Төрт ноқатты бұршақ қоңызы

I Кіріспе
Бұршақ қоңызы туралы түсінік
II Негізгі бөлім
1.Төрт ноқатты бұршақ қоңызының морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері
2.Даму кезеңдері, күресу шаралары
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Бұршақ қоңызы (Bruchus pіsorum) – қатты қанаттылар отрядының дән қоңыздары тұқымдасына жататын жәндік. Негізінен Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс облыстарына таралған. Даму циклі бір жыл. Денесін қоңыр түсті түктер басқан қара қоңыз, ұзындығы 4 – 5 мм, қанаттарының үстінде ақшыл дақтар мен жолақтар, құрсағының ұшында крест тәріздес ақ таңба бар. Бұршақ қоңызы қамбадағы және өнімді жинаған кезде егістікте шашылып қалған бұршақ дәндерінің ішінде қыстайды. Егістікте қоңыздар бұршақтың гүлдену кезінде пайда болып, гүлдің күлте жапырақтарымен және тозаңымен қоректенеді. Олар жұмыртқаларын бұршаққаптың жақтауларына салады. Эмбриондық дамуы 6 – 10 күнге созылады. Дернәсілдері бұршаққапты кеміріп теседі де, дәннің ішіне енеді. Қоректену кезеңінде дернәсіл дәннің ішін үңгіп, қуыс жасайды. Дернәсіл мен қуыршақтың жетілуі түгелімен бір дәннің ішінде өтеді де, 1,5 – 2 айға созылады. Қуыршақтанар кезінде дернәсіл дәннің керегесін ішкі жағынан кеміріп, беті жұқа қабыршақпен жабылған дөңгелек тесік жасайды. Одан жас қоңыз шығады. Дернәсілдер зақымдаған бұршақ дәндерінің сапасы кемиді, дәмі нашарлайды, өнімділігі 75%-ға дейін төмендейді. Күрес шаралары: ауыспалы егіс жүйесінде дақылдардың кезектілігін сақтау, бұршақ дәнді дақылдар өсірілген жерге оларды кемінде 2 – 3 жылдан кейін ғана қайталап егу; өнімді жинап алған соң егістік жерді өсімдік қалдықтарынан тазартып, қысқа қарай терең етіп жырту. Бұршақ қоңызына қарсы күресте егісті децис, т.б. инсектицидтермен өңдейді.

1. Е.А. Соколов. Вредители запасов, их карантинное значение и меры борьбы. Оренбург 2004 год М. Қойшыбаев. Микроорганизм және егін өнімі. Қайнар баспасы, 1984ж
2. Методическое руководство по лабораторной карантинной экспертизе растительных материалов и почвы. Москва, 1980Қосымша әдебиет
3. Өсімдік қорғаудың орысша – қазақша анықтамалық сөздігі. Калымбетов Б., Тілменбаев Ә., Матбаев Б., Жанұзақов А. Алматы, Қайнар, 1977ж
4. Егін шаруашылығы, ауыл шаруашылығы машиналарын жасау және өсімдік қорғау салаларына арналған орысша-қазақша сөздік. Е. Белғара. Астана: Елорда, 2006ж