Егіншілік жүйесінің даму тарихы

1.1 Терімшіліктен егіншілікке қадам басу
1.2 Ежелгі егіншілер мен бақташылар
1.3 Қола дәуірінде егіншіліктің қалыптасуы
1.4 Егіншілік даму тарихы
1.5 Егіншілік жүйесінің буындары
1.6 Қазақстан егіншілігінің қысқаша даму тарихы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Ғалымдар мезолит дәуірінің ерекшеліктері ретінде жануарларды қолға үйрету мен дәнді дақылдарды өсіруді айтады. Терімшіліктің дамуы алғашқы қауымдық егіншілікке алып келді. Адамдар жерге жабайы өсімдіктерді еге бастады. Егіншіліктің шығуы әйелдер еңбегіне байланысты болған. Алғашқы егіншілер жерді таяқ қазғышпен қопсытты, кейін қайланы, үшкір тас бекітілген тесені ойлап тапты. Егінді оратын тас орақты және дәнүккішті жасады.
Адамның егіншілік машығын игеру процесі, жабайы дәндер мен жеміс пен жидектерді жинап теруден оны өсіруге көшуі сан мыңдаған жалдарға созылды. Ғалымдар мәдени даұылдардың қсіріп жетілдірген кезең б.з дейінгі 8-7 мыңжылдықтар деп шамалдайды және ол бәрінен бұрын Кіші Азияның таулы аудандарында пайда болса керек. Б.з дейіңгі 6-5 мыңжылдықта егіншілік әуелі Түркменстанның оңтүстігінде, Копетдаг алқабына жетіп, сосын Орта Азияға тарайды. Қазақстанның таулы және далалы аудандарымен ұола ғасырында б.з дейінгі ІІІ мыңжылдық аяғында келеді.
Егіншілік топырағы құнарлы , суы жеткілікті жерде дамыған. Сулы- нулы жерлерде малшаруашылығы егіншілікпен қабаттаса қанат жаяды.
Қазақстан жеріндегі егіншілік шаруашылығын зертегенде ең бірінші археологиялық қазба жұмыстарының негізінде жазылған зерттеулерді айтуға болады. Археологиялық қазба жұмыстары Қазақстанның барлық аймақтарында жүргізіліп, соның нәтижесінде ежелгі заманнан бастап, кейінгі кезеңге дейінгі көшпелі халықтың егіншілік шаруашылығын да қатар ұстап келгендігін айқындады.
Қола мәдениетінің ескерткіші, әсіресе, Орталық, Шығыс, Оңтүстік Қазақстанда мол көлемде ашылды. Атап айтқанда, Жезқазған, Ұлытау аймағынан, Арғанаты, Терісаққан өзеңдерінің атыраптарынан табылды. Ә.Х.Марғұланның оқырмандарға белгілі Орталық Қазақстандағы “Бегазы Дәндібай мәдениеті” деген көлемді кітабында көп жылдар зерттелген Орталық Қазақстандағы қола дәуірінің мәдениеті туралы жан-жақты баяндалған. Кейін, бұл еңбек 1998 жылы (Ә.Х.Марғұлан. Шығармалар. 1 том.) “Орталық Қазақстандағы Бегазы-Дәндібай мәдениеті” деген атпен жарық көреді.
Сондай-ақ, Шығыс Қазақстанның жерінде де қола мәдениетінің ертеден дамығаны анықталды. Кеңес археологтары Ертіс және оның бойындағы – Бұқтырма, Күршім, Оба, Үлбі, Шар, Қызылсу басқа қалалар маңынан қола мәдениетінің қоныстарын көптеп ашты. Бұлар Батыс Сібірден табылған Андронов мәдениетінің жалғасы. Қола мәдениеті Қазақстан тарихының бірінші томында жан-жақты баяндалған. Сол кездегі жасаған бабаларымыз қандай бұйымдарды істей білгенін, мына келтірілген заттардың атауларынан білу қиын емес: тас дән үккіштер, келсаптар, тас қалақшалар, кетпендер, жылтыратқыштар, құйма қылыштары, бұғы мүйізінен істелген кетпендер, сүйек пышақтар, біздер, моншақтар, білезіктер, ұршықтарға арналған қыш кермелер, блок тәрізді жүкшілер және негізінен екі түрлі ыдыстар: тік немесе шамалы шығыңқы бүйірлі кеселер мен иіні дөңгелек келген қыш құмыралар тұтынған.
Осындай көптеген сәнді бұйымдардың ішінде егіншілікке пайдаланатын құралдардың бар екені байқауға болады. Олай болса, қола дәуірінде де егіншілікті дамытқан дихандар Орталық Қазақстанда да өмір сүрген. “Сол жерден жиналған тас кетпендер, дән үккіштер, тас тоқпақшалар, келілер, келсаптар бұл араны мекендеушілердің егін салғынын көрсетеді.

1. Егіншіліктегі топырақ қорғау жүйесі, (жалпы редакциясын басқарған
А.И.Бараев), Алматы, 1997.
2. Жаңабаев Қ.Ш Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру
технологиясы Алматы, 1994.
3. Жаңабаев Қ.ШҚазақстанда жиі кездесетін арамшөптер жəне олармен
күрес, Алматы, 1994.
4. Жаңабаев Қ.Ш Жаздық бидай “Егіншілікте өнім сапасын арттыру»,
Алматы 1980.