Ауыл шаруашылығын қолдау саясаты

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Әр шаруашылықтағы адамдардың өмір сүруіне ең қажеттісі тамақ өнімі болып келеді. Бұнымен ауыл - шаруашылығының әр салаға да өз ықпалын тигізетіні көрінеді. Шикізатқа байланысты туатын қиыншылықтар ауыл шаруашылығының қажеттілігіне және онымен қатарлас жұмыс істейтін салалардың, аграрлық қауымдастықтардың және аграрлық саясаттың қажеттілігіне көз жеткізеді.

Аграрлық саясат тек қана ауыл шаруашылығын, оның өнімдерін және агробизнестің түрлі салаларын дамытатын саясат емес, ол сонымен қатар халықтың санының өсуіне, елдің қоғамдық өміріне әсерін тигізеді. Аграрлық саясаттың жалпы елдің экономикалық саясаттан бөлек болуы, ауыл шаруашылығының өнімдерінің өзіндік ерекшеліктерінің болуында, аграрлық қоғамдастықтардың мамандануының бақылауында. Аграрлық саясат ауыл шаруашылығына және бүкіл агробизнеске, өнімнің бірқалыпты өсуіне, оның социалдық және өзіндік дамуына, болашақта үлкен өнім жетістіктеріне жетуге көз көздейді.

Агробизнес өзін әр салада әр түрлі көрсетеді: АПКда аграрлық салаға қызмет көрсетеді, экономика саласында АПК қаржы капиталына қызмет етеді. Әр мемлекет өз аграрлық саясатын өз мақсаттарына қарай және қолданатын әдістеріне қарай жүргізеді. Біріккен аграрлық саясат ЕС баға құндарын бақылау сияқты құралдар қолданады, басқа елдермен саудаласқанда таможня протекционизмін қолданады. Бұл саясат аймағында ең бастысы ауыл шаруашылық өнімінің құн механизмінде, тауарлардың көбінде оның құны кемінде үш түрлі бағалардан тұрады: біріккен бақылау құны - жоғарғы деңгей,

рыноктық құн - сұраныс пен ұсынысқа байланысты, біріккен сатып алу құны - төменгі денгей. Егер ұсыныс сұраныстан өсіп, рыноктық құн төменгі деңгей құнына дейін төмендесе, ФЕОГА халықтық ұлттық мекемелер арқылы бұл өнімдерді сатып алуға кіріседі, ал сұраныс өсіп, рыноктық құн жоғарғы деңгейлі құнға дейін өссе, ол бар жинағанын сатуға бастайды. Бұдан басқа максималдық импорттық немесе параговтық құндар бар, олар ішкі рынок құндары құлағанда қолданылады, бұл кезде басқа елдерден бұл өнімді кіргізуге рұқсат етілмейді. Бұл кезде фондқа жасыл валюта курс елдері аграрлық экономиканы көтеру үшін көмек береді, бұл тек олардың аграрлық экономикалық секторында жүзеге асады. Жасыл курсты елдерден, валюталары төмен елдер ауыл шаруашылық тауарларын импорттағанда, оларға компенсациялық субсидиялар береді, ал экспорттағанда компенсациялық салық салады. ЕС елдерінде көптеген ақша төлемдері ұн және сүт өнімдер рынкына жіберіледі. ФЕОГА ауыл шаруашылық тауарларын сақтаудан, өңдеуден, шығарудан көптеген шығындарға ұшырайды. Бұл экономика секторының

бүкіл мемлекеттік реттеу қиыншылықтарына қарамастан, батыс еуропа бұл салалардан үлкен жетістіктерге жетуде. Еуропа елдері өздігінен дұрсталатын рыноктық құрылымға сене бермей, өзіндік бақылауды жөн көреді. Мемлекет ауыл шаруашылығын бақылап отырып, керек кезінде экономикалық көмек береді, кейбір қадамдар басу алдында дұрыстап ойланып алады.

Кезінде аграрлық комплекс түрлі колхоз, совхоз, ауыл шаруашылықтармен таныстырылды. Бұл кезде сыртқы сауда монополиясымен және ауыл шаруашылық өнімдеріне, шығындарына, өнім құралдарына кететін құн бағаларын бір деңгейде ұстап тұру іске асырылып отырды. Мысалға алатын болсақ, 1985 - 1986 жылдары СССР да бір, күші 80 л. трактор сатып алу үшін 45 - 50 т. егін сатып жіберу керек болатын болса, АҚШ та 200 - 250 т. егін сатып жіберу керек болған, соған қарай күші 150 л. трактор сатып алу үшін СССР 80 - 90 т. егін сатса, АҚШ 390 - 420 т. егін сатқан. Бұның бәрі табиғи, социалдық, экономикалық, ғылыми - техникалық айырмашылықтарына қарай СССР ауыл шаруашылығының АҚШ ауыл шаруашылығына қарағанда энергияны бес есе көп жұмсайтығына, металды төрт есе артық жұмсайтығына қарамастан болып отырды. Үлкен ауыл шаруашылық өнімін алуына кеткен шығындарды өтеу үшін, әр уақытта көптеген мөлшерде арзан өнім әкелуге қажет болды. СССР ауыл шаруашылығында бірінші орын ұстап тұрды. СССР өз ауыл шаруашылығына салған капитал салымдары қай - қайсынанда Америка салымдарынан асып тұрды. Мұның барлығы реформа алдында құлауға бастады. Жиырма жыл ішінде беру фонды төрт есеге кеміді. Егер фонд белгіленген денгейге жетілген болатын болса, экономика құлауын тоқтатуға болатын еді деп болжауға болатын еді. Үлкен шығындар кетсе де, ауыл шаруашылығы өзінің жоғары деңгейіне жетіп тұрды деп айтуға болады, бірақ әрі қарай даму жолдары бітіп қалды деп те айтуға болады. Өнім шығарушылардың сол бұрынғы маштабында субсидиялау мүмкін емес болды, бұғн керекті ресурстар бітіп қалды да жаңа перспективалар пайда болған жоқ. Бұнымен аграрлық саясаттың өзгеретіндігі бірден байқалды. Жаңа саясатты қалай жүргіземіз деген сұрақ туды, және оны жалпы макроэкономикалық контекстпен қарастыру қажет еді.

Батыстық жан - ұялық фермерлік жол тартымды болып көрінді. Оның сыртқы баға жүйесі және сыртқы сауда жүйесі қызықтырды. Бұл жолға біртіндеп, эволюциялық жолмен, немесе революциялық жарылыс жолымен кіруге болатын еді. Ең тиімдісі эволюциялық жолмен кіру еді. Біріншіден мұнда экономикалық кризис болған жағдайда, сонымен қатар, сауда секторында да циклдық немесе қысқа мерзімді қаржылық түрде жүрмей, структуралық және социалдық түрде жүреді. Бұл, одан шығуға ұзақ уақыт кететіндігін білдіреді. Екіншіден, ауыл жұртының кенеттен басқа салаға көшуге психологиялық дайын емес еді. Үшіншіден, ауыл шаруашылығының табиғи және структуралық төмен деңгейі, сондықтан да жылдам жойылып кете алмауы. Төртіншіден, ауыл шаруашылық салаларының көбі элемдік рынокқа шыға алмайды, сондықтан сыртқы саудаға шығару үшін уақыт керек. Бесіншіден жаңа инфраструкутураға және жаңа шаруашылық мекемелеріне қаражаттың жетпеуі. Алтыншыдан ауыл шаруашылық табиғатының өзі жаңа рыноктық талаптарға икемденуі үшін қатаң мемлекеттік бақылауды қажет етіп тұрды. Революциялық жолмен жүргісі елгендер бірнеше аргументтер жүйесін ұсынды: біріншіден тек революциялық жолмен жүргенде ғана өзгерістер қайтарымсыз бола алады. Екіншіден халық барлық қарама қарсы бағалауларға қарағанда өзгерістерге психологиялық және экономикалық жағынан дайын. Үшіншіден ауыл шаруашылығында көптеген өндірушілердің пайда болуы өндірістің жылдам өсуіне әкеледі, бәсекелестікті тудырады, импортқа қарай бүкіл сыртқы рыноктарының бір мезгілде ашылуы инфляцияға қарсы фактор болып табылады. Төртіншіден мемлекеттік протекцианизмді және әсер етушілікті жою, рыноктың «көрінбейтін қолының» әсер етуіне бос орын береді, өнімнің артуымен бұл ауыл шаруашылығының және агропрмышльдік комплекс құрылымының жаңа құрылымына әкеледі. Бесіншіден бұрынғы социалдық жүйеден кенеттен революциялық кетуімізге байланысты батыс елдері бізге көмек береді, көмегі арқылы жаңа бағытқа жылдам түсу ондай қиынға соқпайды.

Ресейде осы екі бағыттың екіншісін қабылдады. Бұл ауыл шаруашылығы үшін қандай өзгерістерге әкелді?

Мұнда ең алдымен құн либерализациясымен мемлекеттік қолдаудың азаюына әкелді. Бірақ бұл бағыт ретінде алынған батыс практикасына қайшы келіп тұр: Батыста өндіріс саудасына және аграрлық сферасына мемлекеттік саясат активті түрде жүреді және өндіріс пен баға құндарын үнемі бақылап тұрады. Ол төменгі майысқыш констанциясына, құнға байланысты өнімге сұранысқа, ауыл шаруашылық өнімдеріне сүйенеді. Тағы бір фактор: енді ауыл шаруашылығын индустриалды түрде жүргізгеннен кейін, органикалық капитал құрылымдары басқа құрылымдарға қарағанда жоғарыда, фонд қайтарылымдығы төменде. Сондықтанда рыноктық қатынастарды дұрыстайтын механизмнің болмауы өте зиян. Аграрлық сферамен айналысатын мемлекеттік бақылау сыртқы экономикалық байланыста елдер арасындағы қалай болсада дұрыстауға қажетті ауыл шаруашылық табиғи - экономикалық өзгешеліктер әсер етеді деп сылтаулатады. Осы және тағы да басқа мотивтерге қарағанда да, рыноктық экономикада да мемлекеттік ауыл шаруашылығын бақылау қызметтері бар, олар көптеген үлкен ресурстармен жұмыс істейді. Россияда қабылданған реформа түрі инфляция механизмі арқылы құндар өзгеруіне әкелді. Ішкі құн деңгейі мен құрлымы әлемдік деңгейге жақындай түсті. Бұрынғы ауыл шаруашылық өмір деңгейін сақтап тұрған традициялық құндар құлап түсті. Қазіргі кезде ауыл шаруашылығы қолданып келетін өнімдер шығаратын өнімдерге қарағанда бес есе жылдамдықпен өсіп келеді. Бұрынғы құн құрылымын жою мемлекеттік капитал салымының азаюы бір уақытқа келіп қалған соң, бүкіл ауыл шаруашылық өндіріс инвестицияларының бұзылуына әкелді. Қаржылық тұрақтылықтың бұзылуы « домино » принципімен барлық салаларға әсер етті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.