Вирустардың жіктелу принциптері және олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және кқбею сатылары

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан республикасының Білім және Ғылым миністірлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті

БӨЖ

Тақырыбы: Вирустардың жіктелу принциптері және олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және кқбею сатылары.

Орындаған: Абдрахимов. Б

Тексерген: Омарбеков. Е . О

Семей. 2015жыл

Жоспар

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

2. 1 Вирустардың жіктелу принциптері және олардың номенклатурасы.

2. 2 Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және кқбею сатылары.

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

І Кіріспе

Вирустар жануарлардың, өсімдіктердің, батериялардың, микроскоииялық саңыраукулақгардың, қарапайымдылардың және баскд да тірі ор- гакизмдердің облигатты клетка ішіндік паразиті. Бүлар өмірдің клеткасыз, бірақ өзіндік геномы арқылы тек тірі клеткаларда кобею кзсисгі бар түрі. Вирустар тіршілігі екі формада бс-лады - бірінші, клегкадан тыс нсмссс жансыз фэрмасы, ал скі-шіісі - вегетативгі немесе жанды- репродукцияланатын түрі. Вириондардың массасын және оның құрамдарын Дальтонмен өлшейді

1 Килодальтон (кД) - 1000 Д

1Мегадальтон (МД) = 1000 кД = ю ⁶ Д ЪШ

1 Миллидальтон (мД) = 10' ³ Д

Вирустардын үзындық өлшем бірлігі - қазіргі халыкдральіқ өлшем бірлігі (СИ) бойыпша нанометрмен (нм) өлшенеді.

Імкм - 10' ⁶ м

1 нм = 10‘ ⁹ м

1 мм = 1000 мкм

1 мкм = 1000 нанометр (нм)

1 нм '10 ангстрсм (А°)

Бірақ осыіщай өте усақтыгыиа қарамастаы олар баска тірі инфекциялық агенггер тәріздес, өз бойларында генстикалык. информацияларды сақтай отырып, түкым қуаяаушьыык. озгергіштік және де табапі жәнс жасанды сүрыптауга оолатын қасиетгерімен оипатталады. Вирустардыц ілзгы бір ерскшелігі - өзінін зат алмасу процесінің жоқіыгы ссбеіпі сш нәрссмсн қореқгснбейді, тыныс алу, белок синтездеу жэне энергия құру жүйелері жоқ. Жасаиды қоректік орталарда (ет пептонды агар, ет пептонды сорпа ж. т. б. ) өспейді. Олар ушін тек тірі клетка керек. Бул қасиетгерін алғаш рет орыстың і'алым-ботанигі Дмитрий Иосифович Ивановский (1864-1920) темекі теңбілінің пайда болу себептерін зерттеуінде аныкхаған. Вирустар тек бір ғана - РНҚ немесе ДНҚ-дан турады. Ал егср вирустарды электроңды микроскоп көмегімен зертгесек оңда» олардың шар, таяқша немесе жіпше төріздес сыртқы пішіңдерін көруге болады. Диагност икалық маңызы зор кзсиеті-кейбір вирустардың (кутыру, шешек, гепатит ж. т. б. ) клетка ның цитоплазмасында, ядросында өздеріне тән шоғырлануы яғни клетка ішіңдік ядролық немесе цитоплазмалық денешіктер тѵзуіВирустардың кұрылымын кдрастырсак, олар нуклеоидген- вирионның оргалық бөлігі -Сіұл нуклеин қышкдаынан түрады Бұл қышқыл сыргқы белокіік кдбықшамен - капсидпеь жа- былған, ал әрб. р капсид капсомерлерден тураты

ІІ Негізгі бөлім

2. 1 Вирустардың жіктелу принциптері және олардың номенклатурасы.

Вирустар жануарлардың, өсімдіктердің, батериялардың, микроскоииялық саңыраукулақгардың, қарапайымдылардың және баскд да тірі ор- гакизмдердің облигатты клстка іпііндік ш. разиті. Бүлар омірдің клеткасыз, бірақ өзіндік геномы арқылы тек тірі клеткаларда кобею кзсисгі бар түрі. Вирустар тіршілігі екі формада бс-лады - бірінші, клегкадан тыс нсмссс жансыз фэрмасы, ал скі-шіісі - вегетативгі немесе жанды- репродукцияланатын түрі. Клсткадан тыс түрін вирустық бөлшсктср -вирнон деп те атайды. Ал виру- стын клеткаңын ішіңдегі түрін вирус- клетка кешені деген балама атгармсн де түсіндіреді. Баскя гірі организидсрмсн оның ішінде сгжсй-тегжейлі зерттелгсн микроорганизмдермен салыстырганда внрустардын мөлшсрі, көлемі өтс үсак. Әдеггегі лабораторияларда колданылып жүрген жарық иикросконтарьмың комегімен оларды коруге болмайды. Бүларды көру үшін арнаһы курал - элекгронды микроскоп ксрск. Вириондардың мас. сасын және оның к\'рамдарын (нуклеин кышқылдарын -РНК* ДНҚ, бслоктарын, липндтсрін, углсводтарын Дальтонмсн (Д) өлшейді. Вириондар пішіндері әртүрлі болуы мүмкін:таяқша тәрізді(темекі мазоикасы вирусы), оқ тәрізді(құтыру вирусы), сфералы(полиомиелит, АИТВадамның иммунды тапшылық вирустары), сперматозоидқа ұқсас() . , ультрафильтрация әдісімен, ультрацентрифугалау әдісімен анықтайды. Ең ұсақ вирустардың бірі-полиомиелит вирусы, ал ең ірі- табиғи шешек вирусы. Вирустар бірегей геномға ие, себебі олар тек ДНҚ немесе РНҚ-дан тұрады, сондықтан да ДНҚ құрамды, РНҚ құрамды вирустар болып бөлінеді. Олар әдетте гаплоидты, яғни .

Вирустардың геномы нуклеин қышқылдарының әртүрлі пішіндерінентұрады:қос жіпшелі, бір жіпшелі, сызық тәрізді, сақина тәрізді, бөлшекті. РНҚ құрамды вирустардың ішінде оң(плюсжіпшелі РНҚ) геномды вирустарды ажыратады. Бұл вирустардың плюсжіпшелі РНҚсы екі қызмет атқарады:тұқым қуалаушылық және ақпараттық. Сондайақ РНҚ құрамды вирустардың ішінде теріс (минус-жіпшелі РНҚ) геномдар бар. Бұл вирустардың минус-жіпшелі РНҚ-сы тек тұқымқуалаушылық қызметін атқарады. Вирустардың геномы жасушаға генетикалық паразиттілігін көрсете отырып провирус түрінде жасушаның генетикалық аппаратына қосылуға қабілетті. Вирустардың қарапайым және күрделі құрылымды түрлерін бөледі. Қарапайым вирустарда нуклеин қышқылы ақуызды қабықшамен байланысқан, мұны капсид(латын сөзіненcapsaқапшық) деп атайды. Капсид капсомерлерден тұрады, бұл қайталанатын морфологиялық суббірліктерден тұрады. Нуклеин қышқылы мен капсид өзара байланысып нуклеокапсид құрайды. Күрделі вирустардағы капсид қосымша липопротеидті қабықша-”тікендері” бар суперкапсидпен қапталған. Вириондардың капсидтерінің симметрия типтері спиральды, кубты және күделі болып келеді. Спиральды симметрия типі нуклеокапсидтің бұралмалы тәрізді құрылымымен, ал кубты симметрия типіқұрамында вирусты нуклеин қышқылы бар капсидтен изометриялы қуысты денешіктің түзілуімен байланысты.

Капсид пен суперкапсид вириондарды қоршаған орта әсерінен қорғайды, жасушамен таңдамалы өзара байланысын қамтамасыз етеді, вирионның антигендік және иммуногендік қасиетін анықтайды. Вирустардың ішкі құрылымын жүрекше деп атайды.

Вирусологияда келесі таксономиялық категорияларды қолданады:Тұқымдас, тұқымдас асты, туыстық.

Дегенмен мұндай жіктелу барлық вирустарға тән емес, әсіресе тұқымдас асты. Вирустың түрі бактериялардағы сияқты биноминалбдыатқа ие емес. Кейбір вирустардың нуклеин қышқылдары плазмидаға ұқсап зақымданған жасушаның цитоплазмасында орналасуы мүмкін.

2. 2 Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және кқбею сатылары.

Вирустар - адам, жануар, құс, өсімдік және бактериялардың вирус ауруларын қоздырушылар.

Вирустар - тек клетканың ішінде ғана тіршілік ететін тоғышарлар. Себебі олар тек тірі клеткалар немесе организмдер ішінде ғана өсіп жетіледі.

Вирустар жоғары сатыдағы организмдер сияқты жыныстық жолмен де, бактериялар сияқты бөліну жолымен де көбеймейді. Сондықтан да көбею деген сөздің «репродукция» латынның re - қайталану, pioducere - өндіру, пайда болу деген сөздерінен шыққан термин қолданылады.

Вирустарда ерекше дисьюнктивтік көбею жолы кездеседі. Бұл ерекшелікті мынандай жағдайдан байқауға болады: зақымдалған клеткада вирус жолғалып кетеді де, олардың компонеттерінің құралуы біраз уақытқа созылады. Вирус белгілі бір мерзімде және кеңістікте өсіп жетіледі. Мысалы, вирустардың нукоин қышқылы клетканың ядросында пайда болады, белоктары - цитоплазмада, ал вирус - цитоплазма мембранасының ішкі жағында жиналады да, қабықшасы вирус клеткадан шыққан кезде бүршіктену жолымен пайда болады.

Клетка мен вирустың өзара байланысқа түсуі өте күрделі, көп қырлы процесс. Бұл жағдай көптеген факторларға байланысты:

• Вирустың және клетканың түрлеріне байланысты. Организмде клеткалар саны өте көп. Тек жаңа туған жас баланың организмінің өзінде 2 млрд клетка бар;

• Клеткалардың вирустарға сәйкестігіне немесе вирустарға қарсы тұрарлық қасиетіне байланысты. Мысалы, ортомиксовирустар тыныс жолдарының эпителиальдық клеткаларына ғана әсер етеді. Себебі бұл вирустарға аталған клеткалар ғана сәйкес келеді. Сондай -ақ осындай клеткалардығана зақымдайды;

• Вирустардың біркелкі тазалығына және санына да байланысты. Демек, вирустар неғұрлым көп болса, соғұрлым вирус пен клетка арасындағы байланыс мүмкіндігі де артады. Торшаға енген вирустардың бәрі бірдей клетканы зақымдамайды. Вирустардың белгілі бір бөлігі клеткаға кірер қақпаларда жойлады;

• Әр түрлі физикалық, химиялық факторлардың әсеріне де байланысты. Мысалы, вирусқа қарсы тұратын мал организмі қызуының жоғары болуы вирустар үшін қолайсыз жағдай болып есептеледі. Вирустардың көпшілігі үшін қышқылдар, негіздер аса қауіпті;

• Организмнің иммунологиялық күйіне де байланысты. Вирусқа қарсы тұратын организмде иммунологиялық жауап өте айқын болады. Мұндай организмде вирустар антиденелер арқылы жәе клеткада вирусқа қарсы пайда болатын заттар арқылы тез жойылады;

• Макроорганизмнің генетикалық статусына да байланысты. Вирустар миллиондаған жылдар бойы өздері өсіп-өнетін белгілі бір иелерге бейімделген. Мысалы, адамдарда ірі қара обасының вирусы әсер етпейді. Себебі адамдарда генетикалық қарсы тұрарлық қабілет бар. Вирус пен торша аралығында болатын процесті мынандай түрде көрсетуге болады.

І фаза

1. Адсорбция - вирустың клеткаға жабысуы.

2. Вирустың клеткаға енуі.

3. Депротеинизация - вирустың клетка ішіндегі бөлінуі (вирус геномы сыртындағы белоктан тұратын қабықшадан бөлінеді) .

ІІ фаза

Вирус геномының іске асуы «геномнің экспрессиясы»( латынның іске асырамын сөзінен шыққан) .

1. Транскрипция - ДНҚ-ын РНҚ-на көшіру.

2. Трансляция - вирустың белок молекуласының құралуы.

3. Репликация - геномының көбеюі: ДНҚ немесе РНҚ молекуласының екі есе көбеюі.

4. Вирус компоненттерінің жиналуы (құрылуы) .

5. Вирустың клеткадан шығуы.

Вирустардың көбею сатылары - көрсетілген фазалар - барлық уақытта да осындай бола бермейді, клетка мен вирус арасындағы байланыстың кейде өзгеше де болуы мүмкін.

Демек, вирустар репродукциясы дегеніміз - олардың көбеюінің дисьюнктивтік түрін көрсетеді. Себебі, вирус компоненттерінің пайда болуы, жиналуы клетканың әр жерінде болады және өзара белгілі бір байланыста емес. Дегенмен вирионның құралуы шарт. Себебі вирустардың тірі организм сияқты ұрпақтан ұрпаққа жетіп, өз түрін сақтап қалуы осыны талап етеді. Сонда ғана вирустар сақталады. Ал вирустардың көбеюі үшін негізгі шарт - олар тек тірі клеткаға енуі қажет, себебі тек клетка ішіне енген вирус қана ауру туғыза алады.

Абсорбция - вирустың клеткаға жабысуы. Вирус пен клетка арасындағы өзара байланыс вирустың клеткаға жабысуынан, яғни абсорбция процесінен басталады. Оның негізінде клетка мен вирустың арасында биофизикалық, биохимиялық процестер пайда болады. Мұндай жағдайда өте арнамалы және бейарнамалы факторлардың әсері бар.

Бейарнамалы деп вирус пен торша арасындағы теріс және оң зарядталған кейбір топтарды айтуға болады.

Вирустардың клеткаға жабысуның арнамалы факторы дегеніміз - клетка рецепторларының вирус белоктарына сәйкес келуі.

Вирустардың клеткаға енуі - вирустардың өсіп-жетілуінің келесі сатысы.

Вирустардың өсіп-жетілуінің келесі сатысы - вирустың белоктан бөлінуі.

Транскрипция латынның -көшіріп жазу деген сөзінен шыққан.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.