Химиялық элементтерді Д.И. Менделеев жасаған периодтық жүйесі
Химиялық элементтерді Д. И. Менделеев жасаған периодтық жүйесі
XIX ғасырдың соңында химия ғылымының өте тез өркендеп дамуына Д. И. Менделеев ашқан химиялық элементтердің периодтық заңы себепші болған еді. Егер дүние жүзінде тек Д. И. Менделеев қана элементтерді белгілі бір жүйеге келтіріп, олардың өзгеру зандылықтарын іздеумен айналысты десек біз өте қателесеміз. Оған дейін Батыстың ұлы химиктері (Деберейнер, Ньюлендс, Лотар, Майер) элементтердің және олардың қасиеттері арасындағы заңдылықтарды ашуға тырысты. Олар элементтердің жалпы қасиеттерін не валенттіктерін негіз етіп алды. Сондықтан олар жасаған жүйелерде көптеген қайпылықтар кездесті.
Ал Д. И. Менделеев болса элементтердің қасиеттерінің негізі етіп атомдық массаларды алды да, оларды атомдық массалардың өсу реті бойынша орналастырды. Сонда ол кез келген элементтің қасиеті бірнеше элементтен соң қайталанып отыратынын байқады. Бұл қайталану периодтық түрде болады. Сондықтан Д. И. Менделеев өзінің заңын периодтық заң деп атап (периодтық заңның ашылған күні 1869жылдың 1-наурызы болып есептеледі, оған мынадай анықтама берген.
Химиялық элементтер мен олар түзетін қосылыстардың қасиеттері атомдық массаның өсуіне периодты тәуелді болады.
Мысал ретінде элементтердің мына қатарын қарастырсақ:
. . . Ғ, Na, Mg . . . , Cl, K, Ca . . . Br, Rb, Sr, I, Cs, Ba
19 23 24 35, 5 39 40 80 85 87 127 133 137
Бұдан атомдық массалары өскен сайын галогеннен кейін бірден сілтілік металл, одан әрі металдық қасиет бәсеңдейтіні және бұл құбылыс периодты түрде қайталанып отыратыны көрініп тұр. Мысалы, Ғ-дың қасиетін Br, Cl, және I қайталаса, Na-дың қасиетін К, Rb және Cs қайталап тұр. Сонымен қатар қасиеттерінің периодты түрде қайталануын олардың қосылыстарының формалары мен қасиеттерінен де байқауға болады. Мысалы, фтор сутекпен HF қосылысын түзсе, хлор, бром, йод та дәл сондай қосылыстар (НСІ, HBr, HI) түзе алады. Немесе Na элементі оксид Na 2 O, гидроксид NaOH түзе алса, К, Rb Cs элементтері де соған ұқсас оксидтер (К 2 О, Rb 2 O, Cs 2 O) және гидроксидтер (КОН, RbOH, CsOH) түзеді. Бұл қосылыстардың формалары ғана емес, қасиеттері де бір-біріне ұқсас. Мұндай заңдылықты периодты жүйенің өн бойынан байқауға болады.
Д. И. Менделеев ашқан заң элементтер қасиеттерінің өзгеруінің табиғи объективті зандылығы болып табылады. Ал ол жасаған периодтық кесте - осы табиғи заңдылықтың кескіні.
Д. И. Менделеев осы маңызды ғылыми жаңалықты ашу барысында химияның даму тарихында айқындалған мына заңдылықтарға сүйенді:
- барлық химиялық элементтерге ортақ өзгермейтін қасиет
- олардың атомдық массалары;
-элементтердің қасиеттері олардың атомдық массаларына периодты түрде тәуелді болады;
- бұл тәуелділіктің формасы - периодтылық.
Периодтық кестенің қазіргі кезде екі түрі пайдаланылады. Екі түрінің де құрылысы бірдей. Яғни, кесте 7 периодтан, 8 топтан тұрады. Период деп сілтілік металдан басталып салғырт (инертті) газдармен аяқталатын горизонталъ қатарды айтады. Период кіші және үлкен период болып бөлінеді. Кіші период 8 элементтен, ал үлкен период 18 және одан да көп элементтен тұрады.Ұқсас қасиеттеріне сай орналасцан элементтердің вертикалъ (тік) қатарын топ деп атайды. Toп негізгі және қосымша топша болып бөлінеді. Әр топтың нөмірі сол топта орналасқан элементтің ең жоғарғы валенттілігін көрсетеді.
Д. И. Менделеев алғаш периодтық жүйені жасаған кезде 63 элемент қана белгілі еді. Олардың да атомдық массалары жуық шамамен алынған болатын. Соған қарамастан ол элементтерді орасан зор көрегендікпен орналастыра білді. Кейбір әлі ашылмаған элементтер болуы мүмкін орындарды бос қалдырып отырды. Олардың кейбіріне сипаттама да берді. Мысалы, ол экабор, экаалюминий және экасилиций элементтерін болжап, олардың қасиеттерін, қосылыстарының формаларын көрсетті. Кейіннен бұл элементтер табылып, олардың қасиеттері Д. И. Менделеев болжаған қасиеттермен дәл болып шықты.
1875 жылы француз ғалымы Лекок де Буабодран экабор элементіне ұқсас элемент ашып оны галлий атады. 1879 жылы Дания ғалымы Нильсон экаалюминий элементіне ұқсас скандийді ашты, 1886 жылы неміс ғалымы Винклер экасилициге ұқсас германий элементін ашты. Бұл периодтық заң мен жүйенің дұрыстығының тағы бір дәлелі еді.
Германийдің болжанған және тәжірибе
жүзінде дәлелденген қасиеттері
Д. И. Менделеевтің болжамы
(1874 ж. )
Салыстырмалы атомдық
массасы - 72, 6
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz