Экономикалық жүйе, мәні, элементтері

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
 Экономикалық жүйе
 Мәні
 Элементтері
 Даму сипаты
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Қоғамдағы экономикалық қатынас – күрделі ұғым. Бір жағынан, олар адамдардың табиғатқа қатынасын, адамның табиғатпен өзара әрекетпен көрсетеді. Бұл қатынас табиғи ресурстарды рационалдық пайдалану бойынша.
Кез келген қоғам экономиканы ұйымдастыру және оның мәселелерін шешу үшін өз қарамағында әртүрлі құрылымдарды, тетіктерді және институттарды қолдана алады. Осындай механизмдердің бірсыпыра жиынтықтарын экономикалық жүйелер арқылы қарастыруға болады.
Экономикалық жүйелер- экономиканың өзара байланысқан элементтерінің жиынтығы.
Экономикалық жүйе – бұл қоғамның белгіленген тұтастықты, қоғамның экономикалық құрылымын бейнелеуші өзара байланысты экономикалық элементтер жиынтығы; өндіріс туралы жинақталатын қатынас бірлігі, бөлу, айырбастау мен тұтыну, экономикалық игілік.

Негізгі бөлім.
Экономикалық жүйелердің жіктелу өлшемдері бойынша әртүрлі сыныптамасы бар:
1. Ашықтылық дәрежесі бойынша:
А) Жабық экономикалық жүйе- барлық іскерлік белсенділік операцияларының ел ішіндегі ғана жүргізілуі орын алатын экономиканың ұйымдастырылуы.
Б) Ашық экономикалық жүйе- бұл экономиканың халықаралық экономикалық қатынастар жағдайында белсенді түрде жұмыс жасауы, бұл жерде ұлттық валютамен қатар шетел валютасы да қолданылады.
2. Меншік қатынастары бойынша:
Дәстүрлі экономикалық жүйе- ғасырлар бойы сақталған салт-дәстүрлерге негізделген қатынастар.
Сипатты белгілері:
 Өнімдерді өндіру, бөлу, айырбастау салттарға негізделеді
 Әлеуметтік-экономикалық артта қалушылық, өндіріс қарқынының тым төмен болуы
 Техникалық прогресстің шектелуі
 Халық санының өсуінің өнеркәсіптік өндірістің өсу қарқынынан тұрақты түрде артып отыруы
 Сыртқы қарыздың маңызды түрде орын алуы
 Мемлекеттің және қарулы күштер құрылымының жоғарғы рөлі.
3. Әміршіл-әкімшіл экономикалық жүйе- орталықтандырылған жоспарлауға, өндірістің барлық факторларына мемлекеттік меншіктің орын алуына негізделген қатынастар.

1. А. Н. Доғалов, Н.С. Досмағанбетов «Экономикалық теория» Алматы, 2014, 51-53 беттер.
2. Энгельс Ф. «Анти-Дюринг» — ІҮ1.; 1973, 254 бет.
3. Эклунд К. «Эффективная экономика. Шведская модель». — М: Экономика, 1973. 254 бет.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Экономикалық жүйе, мәні, элементтері.

Орындаған: Манасова А. Т.
Тобы: ВС-403
Тексерген: Қуантқан Б.
Семей, 2015 ж.
Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
Экономикалық жүйе
Мәні
Элементтері
Даму сипаты
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе
Қоғамдағы экономикалық қатынас - күрделі ұғым. Бір жағынан, олар адамдардың табиғатқа қатынасын, адамның табиғатпен өзара әрекетпен көрсетеді. Бұл қатынас табиғи ресурстарды рационалдық пайдалану бойынша.
Кез келген қоғам экономиканы ұйымдастыру және оның мәселелерін шешу үшін өз қарамағында әртүрлі құрылымдарды, тетіктерді және институттарды қолдана алады. Осындай механизмдердің бірсыпыра жиынтықтарын экономикалық жүйелер арқылы қарастыруға болады.
Экономикалық жүйелер- экономиканың өзара байланысқан элементтерінің жиынтығы.
Экономикалық жүйе - бұл қоғамның белгіленген тұтастықты, қоғамның экономикалық құрылымын бейнелеуші өзара байланысты экономикалық элементтер жиынтығы; өндіріс туралы жинақталатын қатынас бірлігі, бөлу, айырбастау мен тұтыну, экономикалық игілік.

Негізгі бөлім.
Экономикалық жүйелердің жіктелу өлшемдері бойынша әртүрлі сыныптамасы бар:
1. Ашықтылық дәрежесі бойынша:
А) Жабық экономикалық жүйе- барлық іскерлік белсенділік операцияларының ел ішіндегі ғана жүргізілуі орын алатын экономиканың ұйымдастырылуы.
Б) Ашық экономикалық жүйе- бұл экономиканың халықаралық экономикалық қатынастар жағдайында белсенді түрде жұмыс жасауы, бұл жерде ұлттық валютамен қатар шетел валютасы да қолданылады.
2. Меншік қатынастары бойынша:
Дәстүрлі экономикалық жүйе- ғасырлар бойы сақталған салт-дәстүрлерге негізделген қатынастар.
Сипатты белгілері:
Өнімдерді өндіру, бөлу, айырбастау салттарға негізделеді
Әлеуметтік-экономикалық артта қалушылық, өндіріс қарқынының тым төмен болуы
Техникалық прогресстің шектелуі
Халық санының өсуінің өнеркәсіптік өндірістің өсу қарқынынан тұрақты түрде артып отыруы
Сыртқы қарыздың маңызды түрде орын алуы
Мемлекеттің және қарулы күштер құрылымының жоғарғы рөлі.
3. Әміршіл-әкімшіл экономикалық жүйе- орталықтандырылған жоспарлауға, өндірістің барлық факторларына мемлекеттік меншіктің орын алуына негізделген қатынастар.
Сипатты белгілері:
Өндіріс құрал-жабдықтарына деген мемлекеттің меншіктің орын алуы
Экономиканы орталықтан жоспарлау
Өндірушілердің монополиялануы
Ресурстардың орталықтанған қоры
Ынталандырудың нарықтық жүйесінің болмауы.
Нарықтық экономикалық жүйе- жеке меншікке, жеке мүддеге, еркін бәсекелестікке негізделген қатынастар.
Сипатты белгілері:
Өндіріс факторларына деген жеке меншіктің орын алуы
Кәсіпкерліңтің еркіндігі және таңдау мүмкіндігінің болуы
Шаруашылық субъектілерінің дербестілігі
Шаруашылық субъектілерді жеке мүдделеріне сай ынталандыру
Өндірушілер арасындағы ,тұтынушылар арасындағы бәсекелестік, ешкім нақты экономикалық билікке ие болмауы тиіс.
Аралас экономикалық жүйе нарықтық тетіктер мен экономиканы мемлекеттік реттеудің
үйлестірілуі орын алатын қатынастар.
Сипатты белгілері:
Әміршіл экономика мен нарықтық экономиканың ұштастырылуы
Көптірлі меншіктің болуы
Күшті кәсіподақ қозғалысының орын алуы
Мемлекеттік реттеу мен түзету рөлі белсенді болып табылады.
3.Өнеркәсіптік төңкерістің және ғылыми-техникалық прогрестің даму деңгейі бойынша:
Индустриалдыққа дейінгі жүйе- қол еңбегіне негізделген натуралдық шаруашылық басым түрде орын алатын және ауыл шаруашылығына негізделген жүйе.
Индустриалдық жүйе- тауар-ақша қатынастарының дамуымен байланысты ірі машиналы өндіріске негізделген жүйе.
Постиндустриалдық жүйе- басты саласы - экономикалық-өндірістік емес сала болып табылатын және ақпарат басты ресурс ретінде саналатын жүйе.

Экономикалық жүйе көп факторлы. Олардың ішінде оның дамуына әсер ететін:
-- елдегі шаруашылық шешімдерін қабылдау жөніндегі: шаралар жүйесі;
-- меншік құрылымы;
-- ақпаратпен және үйлестірумен қамтамасыз ететін механизмдер;
-- мақсат қою мен адамдарды еңбекке тарту механизмдері.
Бұл факторлар келесі 3 құрылымға топтастырылады:
Шаруашылық құрылымы -- бұл шектеулі ресурстарды қолдануға байланысты материалды-техникалық база элементтерінің өзара әрекеті.
Әкімшілік (ұйымдық) құрылым -- лауазымды тұлғалардың шектеулі шаруашылық ресурстарды іске жаратуға байланысты заңды түрде құжатталған құқықтары мен міндеттерінің жиыны.

Меншік формасына байланысты аталған құрылымдардың жиынтығы әр түрлі сипатқа ие болады: патриархалдық, ұсақ тауарлы, мемлекеттік және т.б. Бір елде бірнеше сипатты бір мезгілде қатар орын алуы мүмкін. Бұл жағдай экономикалық жүйенің өзінің қарама-қарсы және толқынды қозғалысына әкеледі. Осылайша, егер елде мемлекеттік сипат күшейе бастаса, ұлттандыру процесі жүруде деп білеміз. Керісінше, жеке шаруашылықтық сипат алғы кезекке шықса, орталықтандыру орталықсыздандырумен алмастырылады.
Қазіргі заманғы әлем әрқасысы ұзақ тарихи даму процесінің нәтижесінде қалыптасқан сан алуан экономикалық жүйелердің болуымен сипатталады. Оларды қандай да бір критерий негізінде топтастырып, жіктеуге болады. Қоғамның тарихи даму процесін әр экономист өзінше түсінетін болғандықтан, олардың таңдап алған критерийлері де біркелкі емес. Әр түрлі көзқарастар негізінде құрылған экономикалық жүйелерді классификациялаудың кейбіреулерін қарастыралық.
I. Формациялық көзқарас -- Маркстік теорияға тән. Маркс үш мүшелік классификацияны қорытып шығарды.
Алғашқы (архаистік) құрылыс -- алғашқы қауымдық және азиаттық өндіріс әдістерінен тұрады. Бұл топтағы көңіл аударатын азиаттық өндіріс әдісі. Оның негізі патриархалдық шаруашылық шегінде қала отырып, рыноктың көмегінсіз, өзін-өзі қамтамасыз етуіне мүмкіндік беретін үй өнеркәсібі мен жерге ұжымдық меншікке негізделген шығыстық қауым.
Экономикалық оқшауланған қауымдардың күш-куатын табиғатты ірі көлемде игеру мен қорғаныстың қажеттігі өз қолына әскери және экономикалық билікті біріктіріп ұстаған деспоттық мемлекеттердің туындауына әкелді, яғни олар жерге меншікті тартып алып, рента, қосымша өнімді және т.б. иемденді. Азиаттық өндіріс әдісі көптеген халықтарға болғанмен, ол ұзақ уақыт бойы тек Азия елдерінде сақталынып келді (XX ғ. басына дейін). Оның ұзақ сүруінің себебі -- суармалы жер шаруашылығымен айналысатын қауымның сақталуы.
Азиаттық өндіріс әдісінің мәселесі соңғы екі жүз жыл бойы пікірталасты тақырып болып қалуда.
Екінші ірі формацияны Маркс екінші реттік, яғни жеке меншікке (құлдық, басыбайлылық, капитализм) негізделген деп атады.
Үшіншісі -- жеке меншікті жоюға негізделген, екі сатылы формация. Маркстің пікірі бойынша, коммунизм дәуірі оңшыл гуманизм дәуіріне дейін өсуі керек деп тұжырымдайды.
Өндірістік қатынас жүйесі өзімен бірге саяси, құқықтық, идеологиялық, ұлттық, отбасылық және басқа да қоғамдық қатынастар мен институттарды көрсететін базис қондырмасы ретінде қатысады.
Өндірісті бірліктегі тәсілі мен қондырмасымен өзара әрекеті қоғамдық-экономикалық формацияны құрайды. Адамзат дамуының тарихи жүрісі өзімен бірге қоғамдағы формацияның жүйелі ауысымын көрсетеді: алғашқы-қауым, құл иеленушілік, феодалдық, капиталистік және коммунистік.
Өндіріс әдісі өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастар жүйесінің жиынтығы ретінде әрекет етеді. Қатынастар сипаты өндіріс құралдарына меншіктің үстем формасы арқылы анықталады. Әр жүйенің материалдық өндірісінің даму деңгейі тұрақсыздығына көңіл бөлінеді. Бұлар ерте ме, кеш пе әйтеуір өндіріс тиімділігінің деңгейі анағұрлым жоғары болатын келесі жүйеге ауысуы тиіс.
Формациялық теорияның негізгі жағдайлары:
Табиғи-тарихи үрдіс қоғамдық-тарихи формациялардың бірізділікті ауысымы түрінде дамиды;
Материалдық өмірдің рухани өмірді ығыстыруы;
Өндірістік қатынастар қоғамның базисі болып табылады, құрылғы базиске қарағанда туынды сипатқа ие болады;
Класстар қоғамның негізгі бірлігі және тарих субъектісі болып, ал класстар арасындағы күрес - класстардың өзара әрекеттесуінің басты формасы болып табылады.
Формациялық теория негізгі іс жүзіндегі философиялық түсінудің үлкен салымы болып табылды. Соның көмегімен адамзат тарихы оқиғаның аралас жиынтығы ретінде емес, оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.