Күзенді өсіру

1. Күзен күшіктерінің өсуі және жетілуі. Төл өсіру.
2. Өсіруге қолайлы жағдай
3. Әртүрлі айлардағы аталықтар мен аналықтар салмағы
4. Іріктеу мерзімі
5. Корреляцияны анықтау
6. Күзенді қолда өсіру, жеке бизнес

1.Күзендердің жыныстық жетілуге 10-11 айында жетіп 3 жасқа дейін жақсы көбейеді,3 жастан кейін олардың жыныстық қабілеті төмендейді. Тек жаке аңдарды ғанашаруашылықтарда 4-5 жыл ұстайды.Аңдар тобының жастық құрамының ең қысқа мерзімді пайдаланылуы жас аңдар 45-55 тен 60% дейін, екі жастағылар-30-40% дейін.
Күзендер орта есеппен 6-6,5 күшік береді, бір төлдегенде.Ең көп берген күшік саны 24 күшік “ТУАПСИНК” аңсовхозында(Краснодар аймағы) 1984 ж тіркелген.
Күзен жылыны бір рет төл беретін аңдар қатарына жатады-ақпан-наурыз айларында.
Күзеннің төлі тез өсетін, өсімтал болып келеді. Алғашында күшіктердің массасы 6-7 күндері екі еселенеді, екінші рет -12-13 күні, 20- шы күнге олардың тері салмағы 85-120 г жетеді. 15-18 күндерінде тістері шыға бастайды. Алдымен төменгі азулары шығады немесе ортаңғы кескіш тістері шығады, содан соң қалған тістері шығады, және дәл осылай үстіңгі тістері шығады. 30- шы күні сүт тістері тұрақты тістермен алмаса бастайды. Күзен тістерінің алмасуының бір ерекшелігі, сүт тісінің түсуі тұрақты тістері толығымен шыққанда басталады. Тұрақты тісерімен төлдер тек 40-45 күндерінде ғана тістей бастайды. Ал барлық тістерінің толық дамуы өмірінің 65-75 күндері аяқталады.

1. Балакирев Н. А., Кузнецов Г. А.Б20 Звероводство. — М.: КолосС, 2006. — 343 с.
2. Берестов В.Л. Научные основы звероводства. Л.: Наука, 1985.
3. Тинаев Н.И. Разведение пушных зверей. М.: ЭКСИМО - Пресс, 2001
4. Ю.Г. Терновская, Д.В. Терновский, Биологический институт Сибирского отделения АН СССР . журнал "Кролиководство и звероводство"#6-1991
5. Н. Ф. БЕЛЯКОВА, бригадир хорьковой фермы зверосовхоза "Октябрь" Калининской обл. журнал "Кролиководство и звероводство"#6-1989
6. Т.Д. Демина, НИИ пушного звероводства и кролиководства им. В. А. Афанасьева. Журнал "Кролиководство и звероводство"#5-1990

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Күзенді өсіру
Тексерген: Тугамбаева С.М
Орындаған: Ермек Ж Е

2015 жыл
Мазмұны:
1. Күзен күшіктерінің өсуі және жетілуі. Төл өсіру.
2. Өсіруге қолайлы жағдай
3. Әртүрлі айлардағы аталықтар мен аналықтар салмағы
4. Іріктеу мерзімі
5. Корреляцияны анықтау
6. Күзенді қолда өсіру, жеке бизнес

1. Күзендердің жыныстық жетілуге 10-11 айында жетіп 3 жасқа дейін жақсы көбейеді, 3 жастан кейін олардың жыныстық қабілеті төмендейді. Тек жаке аңдарды ғана шаруашылықтарда 4-5 жыл ұстайды. Аңдар тобының жастық құрамының ең қысқа мерзімді пайдаланылуы жас аңдар 45-55 тен 60% дейін, екі жастағылар-30-40% дейін.
Күзендер орта есеппен 6-6,5 күшік береді, бір төлдегенде.Ең көп берген күшік саны 24 күшік "ТУАПСИНК" аңсовхозында(Краснодар аймағы) 1984 ж тіркелген.
Күзен жылыны бір рет төл беретін аңдар қатарына жатады-ақпан-наурыз айларында.
Күзеннің төлі тез өсетін, өсімтал болып келеді. Алғашында күшіктердің массасы 6-7 күндері екі еселенеді, екінші рет -12-13 күні, 20- шы күнге олардың тері салмағы 85-120 г жетеді. 15-18 күндерінде тістері шыға бастайды. Алдымен төменгі азулары шығады немесе ортаңғы кескіш тістері шығады, содан соң қалған тістері шығады, және дәл осылай үстіңгі тістері шығады. 30- шы күні сүт тістері тұрақты тістермен алмаса бастайды. Күзен тістерінің алмасуының бір ерекшелігі, сүт тісінің түсуі тұрақты тістері толығымен шыққанда басталады. Тұрақты тісерімен төлдер тек 40-45 күндерінде ғана тістей бастайды. Ал барлық тістерінің толық дамуы өмірінің 65-75 күндері аяқталады.
Есту жолдары жаңа туылған күшіктерде құлақ қалқанының тері қаптамалары мен жабылған. Туғанан кейінгі бірінші айдың соңына қарай қатпарлар үлкеіп тартыла бастайды. 29-30 күндерге қарай есту жолы толығымен ашылады. Содан соң кешірек, ит тұқымдастарына қараңанда, күзендерде және сусарларда көздері ашылады. Орта есеппен күшіктер 30-31күнде көре бастайды.
Айтып кеткеніміздей, өмірінің алғашқы күндерінде күшіктердің термореттегіштік қабілеттері болмайды. Ал жылу реттегіштік қабілетінің алғашқы белгілері екінші аптадан бастап білінеді, ал ай болғанда химиялық термореттегіштігі анық болғанымен сыртқы орта температурасының жоғарлауы немесе төмендеуі әлі де болса денесінің температурасының өзгеруіне әкелуі мүмкін.
Жаңа туылған төлдердің жаңа шығып келе жатқан түгі болады, ол 6-8ші күндерде денесін толығымен жабады. Тек белдеуінің тұсы және ішкі беті ғана түксіз қалады. Алғашкы түгі күшіктердің 20-25 күндігіне дейін өседі. Біраз уақыттан кейін жаздық жүн қабаты өсіп шығады, ал 40-күндік күшіктерде алғашқы жүнін толығымен ауыстырады. Шілде айының соңы тамыз айында 2,5-3 айлық төлдердің жаздық жүні қалыптасып болады, ал қыркүйек айынан бастап ол түсе бастайды және бір уақытта қысқы жүні өсе бастайды, ол толығымен қараша айында өсіп жетіледі. Көзі әлі көрмейтін 16-20 күндік күшіктер (аналықтың сүттілігіне және күшіктер санына байланысты) азық жей бастайды.
Алғашқы күндері азықты үйшікте тегіс ыдыста немесе тақтайшамен береді, азықты үйшіктің шығар аузына қарай қойып күшіктерді ұядан шығуына үйретеді, күшіктер еңбектеп шығу үшін төсенішті жұқалау тегіс етіп салады. Күшңктер азық жей бастағаннан бастап аналық оларды жалауды тоқтатады. Сондықтан үйшіктің тазалығына көңіл аудару керек.
Күшіктерді аналықтан 40-45 күндігінде бөледі. Егер күшіктераналықтардың сүтінің аздығынан әлсіз болса немесе аналық өте әлсіз болса, онда күшіктерді қосымша азық бере отырып 32-35 күнінде бөліп алады.
Күзендерде аналық түйсік жақсы дамыған, сирек жағдайда күшіктері азық жей бастағанда аналықтар азықтан бас тартады. Нәтижесінде олар едәуір арықтап кетеді, кейде тіпті өліп қалуы да мүмкін. Кейбір жағдайда өсіп қалған күшіктер әлсіреген аналықты тістелеп тастауы мүмкін. Аналықтар шектен тыс арықтап кетсе, оларды күшіктерінен бөлу керек. Күшіктерді анасынан бірден бөлмейді, алдымен 2-3 бөліктен алады 1-2 күнен соң тағы 2-3 күшікті әр кез бөліп отырады. Мұндай суалтуды аналықтар жеңіл (өткізеді) қабылдайды, ары қарай арықтатуы азайып, массасының азаюы тоқтайды да олар жылдам қалпына келе бастайды. Біртіндеп суалдыру бірден суалдыруға қарағанда қолайлы, бірақ оны тым арықтаған аналықтарды сақтап қалу үшін немесе аса қымбат аналықтарды сақтап қалу үшін қолдануға ұсынуға болады. Күшіктердің жағдайы суалдыру әдісіне байланысты емес.
Кейде аналықтардың тәбетінің төмендеуі рационда тиаминнің жеткіліксіздігінен болуы мүмкін, тиаминнің көп дозасын рационга қосу немесе инъенция жасау азықты қабылдауын қалпына келтіруі мүмкін.
Төлдерді бөлгенен кейін, аналықтардың жағдайы түзелгенше, олардың рационын жоғарғы құнды азықтардан құралуы керек.
Күшіктерді анасынан әр түрлі әдіспен бөледі. Ауа райының суық кездерінде кейде аналықты бөліп алады да, күшіктерді бірнеше күн бірге ұстайды. Жиі жағдайда күшіктерді бөледі де оларды торға отырғызып, үнемі сонда ұстайды.
Бөлектеуді жүргізген кезде төлдерді болашақта қолданылуына қарай таңдайды. Табынға ма әлде союға ма. Табынға арналған күшіктерді жарық торда орналастырған жөн немесе 4 қатарға орналастырғанда қатардың ортасына қарай орналастыру керек. Оның үстіне бөлек орналастырар кезде төлдердің ата-анасының размерлерін ескере отырып орналастыру керек, және соңғы туылған төлдің мерзімін ескеру керек. Ата-анасы ірі және басқасынан ерте туылған күшіктер бір жерде шоғырланылуы керек. Бұл олардың азықтық рационын дұрыс құруға көмектеседі: тұқымынан құралған ірі болып туылған аңдардың рационда азық көбірек болуы керек, олай болмаса олардың потенциалдың мүмкіндігі жоғалып төлдердің барлығының көлемі бірдей болып өседі. Сонымен қоса ерте туылған күшіктердің рационы құнарлы болуы керек.

2. Әдетте күшіктерді (қосарлап) жұптап орналастырады. Ұйымдастыру кезінде аңдарды әр түрлі жыныстағыларды жұптаған ыңғайлырақ; бір торға әр түрлі ұядан күшіктерді жұптауға болады, мұндай жағдайда оларды шатармаймыз да. Азықтандыру кезінде азық таратушы машинаның дозаторының көмегімен бірдей көлемдегі азық таратуға болады, бұл әдістің арқасында арнайы дозаторды пайдаланбауға болады. Тек азық екі күшікке жетуін қадағалау қажет.
Әр түрлі жыныстағы төлдерді жұптап отырғызу олардың жетілулерін, жыныстың ерекшеліктері көрсетілген трафарет бойынша оңай анықтауға болады. Ал егер бірдей жынысты төлдерді жұптап отырғызса олардың құлақтарын кесіп белгілеу арқылы ғана оларды шатастырмауға болады. Аңдарды 1-ші қыркүйектен бастап, әсіресе терісі алынатын еркек аңдарды бөлек бір бірден ұстау керек, себебі аңдар төбелесуі мүмкін немесе ойнап бір-бірін тістеп терілерін жарақаттауы салдарынан, тері сапасын төмендетеді. Ал аналықтарын, егер тыным болса бөлудің қажеті жоқ.
Торларды үнемдеу мақсатында кейде үлкен аңдар мен күшіктерді бірге ұстауға да тура келеді. Аналықтың жанана бір күшікті бірден немесе бөлгеннен кейін 5-10 күнен соң, аналықтың лактациясы тоқтағанда және күшіктің ему рефлексі жоғалғаннан кейін қосуға болады. Кейбір шаруашылықтарда күшіктерді тек бракталған аналықтармен ұстайды, бірақ тәжірибе, табындық аналықтармен де және аталықтармен де ұстауға болатындығын көрсетті. Сирек жағдайда үлкен аңдар төлдерге қызбалық қатынас көрсетеді. Жиі жағдайда бөтен аталықтар немесе аналықтар күшіктерге шектен тыс қамқорлық көрсетеді, оларды үнемі үйшікке кіргізіп отырады. Бірақ олар күшіктерді үйшікке кіргізу үшін оларды желкесінен тістепкөтереді де желке терісінің жүнін жұлып алады, яғни оның терісіне зиян келтіреді. Әрине мұндай аңдардан төлдерді бөліп алу керек.
3. Күшіктердің тірі салмағы олардың азықтандырылуына және ата-анасының (тұқымына қарай) мөлшеріне байланысты болады және келесідей өзгеріп отырады, кг

жасы

аталықтар

аналықтар

40-45 күн

0,5-0,6

0,3-0,4

2 ай

0,7-0,9

0,5-0,7

3 ай

1,2-1,5

0,8-1,0

4 ай

1,5-2,0

0,9-1,2

5 ай

1,8-2,4

1,0-1,4

6 ай

1,9-2,5

1,1-1,5
Рационның жеткіліксіздігі, яғни тордың шамадан тыс тар болуы, күшіктердің өсуін тежейді. Азық салатын науанық да биіктеу орналасуы маңызды. Азықты салғанда күшіктер оны алу үшін созылып жеуіне тура келеді де, оның денесінің өсуіне оң әсер етеді.
Күзендер ыстыққа төзімсіз келеді, сондықтан оларды ыстық соғудан сақтандыру амалдарын қарастыру қажет. Ауа райы жылынған бойда, үйшіктердің жылыулық төсеніштерін шығарып тастайды және ағаш еденін алып торлы еденін ғана қалдырады. Сонымен қатар ағаш шатырын да ашады, ауа алмасуы үшін. Ыстық күндері науада үнемі су болуын қадағалау қажет. Науалар күшіктердің оңай су ішуі үшін ыңғайластырылып орналастырылуы керек.
Оңтүстік аймақтарда, жаздың ыстық уақыттарында торларды көленкелеп қою керек, ол үшін қамыстан немесе сабаннан тоқылып буылған шатыршаларды пайдалануға болады. Ауа алмасувн тудыра отырып аңдарды және үйшік астындағы жер мен үйшіктің еденін су шашып сулауға болады. Бірақ, егер ферманың айналасы биік шөп өскен және ауа қозғалысы болмаса, шектен тыс дымқыл болғандықтан, ол аңдардың денсаулығына кері әсерін тигізуі мүмкін.
Аңдардың денесінің қалыпты жылу температурасын ұстап тұруы үшін артық азық жұмсамас үшін, күн суыта бастағанда үйшіктердің ішіне қайтадан төсеніш төселеді. Оның үстіне, құрғақ және қатты төсеніш аңдардың жүндерінің тазаланып таралуына жағдай жасайды да терісінің сапасын жақсартады.
Аңдар үйшікке төселген төсеніштен сыртқа шыққан кезде үнемі өзімен бірге жабыстырып шығарып тастайды, сондықтан төсеніштің бетін сеткамен жауып бір шетінен тесік қалдырады, аңдар сол тесік арқылы сыртқа шығады. Қарашаның басында жас төлдердің терісі алына бастайды, ал тұқымдық жас төлдер негізгі табынға қосылады.
Теріні алу уақыты ауа райы жағдайына байланысты біраз созылуы мүмкін, оның үстіне ашық түсті терілі аңдарды қою түсті терілі аңдардан бірінші сояды. Теріні алуды жүргізу таңдау бойынша, яғни аңдардың терісінің жетілуіне байланысты жүргізіледі. Жыл басында ауырып қалған немесе жарамсыз аналықтарды алмастыру мақсатында өндірістік жас төлдердің жақсыларын мауықтың аяқталуына дейін ұстайды.

4. Іріктеу мерзімі
Барлық көрсеткіштерді бірден анықтау мүмкін емес, сондықтан сараптама бірнеше сатыда жүреді, осылай алғашқы айларда алдын-ала іріктелген төлдің көбі шеттетіледі, алдымен жөндеуге жаралады, жас төлді іріктейді. Бұл жағдайда шеттетілетін жас төлді ескере отырып, көбірек төл іріктейді. Күшіктер туылмай тұрып, қандай аңдардан асылдандыруға, төл қалдыруға болатынын анықтау керек. Егер аналығы бірнеше аталықпен шағылысса оны бірден шеттеп тастайды, себебі бұл жағдайда төлдің аталықтарын анықтау мүмкін емес, алғашқы сезонға өсіп жетіліп үлгермейді деген жануарларды да құртады. Бұл бұрынғы тәсіл. Қазіргі кезде кеш туылған төл болса, оны дұрыс қоректендірсе, ерте туылған төлмен тенесіп кетеді. Тек маңыздычы кеш туған күшік өсуі және дамуы кешігіп қалмаса болды. Туған жас төлді денсаулығына байланысты іріктейді. Егер туған кезде олар әлсіз, ауру болса оларды құртады. Егер де күшіктердің көбі ауру болса олардың бәрін жояды, себебі олардың ұрпақ беру қабілеті өте төмен. Басқа аналықтан туған үйірге жаңадан қосылған төлді де жояды. Егер қосылған күшікті жынысы анықталып, жазылып, қайтса онда сол жынысты төлді ғана жоюға болады. Жас төлдің денсаулығы ескеріле отырып оның жүнінің түлеуі, ерекше өзгерістері, ішкі ағзасының бұзылуы болса есепке алынады. Осындай төлдердің жыныс мүелерінің кемтар болуы жиі кездеседі, сондықтан оларды да құртады. Іріктеу аналығынан айырған кезде шеттеліп, ал одан кейінгі мерзім әр аңды жеке дара зерттейді.Тамыз-қыркүйек айларында аңдардың санын кемітеді,олардың арасынан дені сауларды іріктейді.Бірақ бонитировка кезінде уақыт оза келе тағы іріктеледі.
Аңдардың саны үйірдің қаншалықты сапалығына байланысты.Кгкр аңдардың тұқым қуалаушылығына белгілі болса олардың терісі сапалы болса онда ол 2,25 есе талаптан артық төл береді.Асылдандыруға бонитировкадан кейін жүргізіледі.Үйірді үнемі дамып отыру үшін орта көрсеткіштен жоғары көрсеткіштері бар аңдарды да іріктеп алып қалу керек.
Жоспарлы төл басына жету үшін жас төлді қалдыруға рұқсат беріледі.Ол мына есеппен қалдырылады,сол қалдырылған жас төлмен жаңа күйек басталған кезге дейін шеттетілген аңдардың орынынбасу керек.
Күшіктеп жетілген бір жасар төлді іріктеп олардың ішінен ұрпақ беруге тәуірлерін іріктеп алады.Жас аналықтың арасынан әдетте аз төл беретін аңдарды іріктеп тастайды.Осы кемшілік төлдеуге төмен оларды дұрыс ұйығуға әзірлемеген жағдайда болады.Сараптама бірінші жылы аз төл берген жануардың одан кейінгі жылдары дұрыс төлдегенін көрсетеді.Сонымен аналықтарды іріктеу кезде бірінші жылы төлсіз қалғандарынын арасынан тұқымы жақсы олардың ұйығуға дұрыс дайындағанын ескеру керек.Өндіруші шаруашылықта төл көп беретін аңдарды іріктеген кезде оларды тұқым қуалағыш қабілеттілігін ескеру керек,бірінші жылы күшіктемеген аналықтарды келесі жылға қалдырып бақылау керек.Егер ұйығуға жақсы жағдай тудырылып ұрғашылар қалыпты күтімнен кейін де күшіктемесе оларды жою керек.Ал, құндыздар басқаларына қарағанда кеш күшіктейді,сондықтан оларды 2 жылдан кейін көзін құртады.
Егерде бұрын көп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.