Шабындықтар мен жайылымдарда суару тәсілдерін пайдалану

1. Көлтабандап суландыру.
2. Суару.
3. Суару шаралары.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.

Топырақта ылғалдың жетіспеуінің жайылым шөптердің өсуіне,жетілуіне және өніміне мейлінше кері әсер етеді.Топырақта ылғал қорын жинау үшін,әдетте қар тоқтатады.Әсіресе, оны далалық және шөлейт аймақтардағы жазық,ашық жайылымдарда жүргізудің маңызы зор.Қар тоқтатуды, бірінші кезекте құнды жайылымдық алқаптарда жүргізу қажет.
Жүргізілген тәжірбиелердің көптеген мәліметтері екпе жайлымдарда жүргізілген қар тоқтатудың шөптердің өнімі 33-100% ға дейн арттыратынын көрсетіп отыр.Ақтөбе облысының бұрынғы Темір тәжірбие станциясы ғалымдарының мәліметтері бойынша қар тоқтату нәтижесінде ,бозды бетегелі шөптер өнім қар тоқтатылмаған телімдегі өнімге қарағанда 15-31%ға артқан.
Қар тоқтатудың негізгі әдістері мынадай: қар жалшаларын немесе үйінділерін жасау ,әр жерге бауланған сабан немесе күнбағыс сабақтарын орналастыру, жылжымалы тоспа қалқандар т.б қою.
Су кез келген тірі ағзаның тіршілік етуіне қажетті жағдай болып табылады.Гүлдеу кезеңінде шөптердің құрамында 50-85% су болады.Минералдық қоректік заттар өсімдікке топырақтан суда еріген күйінде келіп түседі.
Сондай ақ өсімдіктер жерасты суларының топырақтың бетінен қаншалықты тереңде жатқанына да әр түрлі әсерленеді.Мәселен тамыр түйнек жемістілерді,дәнді және техникалық дақылдарды өсіргенде вегетативтік кезең бойына жерасты сулары орта есеппен 80-100см тереңдікте жатуы мүмкін.
Топырақты су ұстайтын құрылғылырдың көмегі арқылы тасқын сулармен ылғалдандыру көлтабандап суландыру деп аталады.Көлтабандап суландыру негізінен, шабындықтардан жинап алынатын мал азығы көлемін арттыру үшін қолданылатын топырақты ылғалдандырудың ең қарапайым тәсілдерінің бірі.Профессор К.Ә Әубәкіров Қазақстандағы көлтабандап суландырудың дамуы мен жағдайын олық сипаттап берген.Қазақстанда көлтабандап суару сонау 1925 жылы басталған.Қазіргі кезде Қазақстан аумағында көлтабандап шалғындықтар 900мың гектардан астам жерді алып жатыр.Бұл тәсіл малазықтық табиғи алқаптардың өнімділігін арттырудың мейлінше арзан және тиімді тәсілі болып шықты.
Қазақстанда көлтабандық алқаптары бастырылатын су көздеріне қарай;
Суайрықтық (тұйықтарын,далалықтарын,беткейліктерін қоса есептегенде) немесе тікелей тасқын сулармен бастырылатын көлтабандар.
Далалық өзендердің көктемдегі тасыған суымен бастырылатын жайылмалық (жайылмамаңындық) көлтабандар.

1. Шалғындық және жайылымдық мал азығы өндірісі. Алматы 2012
С.Ә. Оразбаев, А. Ә. Төреханов, И.И. Алимаев, Б.А. Ысқақ