманы алу үшін 10қатардан 100 ден 500 дейін түптер немесе алқап диоганалы бойынша әр қатардан 2 түп алынады. Эзш саны картоптың шынақтау - гүлдену кезеңінде 1 түпте 20 дернәсілдер кездессе немесе мәдени өсімдіктердің 5-8 процентін түптерінде ересек қоңыздар мен олардың дернәсілдері қоныстанса. Картоп егістерін « тізімде . . . » келтірілген инсектицидтердің бірімен өңдейді.

Картоптың сабақ нематодасы

Картопты, шамалы түрде асбұршақты, сәбізді, қызанақ пен кейбір басқа дақылдарды зақымдайды. Ересек нематодаларды құрт тәрізді формада, алдыңғы және артқы жағына қарай кішірейіп келетін жұқа шыны тәрізді түссіз денесі бар. Ұзындығы 0, 7-1, 3 мм. Личинкалары кішірек. Нематода бірнеше ұрпақ береді. Бір ұрпағы 15 тен 45 күнге дейін дамиды. Нематодалар картоп түйнектерінде сақталады

Картоп екпе материялы арқылы зақымданады. Нематодалар жас сабақтарға еніп, өсімдіктің қсуін тоқтатады. Зақымдалған өсімдіктерде жапырақтар өте кішкентай және толқынды. Түптің төменгі қабатындағы жапырақтар өліп қалады, қалғандары солып, сарғайып кетеді. Нематодалар қалыптасып келе жатқан түптерге енеді. Бұдан кейін түптерде қисық формалы сұр дақтар пайда болады, ал сақтау кезеңінде - түптердің жоғарғы бетінде бастапқыда татты- қоңыр ұсақ жарықшалар. Одан кейінірек түптердің толықтай бұзылуына және құрғақ шіріктің дамуына әкеліп соқтырады.

Күресу шаралары . Тек сау түйнектерді ғана отырғызу керек. Сақтауға жіберу алдында тиянақты іріктеу жүргізіледі. Түптерді сақтау ережелерін орындау қажет.

Бұзаубастар - түзу қанаттылар отрядына жататын зиянды жәндіктер. Жердің астында тіршілік етеді. Қазақстанда 2 түрі кездеседі. Кәдімгі Бұзаубасжәне біртікенекті Бұзаубас . Бұзаубастар дымқыл топырақты, ойпаңды жерлерде тіршілік етеді, алдыңғы қанаттары артқыларына қарағанда едәуір қысқа. Жаздың жылы кездерінде індерін топырақтың үстіңгі қабатына таяу, ал қыста 1 м тереңдікке дейін қазады. Даму циклі бір жылдан аса уақытқа созылады. Мамыр аяғында немесе маусымның басында аналықтары жұмыртқаларын тереңдігі 10 - 20 см қазылған інге150-300 данадан жұмыртқа салады. Эмбрионалдық дамуы 10 - 15 күн. Олар көбінесе картоп түйнектерін зағымдайды.

Күресу шаралары: Сүдігер терең жыртылып, отамалы дақылдардың қатар аралығы өңделеді. Күздің бас кезінде Бұзаубастар қыста мекендейтін телімге тереңд. 70 см ұстағыш ор (70×70 см) қазылып, көңмен толтырылады. Температура 0°С-қа төмендеген кезде көңді шығарып, жиналған Бұзаубастарды жояды.

Көкөніс дақылдары - көкөніс (шырынды өнімдер, жапырақты өсімдіктер, тамыр-жемісті өсімдіктер, баданалар) алу үшін өсірілетін өсімдіктер. Олардың 80 тұқымдасының 600-ден астам түрі бар. Жеміс ұрықтылар (қызанақ, кияр, бұрыш), жапырақтылар (капуста, салат), бадана (пияз және сарымсақ), тамыр-жемісті өсімдіктер (сәбіз, қызылша, ақжелкен) Қазақстанның суармалы егіншілікпен айналысатын аудандарында өсіріледі.
Көкөніс шаруашылығы - 1) көкөніс алу мақсатында оларды өсірумен айналысатын өсімдік шаруашылығының бір саласы. Көкөніс шаруашылығының басқа өсімдік шаруашылығынан ерекшелігі - мұнда көкөніс дақылдары ашық және қорғалған жерлерде өсіріледі. Көкөніс шаруашылығы өсіру тәсілдері бойынша: танаптық көкөніс шаруашылығы, ашық танаптағы көкөніс шаруашылығы және қорғалған жердегі көкөніс шаруашылығы болып бөлінеді. Қорғалған жердегі көкөніс шаруашылығының ең жетілген түрінде мысалы, осы заманғы жылыжайларда) өсімдіктің өсіп-дамуына қажетті барлық жағдайлар жасалады және жылдың кез келген мезгілінде (қыста, ерте көктемде және қара күзде) көкөніс алуға мүмкіндік береді. Ашық танаптағы көкөніс шаруашылығы - көкөністі танаптық жағдайларда өсіреді. Көкөніс шаруашылығында өсімдікті ерте көктету, өсіріп жетілдіру (мысалы, түсті капусталар), көшеттерді тығыз (мысалы, кеш пісетін капусталар аралықтарына ерте пісетін капусталар отырғызылады) және кайта егу (мысалы, ерте алынатын шалғам орнына аскөк отырғызылады) мен отырғызу әдісі кеңінен қолданылады. Деректерге сүйенсек, біздін, заманымыздан бұрынғы 3 мыңыншы жылдары-ақ көкөніс өсірумен Ежелгі Қытайда, Мысырда, Ежелгі Грекияда және Ежелгі Римде айналысқан. 2) көкөніс дақылдарының биологиясын, көкөніс өнімділігін жоғарылату мен сапасын жақсартудың озық технологиясын, еңбек шығыны мен өзіндік құнын төмендетуге бағытталған прогрессивті тәсілдерді зерттейтін ғылым. Көкөніс өсіруші ғалымдар көкөніс дақылдарының жаңа, жетілген сорттарын шығарумен де шұғылданады.

Көкөніс шаруашылығы - көкөніс алу мақсатында оларды өсірумен айналысатын өсімдік шаруашылығының бір саласы. Көкөніс шаруашылығының басқа өсімдік шаруашылығынан ерекшелігі - мұнда көкөніс дақылдары ашық және қорғалған жерлерде өсіріледі. Көкөніс шаруашылығы өсіру тәсілдері бойынша: танаптық көкөніс шаруашылығы, ашық танаптағы көкөніс шаруашылығы және қорғалған жердегі көкөніс шаруашылығы болып бөлінеді. Қорғалған жердегі көкөніс шаруашылығының ең жетілген түрінде (мысалы, осы заманғы жылыжайларда) өсімдіктің өсіп-дамуына қажетті барлық жағдайлар жасалады және жылдың кез келген мезгілінде (қыста, ерте көктемде және қара күзде) көкөніс алуға мүмкіндік береді.

Ашық танаптағы көкөніс шаруашылығы - көкөністі танаптық жағдайларда өсіреді. Көкөніс шаруашылығында өсімдікті ерте көктету, өсіріп жетілдіру (мысалы, түсті капусталар), көшеттерді тығыз (мысалы, кеш пісетін капусталар аралықтарына ерте пісетін капусталар отырғызылады) және қайта егу (мысалы, ерте алынатын шалғам орнына аскөк отырғызылады) мен отырғызу әдісі кеңінен қолданылады. Деректерге сүйенсек, біздің заманымыздан бұрынғы 3 мыңыншы жылдары-ақ көкөніс өсірумен Ежелгі Қытайда, Мысырда, Ежелгі Грекияда және Ежелгі Римде айналысқан

Көкөніс өсімдіктерін келесі негізгі топтарға бөледі:

1) жемістілер (қызанақ, қияр, кәді (баклажан), бұрыш, кәдіш (кабачок), асқабақ, асбұршақ, ірі бұршақ (бобы), үрме бұршақ (фасоль), соя және т. б. ) ;

2) тамыр жемісті және түйнек жемістілер (сәбіз, шомыр (редька), шалғам (редис), шалқан (репа) және т. б. ) .

Жеміс-көкөніс өнімдерінің ішіндегі тағы бір танымал түрі - алма . Алма көшеттерін отырғызатын шұңқырларды ертерек әзірлеу керек, топырақтың отыруына уақыт қалдыру үшін оларды кем дегенде көшет отырғызардан бір ай бұрын дайындаған дұрыс.

Қазақстанда өсіру үшін мынадай сорттар ұсынылады:

1) жазғы - Суйслеппер (алқызыл столовка), Ажар, Мельба, Ақ алма;

2) күздік - Ренет Бурхартда (жаз лимоны), Титовка;

3) қысқы - Апорт, Жетісу ренеті, Алтын арай, Сары Бельфлер, Пепин Черненко, Теміртас, Кандиль-синап, Ақ розмарин. Алмалардың піскенін екі белгісі бойынша анықтайды: ең алдымен бұл жемістердің сорттарына байланысты түсі мен дәмінің сипатына қарай; екіншіден - сау алмалардың үзіле бастауына қарай. Сақтау үшін алмалардың барлық сорттары жарай бермейтінін ескеру керек. Тек күзгі және қысқы сорттар ғана жақсы сақталады.

Көкеніс зиянкестері және қорғау шаралары

Көкөніс түрлік құрамы сан алуан. Көкөніс дақылдарының бейімделген зиянкестеріне қатты қанаттылар, қабыршақ қанаттылар, тең қанаттылар, қабыршақ қанаттылар, қос қанаттылар мен трипслердің түрлері жатады. Жабық жерде көкөніс өсімдіктеріне сорғыш зиянкестердің бірнеше түрлері зиян келтіреді.

Қатты қанаттылар отрядына жататын көп қоректі зянды жәндіктер Әртүрлі өсімдіктермен қоректенетін қоңыздардың ең қауіпті және көп тараған түлері Coleoptera - отряды, Poliphaga - отряд тармағы, Elateridae - шыртылдақ қоңыздар, Tenebrionidae - қараденелілер, Scarabalidae - тақта мұртты қоңыздар тұқымдастарына жатады. Шыртылдақ қоңыздар. Ұзындығы 5 - 15 мм. Алдыңғы кеудесі қозғалғанда шырылдаған дыбыс шығарады. 2-4 апта өмір сүреді. Қоңыздың зияндылығы жоқ. Жұмыртқасын топыраққа салат. Бір қоңыздың салатын жұмыртқасынын мөлшері 30 -500 дана. Дернәсілдері қыстайды. Дернәсіл 13 бөліктен тұрады. Сыртқы қатты қабығы болғандықтан және пішініне қарап оларды сымға ұқсатады. Басы, үш жұп аяқтары жақсы дамыған, түсі сары қоңыр. Дернәсіл 3-4 жыл өмір сүреді. Егістіктерде ошақ-ошақ болып кездеседі. Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің қсіп келе жатқан тұқымымен, олардың тамырларымен қоректенеді. Топырақ құрғап кеткенде өсімдіктердің етті бөліктеріне кіріп алып қоректенеді. Қараденелілер. Баяу жүретін, тустері қара, ірілі -кішілі қоңыздар. Көп түрлері қанаттары бірігіп кеткендіктен ұша алмайды. Дернәсілдерінің алдыңғы жұп аяқтары үлкен, бастары доға тәрізді. Дернәсілдері жылдам өсіп жетіледі. Құмның шабан қоңызы зиянды, олар отамалы өсімдіктердің өскіндері мен көкөніс өсімдіктерінің көшеттерін зақымдайды. Батыстық мамыр қоңызы, жетісулық мәрмәр қоңыз, маусым қоңызы отамалы, көкөніс және жеміс-жидек өсімдіктерінің негізгі зиянкестері.

Күресу тәсілдері. Күзде терең сүдігер жырту, тыңайтқыш салу, жазда отамалы өсімдіктердің қатар аралықтарын бірнеше рет өңдеу, арамшөптермен күресу, үстеп қоректендіру арқылы барлық көп қоректі қатты қанаттылардың санын азайтуға болады. Дернәсілдердің саны 1 м ² 5-10 дана болғанда отамалы өсімдіктерді отырғызуға болмайды. Олардың орнына аз зақымдалатын бұршақ тұұымдастарды, қарақұмықты өсіреді. Қара денелі қоңыздардың саны 1 м ² 2-3 дана және одан жоғары болғанда инсектицидттермен улайды.

Қабыршақ қанаттылар отрядына жататын көп қоректі зиянды жәндіктер. Түн көбелектер. Көбелектер орташа мөршерлі, жайылған қанаттары - 20-45 мм. Толық денелі. Көп түрлерінің түстері сұрғылт қоңыр. Алдыңғы қанаттарында өздеріне тән суреттері бар. Суреттердің пішіндеріне қарап үкі көбелектердің түрлерін анықтауға болады. Көбелектер негізінен ымырт түсе және түнде ұшады. Құрттары ұзынша жолақтары бар сұрғылт қоңыр немесе жасыл түсті болады. Үш жұп кеуде аяқтарынан басқа 3-5 жұп құрсақ аяқтары болады. Тіршілік етулеріне, тамақтану жолдарына байланысты кеміргіш және жапырақ кеміргіш көбелектер болып бөлінеді. Кеміргіш көбелектер топырақтың жоғарғы қабатында жасырын өмір сүреді. Олар қоректеніп топырақ денгейінде күздік, жаздық астық дақылдары, жүгері, қызылша, картоп, мақта, темекі, көкөніс, бақша т. б. дақылдарының мөлшерін кеміріп зақымдайды. Түн көбелектердің жұлдыз құртттары соңғы жастарында топырақ астында қыстайды. Жұлдызқұрттарынын 6 жастық кезені болады. Көктемде олар қуыршақтанады. Ересек жәндіктері жұмыртқалары сабақтың негізне, төменгі жапырағына, топырак бетіндегі өсімдік қалдықтарына салады. Жылына 3-4 рет ұрпақ береді. Жұлдызқұрттар топырақ денгейіндегі сабақтарды, тұқымын, жас өскінін кеміреді, тамыр жемістерде, түйнектерде кеміріп, қуыс жасайды. Жерүстілік түнгі көбелектер өсімдіктердің жапырағымен, сабақтарымен, генеративті мүшелерімен қореқтенеді. Көбінесе көкеніс зақымдайды.

күресу үшін өсімдіктерді төмен шабу қажет (10 см жоғары емес) . Жұлдызқұрттар қыстайтын көкеніс өсімдік қалдықтарын, арамшөптерді танаптан танаптан шығарып жояды. Маусымды колонизация әдісімен трихограмма (Тrichogrammatidae-тұқымдасы) көбелек құрттарының ішкі паразитін есебімен 60-80 мың дара/га 2 мезгіл қолдану тиімді болады

Пияз шыбыны

Шыбынның ұзындығы 5-7 мм, түсі сұрғылт, арқа жағы жасыл реңкті. Еркек шыбынның құрсағында қара түсті, ұзынша келген жолағы болады. Дернәсілдердің ұзындығы 10 мм, шамасында түсі ақ, пішіні цилиндр тәрізді, бас жағы жінішкерген. Топырақта 10-20 см тереңдікте қуыршақтары қыстайды. Ұшып шыкканнан кейін (Мамырдың екінші жартысында) Ұрғашысы жұмыртқаларын жапырақтарға, бадананың қабықшасының астына және пияз бен сарымсақтың айналасындағы топырақ түйірлерінің астына салады. Жұмыртқадан 5-7 күнен кейін дернәсілдер шыгып, баданаға түпше жағынан енеді. Дернәсілдер 15-25 күн қоректенгенен кейін тапырақта қуыршақтанады. Зақымданған баданалар тез шіриді, олардың жапырақтары сарғайып қурап қалады. Пияз шыбыны 1-3 ұрпақ береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.