Медициналық генетика және кейбір тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу мен емдеу
Медициналық генетика адамда болатын түрлі тұқым қуалайтын ауруларды, оларға диагноз қоюдың және емдеудің жолдарын зерттейді. Бүкіл дүниежүзілік статистика бойынша дүниеге келіп жатқан сәбилердің шамамен 7—8%-ы түрлі тұқым қуалайтын аурулармен ауырады. Сондықтан сол ауруларды жан-жақты зерттеу, олардан алдын ала сақтандыру және емдеу жалпы адам генетикасының, соның ішінде, медициналық генетиканың негізгі проблемасы болып табылады. Генетиканың бұл саласы бойынша зерттелетін келесі маңызды бір мәселе — адамда тұқым қуалайтын өзгерісті қандай факторлардың тудыратынын және адамзатты көптеген ауыр зардаптардан құтқару үшін оларға шара қолданудың жолдарын зерттеу.
Медициналық генетиканың негізінде хромосомалардың өзгеруіне байланысты болатын бірнеше тұқым қуалайтын аурулар анықталды. Олар хромосомалық арулар деп аталады. Ондай ауруларға Клайнфельтер, Шершевский-Тернер, Даун аурулары және т.б. жатады.
Клайнфельтер ауруымен тек ер адамдар ауырады. Оның белгісі: жыныс бездері дұрыс жетілмейді, ақылы кем болады және аяқ-қолы шамадан тыс ұзын, денесіне сәйкес келмейді. Бұл аурудың болу себебі жыныстық хромосомаға бір Х-тың артық қосылуына байланысты. Ауру адамның хромосомаларының жалпы диплоидты жиынтығы — 47, жыныс хромосомасы — ХХУ .үниежүзілік санақ бойынша 1000 ер баланың екеуі осы аурумен ауыратындығы анықталды.
Шершевский-Тернер ауруы әйелдерде кездеседі. Мұнда жыныстық жағынан пісіп-жетілуі баяулайды, сондықтан бедеу болады, әрі бойы тапал келеді. Ақыл-есі кем, ашуланшақ, жұмысқа қабілеттілігі төмен болады. Аурудың
Медициналық генетиканың негізінде хромосомалардың өзгеруіне байланысты болатын бірнеше тұқым қуалайтын аурулар анықталды. Олар хромосомалық арулар деп аталады. Ондай ауруларға Клайнфельтер, Шершевский-Тернер, Даун аурулары және т.б. жатады.
Клайнфельтер ауруымен тек ер адамдар ауырады. Оның белгісі: жыныс бездері дұрыс жетілмейді, ақылы кем болады және аяқ-қолы шамадан тыс ұзын, денесіне сәйкес келмейді. Бұл аурудың болу себебі жыныстық хромосомаға бір Х-тың артық қосылуына байланысты. Ауру адамның хромосомаларының жалпы диплоидты жиынтығы — 47, жыныс хромосомасы — ХХУ .үниежүзілік санақ бойынша 1000 ер баланың екеуі осы аурумен ауыратындығы анықталды.
Шершевский-Тернер ауруы әйелдерде кездеседі. Мұнда жыныстық жағынан пісіп-жетілуі баяулайды, сондықтан бедеу болады, әрі бойы тапал келеді. Ақыл-есі кем, ашуланшақ, жұмысқа қабілеттілігі төмен болады. Аурудың
Медициналық генетика және кейбір тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу мен
емдеу
Медициналық генетика адамда болатын түрлі тұқым қуалайтын ауруларды, оларға
диагноз қоюдың және емдеудің жолдарын зерттейді. Бүкіл дүниежүзілік
статистика бойынша дүниеге келіп жатқан сәбилердің шамамен 7—8%-ы түрлі
тұқым қуалайтын аурулармен ауырады. Сондықтан сол ауруларды жан-жақты
зерттеу, олардан алдын ала сақтандыру және емдеу жалпы адам генетикасының,
соның ішінде, медициналық генетиканың негізгі проблемасы болып табылады.
Генетиканың бұл саласы бойынша зерттелетін келесі маңызды бір мәселе —
адамда тұқым қуалайтын өзгерісті қандай факторлардың тудыратынын және
адамзатты көптеген ауыр зардаптардан құтқару үшін оларға шара қолданудың
жолдарын зерттеу.
Медициналық генетиканың негізінде хромосомалардың өзгеруіне байланысты
болатын бірнеше тұқым қуалайтын аурулар анықталды. Олар хромосомалық арулар
деп аталады. Ондай ауруларға Клайнфельтер, Шершевский-Тернер, Даун аурулары
және т.б. жатады.
Клайнфельтер ауруымен тек ер адамдар ауырады. Оның белгісі: жыныс бездері
дұрыс жетілмейді, ақылы кем болады және аяқ-қолы шамадан тыс ұзын, денесіне
сәйкес келмейді. Бұл аурудың болу себебі жыныстық хромосомаға бір Х-тың
артық қосылуына байланысты. Ауру адамның хромосомаларының жалпы диплоидты
жиынтығы — 47, жыныс хромосомасы — ХХУ .үниежүзілік санақ бойынша 1000 ер
баланың екеуі осы аурумен ауыратындығы анықталды.
Шершевский-Тернер ауруы әйелдерде кездеседі. Мұнда жыныстық жағынан пісіп-
жетілуі баяулайды, сондықтан бедеу болады, әрі бойы тапал келеді. Ақыл-есі
кем, ашуланшақ, жұмысқа қабілеттілігі төмен болады. Аурудың
хромосомаларының диплоидты жиынтығы — 45, жыныс хромосомасы біреу — ХО.
Дүниежүзілік санақ бойынша 1000 қыздың төртеуі осы аурумен ауыратындығы
дәлелденді. Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде бұл екі аурудың да
гаметалардың даму барысында жыныстық хромосомалардың дұрыс ажырамауына
байланысты болатындығы анықталды .
Сол сияқты, Х хромосоманың артық қосылуына байланысты әйелдер арасында
трисомия ауруы кездеседі. Жыныс хромосомасы — ХХХ, ал жалпы хромосомалардың
саны — 47. Ауруды “алып әйел” деп атайды .
Ауру белгілері: жыныстық жағынан пісіп-жетілуі баяулайды, ақыл-есі кем
болады. Артық У хромосоманың қосылуына байланысты, жыныс хромосомалары ХУУ
болып келетін ауру кездеседі. Оны “алып еркек” деп атайды. Бұл аурудың
белгісі: адамның бойы шамадан тыс ұзын, әлсіз, жүйке жүйесінің дамуында
үлкен кемістік болады.
Сол сияқты кейбір хромосомалық аурулар аутосомалардың дұрыс ажырамауына
байланысты болады. Мысалы, Даун ауруының белгісі: адамның ақылы кем, бойы
аласа, беті дөңгелек, көздері қысыңқы, әрі бір-біріне жақын орналасқан және
кішкентай аузы үнемі жартылай ашық жүреді. Бұл ауру 21-ші хромосоманың екеу
емес, үшеу болатындығына байланысты. Сонда ондай баланың барлық
клеткаларында 46 хромосоманың орнына 47 хромосома болады .
Тұқым қуалайтын ауруларды емдеу. Медициналық генетиканың алдында тұрған
негізгі мәселелердің бірі — тұқым қуалайтын аурулардың биохимиялық
механизмдерін анықтап, соның негізінде оларды емдеудің жолдарын іздестіру.
Мысалыға, қантты диабет ауруын алайық. Бұл ауру ұйқы безінің гормоны —
инсулиннің түзілмеуіне байланысты болады, оны рецессивті ген анықтайды.
Қантты диабетті организмге инсулин енгізу арқылы ғана емдейді. Бұл жағдайда
тек ауру ғана, яғни “зиянды” геннің фенотиптік көрінісі емделеді. Емделіп
жазылған адам ол генді өзінде сақтап, келесі ұрпағына береді. Қазіргі кезде
көптеген тұқым қуалайтын аурулардың биохимиялық механизмдері анықталған.
Соның бірі шизофрения ауруының бір түрі — фенилкетонурия. Бұл аурудың
биохимиялық негізін зерттегенде белок құрамына кіретін фенилаланин
аминқышқылы триптофанға айналуы керек. Оған арнайы фермент қатысады. Ал ол
ферменттің қызметін белгілі бір ген бақылайды. Егер ол ген өзгеріске
ұшыраса, аталған биохимиялық алмасулар дұрыс жүрмейді, яғни фенилаланин
триптофанға айналмайды. Сондықтан оның концентрациясы артып кетеді. Мұндай
жағдайда адамның миы мен жұлыны ... жалғасы
емдеу
Медициналық генетика адамда болатын түрлі тұқым қуалайтын ауруларды, оларға
диагноз қоюдың және емдеудің жолдарын зерттейді. Бүкіл дүниежүзілік
статистика бойынша дүниеге келіп жатқан сәбилердің шамамен 7—8%-ы түрлі
тұқым қуалайтын аурулармен ауырады. Сондықтан сол ауруларды жан-жақты
зерттеу, олардан алдын ала сақтандыру және емдеу жалпы адам генетикасының,
соның ішінде, медициналық генетиканың негізгі проблемасы болып табылады.
Генетиканың бұл саласы бойынша зерттелетін келесі маңызды бір мәселе —
адамда тұқым қуалайтын өзгерісті қандай факторлардың тудыратынын және
адамзатты көптеген ауыр зардаптардан құтқару үшін оларға шара қолданудың
жолдарын зерттеу.
Медициналық генетиканың негізінде хромосомалардың өзгеруіне байланысты
болатын бірнеше тұқым қуалайтын аурулар анықталды. Олар хромосомалық арулар
деп аталады. Ондай ауруларға Клайнфельтер, Шершевский-Тернер, Даун аурулары
және т.б. жатады.
Клайнфельтер ауруымен тек ер адамдар ауырады. Оның белгісі: жыныс бездері
дұрыс жетілмейді, ақылы кем болады және аяқ-қолы шамадан тыс ұзын, денесіне
сәйкес келмейді. Бұл аурудың болу себебі жыныстық хромосомаға бір Х-тың
артық қосылуына байланысты. Ауру адамның хромосомаларының жалпы диплоидты
жиынтығы — 47, жыныс хромосомасы — ХХУ .үниежүзілік санақ бойынша 1000 ер
баланың екеуі осы аурумен ауыратындығы анықталды.
Шершевский-Тернер ауруы әйелдерде кездеседі. Мұнда жыныстық жағынан пісіп-
жетілуі баяулайды, сондықтан бедеу болады, әрі бойы тапал келеді. Ақыл-есі
кем, ашуланшақ, жұмысқа қабілеттілігі төмен болады. Аурудың
хромосомаларының диплоидты жиынтығы — 45, жыныс хромосомасы біреу — ХО.
Дүниежүзілік санақ бойынша 1000 қыздың төртеуі осы аурумен ауыратындығы
дәлелденді. Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде бұл екі аурудың да
гаметалардың даму барысында жыныстық хромосомалардың дұрыс ажырамауына
байланысты болатындығы анықталды .
Сол сияқты, Х хромосоманың артық қосылуына байланысты әйелдер арасында
трисомия ауруы кездеседі. Жыныс хромосомасы — ХХХ, ал жалпы хромосомалардың
саны — 47. Ауруды “алып әйел” деп атайды .
Ауру белгілері: жыныстық жағынан пісіп-жетілуі баяулайды, ақыл-есі кем
болады. Артық У хромосоманың қосылуына байланысты, жыныс хромосомалары ХУУ
болып келетін ауру кездеседі. Оны “алып еркек” деп атайды. Бұл аурудың
белгісі: адамның бойы шамадан тыс ұзын, әлсіз, жүйке жүйесінің дамуында
үлкен кемістік болады.
Сол сияқты кейбір хромосомалық аурулар аутосомалардың дұрыс ажырамауына
байланысты болады. Мысалы, Даун ауруының белгісі: адамның ақылы кем, бойы
аласа, беті дөңгелек, көздері қысыңқы, әрі бір-біріне жақын орналасқан және
кішкентай аузы үнемі жартылай ашық жүреді. Бұл ауру 21-ші хромосоманың екеу
емес, үшеу болатындығына байланысты. Сонда ондай баланың барлық
клеткаларында 46 хромосоманың орнына 47 хромосома болады .
Тұқым қуалайтын ауруларды емдеу. Медициналық генетиканың алдында тұрған
негізгі мәселелердің бірі — тұқым қуалайтын аурулардың биохимиялық
механизмдерін анықтап, соның негізінде оларды емдеудің жолдарын іздестіру.
Мысалыға, қантты диабет ауруын алайық. Бұл ауру ұйқы безінің гормоны —
инсулиннің түзілмеуіне байланысты болады, оны рецессивті ген анықтайды.
Қантты диабетті организмге инсулин енгізу арқылы ғана емдейді. Бұл жағдайда
тек ауру ғана, яғни “зиянды” геннің фенотиптік көрінісі емделеді. Емделіп
жазылған адам ол генді өзінде сақтап, келесі ұрпағына береді. Қазіргі кезде
көптеген тұқым қуалайтын аурулардың биохимиялық механизмдері анықталған.
Соның бірі шизофрения ауруының бір түрі — фенилкетонурия. Бұл аурудың
биохимиялық негізін зерттегенде белок құрамына кіретін фенилаланин
аминқышқылы триптофанға айналуы керек. Оған арнайы фермент қатысады. Ал ол
ферменттің қызметін белгілі бір ген бақылайды. Егер ол ген өзгеріске
ұшыраса, аталған биохимиялық алмасулар дұрыс жүрмейді, яғни фенилаланин
триптофанға айналмайды. Сондықтан оның концентрациясы артып кетеді. Мұндай
жағдайда адамның миы мен жұлыны ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz