Ақбөкендерді қорғауды күшейту

1.Ақбөкендер жайлы жалпы мағлұматтар
2. Бетпақдала өңірі
3. Ақбөкендерді қорғауды күшейту
4. Қолданылған әдебиеттер

ОРАЛ. 28 сәуір. ҚазАқпарат /Елжан Ералы/ - Батыс Қазақстан облысында төрт күн бойы жүргізілген санақ кезінде 6839 киік есепке іліккен. Елімізде киіктерді санау ісі биыл ертерек басталды.
Аша тұяқты түз тағыларын шотқа соғу үшін бұған жауапты топ сәуір айы басталысымен атқа қонған. Ең әуелі Бетпақдаланың, сосын Үстірттің үстімен ұшты. Енді міне, Еділ мен Жайықтың ортасында орналасқан Қазталов ауданына келді.
ҚР АШМ Орман және аң шаруашылығы комитетіне қарасты «Охотзоопром» РМКК-ның киікті есептеу және мемлекеттік күзет қызметінің бастығы Мұрат Шәрдембаевтың сөзіне қарағанда, былтыр республика көлеміндегі киік саны, жаппай қырылуын есепке алғанда, 90 мыңдай болды. Оның 53 мыңы Бетпақдала жазығында мекен етсе, бес мыңға жуығы Үстірт популяциясына кірді. Қалған 31 мың бас ақбөкен Еділ мен Жайық өзендері аралығында жайылды. Бұл көрсеткіш 2009 жылмен салыстырғанда 10,6 пайызға көп. Оның көбеюі Бепақдала мен Орал популяциясының өсуі негізінде жүзеге асты. Ал Үстірттің киігі елу пайызға жақын азайған. Оның өзіндік себебі бар. Үстірт киігі қыстауға Қарақалпақстан еліне барады. Көктемде біразы ол жақтан қайтпай қалады. Өзбекстан Республикасындағы қаскерлердің (броконьер) біздің асыл түлігіміздің өсуіне зиянын тигізіп отырғандығын осыдан көруге болады. Өткен жылы осы үш популяцияға кіретін киіктердің орналасу аумағының өзгергендігін анықтадық. Яғни 2009 жылмен салыстырғанда бұл жануарлар 100-150 шақырым солтүстікке қарай ығысқан. Мұндай жағдай биыл да байқалуда.
Еліміздегі киік санының көбеюіне ықпал етіп отырған - Бетпақдала өңірі. Ұшқан құстың қанатын талдыратын бұл мекенде жезқанат, күміс бауыр киіктер қатары биыл да өскен. Мұны ҚР Білім және ғылым министрлігі Зоология институтының ғылыми қызметкері Александр Грачев анық аңғарған. Қостанай, Қарағанды, Ақмола, Ақтөбе, Қызылорда облыстарының аумақтарын қамтитын бұл жерде алдын ала есептеулер бойынша киік саны өткен жылғыдан жиырма пайызға көбейіпті. Санақ әлі жүруде. Кеңес заманынан бері киік санағына қатысып келе жатқан А.Грачев біраздан бері үйірінде 30-дан аса бас бар киіктерді көре алмай жүрген. Биыл көріпті. Үйір демекші, өткен жылдары үш популяцияда да шағын үйірлер (30 басқа дейін) көп болған. Әсіресе,Бетпақдалада. Ал Үстіртте жүзден аса бас бар бірде-бір үйір кездеспепті. Өткен жылы бұл бағытта Ақ Жайық өңіріндегі көрсеткіш жоғары болды. Биыл да жаман емес. Жәнібек, Қазталов аудандары аумағында орташа үйірмен желіп жүрген ақбөкендер жиі кездесті.