Улы өсімдік сүттіген

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы

Мемлекеттік Университеті

БАӨЖ

Тақырыбы:Улы өсімдік сүттіген

Орындаған: Жанәділова А

Тобы: АГ-313 с

Курс: ІІI

Тексерген: Есенгулова Н. Ж

Семей 2015

Жоспар

1. Сүттіген өсімдігі туралы жалпы мағлұмат

2. Сүттіген өсімдігінің ерекшелігі

3. Табиғатта таралуы

4. Химиялық құрамы

5. Малдардың улануы

6. Пайдаланылған әдебиеттер .

Сүттіген ( ағылш. Tuphorbіa) - сүттіген тұқымдасына жататын бір не көп жылдық өсімдіктер мен шала бұталар.

Биіктігі 15 - 20 см, тамыры тармақталып, сабағы тік өседі. Қандауыр тәрізді жапырағы бүтін жиекті. Гүлдері дара жынысты, жасылдау сарғыш түсті. Маусым - тамыз айларында гүлдеп, шілде - қыркүйекте жеміс береді. Жемісі - үш ұялы қауашақ. Сүттігеннің көпшілік түрінің сабағы сүтті, шырынды болады, кейбіреуінің ұрығында іш өткізетін май бар. Өте улы өсімдік. Көкшіл сүттіген (Е. helіoscopіa ) - дәрілік өсімдік. Халық медицинасында сүттігенді іш өткізетін, несеп жүргізетін және ішек құртын түсіретін, сондай-ақ қатерлі ісіктерді емдейтін дәрі ретінде қолданады. 2 түрі: берік сүттіген (Е. sclerocyathіum ) және Ярослав сүттігені (Е. jaroslavіі ) - өте сирек кездесетін өсімдіктер ретінде қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.

Ерекшелігі: көп жылдық шөп тектес өсімдік, биіктігі 30-80см, тұтас сабағы ақ түсті сүт шырынды болады. Тамыры ұзын, жұмыр келеді, аяғы тік өсіп бас жағы бұтақтайды. Ақ түсті қысқа ұяң түктері болады. Сағақсыз жалаң жапырақтары сопақша немесе қандауырша, кезектесіп өседі, жапырақ ұзындығы 3-6см, ені 6-12мм, тегіс жиекті, стакан пішінді жарты шатырша гүл шоғыры 5 талдан тізіліп, күрделі шатырша гүл шоғырын қалыптастырады. Аталық-аналық гүлінде түгелдей гүлдік болмайды, гүлдік түбіндегі гүл серігі бүйрек тәріздес, тостағанша орамасының ішінде аталық гүлі көп болады. Әр гүл шоғында бірден аталық болады, аталық жіпшесі таяқша пішіндес келеді, гүл шоғырының ортасында бір аталық және бірден аналық болады. Жатыны дөңгелек, аналық мойны 3, қауашақ жемісі үш қырланған домалақтау болады. Қоңыр түсті, беті майда жұмыртқа пішінді тұқымы бар. Сәуір, мамыр айларында гүл ашады. Маусым, шілде айларында жеміс береді.

Өсетін орындары: сортаң жерлер, дымқыл шөптесін орындар, өзіне бойлары және арық жағалауларында өседі.

Дәрілік бөлімі: тамыры дәрі болады.

Мәнерлеу: көктем мен күзде тамырын қазып тазалап турап кептіреді.

Негізгі құрамы: құрамында юпорнин, биологиялық сілті, юпорбия т. б. бар.

Қасиеті: кермек дәмді, суық райлы, улы. Бөгетті таратады, іштегі суды айдап, ісікті қайтарады. Несепті жүргізеді.

Басты ем болатын аурулар: құрсаққа су жиналу, көкірекке су толу, текті жара ісігі, лимфа туберкулезі.

Қолданылу мөлшері: 1-3г.

Қолданбалы шипашақтар:

Құрсаққа су жиналу, көкірекке су толуға.

Шипашақ: сүттіген 3г, мыңбас шырмауық 6г, монтана тұқымы 10г, шылан 5 тал, суға қайнатып, күніне екі уақ ішеді.

Лимфа туберкулезіне

шипашақ: сүттіген 3г, ара ұясы 6г, шытырлақ 10г, мысық тырнақ 10г, желайдар 10г, суға қайнатып, күніне екі уақ ішеді.

Текті жара ісігі мен мәлімсіз улы ісікке.

Шипашақ: сүттіген 3г, ара ұясы 6г, жер қонақ 12г, иісті қоғажай 12г, бақбақ 12г, суға қайнатып, күніне екі уақ ішеді.

Табиғатта таралуы.

Облыстың барлық аймақтарында өсетін 52 түрі бар. Соның ішінде, әсіресе талшық сүттігені (Т. vіrgata ) республиканың орманды, шалғынды жерлерінде, егістіктерінде жиі кездесетін арамшөп. Қазақстанның оңтүстік және шығыс облыстарының ормандары мен жабайы бұталарының арасында, құмды, сортаң, шөлейіт жерлерде өседі. Сүттігеннің өте қауіптілері - түйе сүттігені, құм сүттігені, күнбағыс сүттігені деп аталады. Дәрілік шикізат ретінде жиналмайды, мүмкіндігінше жайылымдарды тазарту үшін оларды тамырымен жұлып алып тастаған дұрыс. Ал қотырға, қышымаға қарсы қолданылатын дәрі тапшы кезде оның шөбінің тұнбасымен (1:20) осы аруларды емдеуге болады. Бірақ сақтық шараларын бұлжытпай орындау қажет.

Химиялық құрамы.

Сүттіген шөбінің құрамында іш өткізетін май, сондай - ақ эуфорбин қышқылының улы тотығы, шайырлы және органикалық заттар, аздаған алколоидтар болады.

Малдың улануы.

Жалпы сүттігенді мал жемейді. Бірақ жазда дайындалған пішен арасында сүттіген шөбінің араласып кетуі ықтимал. Қыс айларында осындай шөппен азықтандырған мал уланып қалады. Уланған малдың асқазан - ішегі зақымданып, қабынады, іші өтеді, тәбеті қашады. У денеге әбден тараған кезде оның зәріне қан араласады. Аузынан шұбырып көбікті сілекей ағады, тыныс алу органдары мен жүрек жұмысы нашарлайды. Дер кезінде емдемесе уланған мал 1 - 2 күнде өледі. Уланған малға алғашқы жәрдем - оның асқазынын марганцовканың әлсіз ертіндісімен жуу болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Жоғарыға көтеріліңіз↑ . «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев - Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том

Шәріпбаев Н. Малдың тыныс алу мүшелерінің ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктер // Сүттіген - "Қайнар", 1988. - Б. 227-228. - (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану) . - 5700 таралым. - ISBN 5 - 629 -00074 - 5.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.