Адам даму индексі және оның негізгі көрсеткіштері. Адам потенциал индексінің көрсеткіштері

Жоспар
Кіріспе

1. Адам Даму Индексу (АДИ) адамдардың дамуы бойынша мемлекеттерді
2. Адам дамуының интегралдық көрсеткіштері
3. Адам дамуының базалық және интегралдық көрсеткіштері
4. Білімділікті сипаттайтын көрсеткіштер
Ұзақ өмір сүруді сипаттайтын көрсеткіштер
5. Тұрмыс деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер
6. Адам дамуының индексі (АДИ)
7. Қазақстанның өңірлері бойынша АДИ

Адам Даму Индексу (АДИ) адамдардың дамуы бойынша мемлекеттерді салыстыратын индекс. Ол бойынша мемлекеттің даму дамымағандығы өлшенеді. Көбінесе АДИ индексіне қарап мемлекеттерді дамыған, дамушы және дамымаған болып бөледі.
АДИ адамның өмір ұзақтығын, білімін, әріп тану және адам басына шаққандағы ЖІӨ өлшемдерін біріктіреді. Индекс адамның жалпы даму деңгейін көрсетеді. Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасы АДИ-дың даму деңгейін адамдардың таңдау қыбілеті, білім алу мүмкіншіліктері, денсаулық сақтауға арналған, табыс табу мен жұмыс жағдайлары сияқты факторларды есепке алатын үрдіс деп атайды.
АДИ үш басты қағидалардан тұрады:
• Өмір Ұзақтығы - Халық денсаулығы мен ұзқтығын өлшейді
• Білім деңгейі мен білім бері жүйесі
• Өмір сүру стандарты, адам басына шаққандағы жалпы ішкі өніммен өлшенеді
Бұл адам даму индексіне қарасты алдер тізімі. 2008 жылдың желтоқсанның 18 шыққан тізім 2006 жылдағы статистикалық мәліметтер негізінде құрастырылған. Тізім 177 елден құралған.
Елдер АДИ негізінде үш кең категорияға бөлінеді: жоғары, орташа және төмен адам дамуы. 2008 жылдың 18 желтоқсанында жаңа тізбек шықты. Халық арасында статистикалық жаңарту деп аталып кеткен тізбе осы жолы қосымша түіндірмесіз шыққан. Жаңарған тізбек аларман қабілет тепетендігінің (АҚТ) жаңадан шыққанына байланысты басылды. [1] Осы жаңарған тізбекте Қазақстан бірнеше қадам көтеріліп, АДИ индексіне сәйкес орташа дамыған елдері арасынан жоғары дамыған елдері қатарына қосылды.
Даму индикаторлары
Адам дамуының интегралдық көрсеткіштері
1987 жылы БҰҰ-ның дамуды жоспарлау жөніндегі комитеті құрылымдық қайта құрудың адам шығынын 1988 жылғы өз баяндамасында қарауға шешім қабылдады. Осы баяндаманы дайындау кезінде М.Уль-Хаканың басшылығымен жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін «Адам әлеуетінің дамуы: даму стратегиясының ұмытылған өлшемі» деген тақырыппен жарияланған баяндаманың жобасы түрінде К. Гриффин дайындаған еді. Кейін К. Гриффин Джон Найтпен (Griffin K. and Knight J.) бірге жұмыстың нәтижелерін 1989 жылы «Дамуды жоспарлау журналының» арнайы нөмерінде басып шығарды және 1990 жылы кітап түрінде қайта басып шығарды. Бұл жұмыстар адамның дамуына тұжырымдамалық тәсілдеменің негізіне жатқызылды.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі Семей қаласындағы
Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Адам даму индексі және оның негізгі көрсеткіштері.

Адам потенциал индексінің көрсеткіштері.

Орындаған: Асқар Е.А

Тексерген: Кушуков Г.С

Тобы: ГУ-307

Семей 2015

Адам даму индексі

Адам Даму Индексу (АДИ) адамдардың дамуы бойынша мемлекеттерді салыстыратын
индекс. Ол бойынша мемлекеттің даму дамымағандығы өлшенеді. Көбінесе АДИ
индексіне қарап мемлекеттерді дамыған, дамушы және дамымаған болып бөледі.
АДИ адамның өмір ұзақтығын, білімін, әріп тану және адам басына шаққандағы
ЖІӨ өлшемдерін біріктіреді. Индекс адамның жалпы даму деңгейін көрсетеді.
Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасы АДИ-дың даму деңгейін адамдардың
таңдау қыбілеті, білім алу мүмкіншіліктері, денсаулық сақтауға арналған,
табыс табу мен жұмыс жағдайлары сияқты факторларды есепке алатын үрдіс деп
атайды.
АДИ үш басты қағидалардан тұрады:
• Өмір Ұзақтығы - Халық денсаулығы мен ұзқтығын өлшейді
• Білім деңгейі мен білім бері жүйесі
• Өмір сүру стандарты, адам басына шаққандағы жалпы ішкі өніммен
өлшенеді
Бұл адам даму индексіне қарасты алдер тізімі. 2008 жылдың желтоқсанның 18
шыққан тізім 2006 жылдағы статистикалық мәліметтер негізінде
құрастырылған. Тізім 177 елден құралған.
Елдер АДИ негізінде үш кең категорияға бөлінеді: жоғары, орташа және төмен
адам дамуы. 2008 жылдың 18 желтоқсанында жаңа тізбек шықты. Халық арасында
статистикалық жаңарту деп аталып кеткен тізбе осы жолы қосымша түіндірмесіз
шыққан. Жаңарған тізбек аларман қабілет тепетендігінің (АҚТ) жаңадан
шыққанына байланысты басылды. [1] Осы жаңарған тізбекте Қазақстан бірнеше
қадам көтеріліп, АДИ индексіне сәйкес орташа дамыған елдері арасынан жоғары
дамыған елдері қатарына қосылды.

Даму индикаторлары

Адам дамуының интегралдық көрсеткіштері
1987 жылы БҰҰ-ның дамуды жоспарлау жөніндегі
комитеті құрылымдық қайта құрудың адам шығынын 1988
жылғы өз баяндамасында қарауға шешім қабылдады. Осы баяндаманы дайындау
кезінде М.Уль-Хаканың басшылығымен жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін
Адам әлеуетінің дамуы: даму стратегиясының ұмытылған өлшемі деген
тақырыппен жарияланған баяндаманың жобасы түрінде К. Гриффин дайындаған
еді. Кейін К. Гриффин Джон Найтпен (Griffin K. and Knight J.) бірге
жұмыстың нәтижелерін 1989 жылы Дамуды жоспарлау журналының арнайы
нөмерінде басып шығарды және 1990 жылы кітап түрінде қайта басып шығарды.
Бұл жұмыстар адамның дамуына тұжырымдамалық тәсілдеменің негізіне
жатқызылды.
Адам әлеуетінің дамуын қазіргі заманға сай ұғынуға принципті әсерін 1989
жылы Мүмкіндіктерді кеңейту ретінде дамыту жұмысын жариялаған экономика
саласындағы Нобель сыйлығының лауреаты Амартьи Сеннің (Sen A.) теоретикалық
әзірлемесі көрсетті. Сен даму процесін материалдық немесе экономикалық әл-
ауқатты көтеру ретінде емес, адамның мүмкіндіктерін кеңейту процесі, яғни
ұзақ өмір сүру мен салауатты өмір салты мүмкіндіктері, білім алуға қол
жеткізу мүмкіндігі, көп жұмыс жасау мүмкіндігі және тағысын-тағылар ретінде
қарады. Бұл ретте мүмкіндікті кеңейту процесі адамның таңдау еркіндігін
кеңейтуге байланысты. Сонымен адам дамуының тұжырымдамасы экономикалық
дамудың мақсаты ретінде ЖҰӨ өсуін емес, адамның өзінің даму, оның таңдау
еркіндігін кеңейту мүмкіндіктерін қойды.
БҰҰ Даму бағдарламасының сарапшылар тобы әзірлеген адам дамуының
тұжырымдамалық тәсілдемесі (ағылшынша human development, сондай-ақ ағылшын
тілінен адам әлеуетін дамыту ретінде аударылатын), алғаш рет
бірінші бүкіл дүниежүзілік 1990 жылғы адамның дамуы туралы баяндама-1.
Адам дамуының интегралдық көрсеткіштері 1987 жылы БҰҰ-ның дамуды жоспарлау
жөніндегі комитеті құрылымдық қайта құрудың адам шығынын 1988 жылғы өз
баяндамасында қарауға шешім қабылдады. Осы баяндаманы дайындау кезінде
М.Уль-Хаканың басшылығымен жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін Адам
әлеуетінің дамуы: даму стратегиясының ұмытылған өлшемі деген тақырыппен
жарияланған баяндаманың жобасы түрінде К. Гриффин дайындаған еді. Кейін К.
Гриффин Джон Найтпен (Griffin K. and Knight J.) бірге жұмыстың нәтижелерін
1989 жылы Дамуды жоспарлау журналының арнайы нөмерінде басып шығарды
және 1990 жылы кітап түрінде қайта басып шығарды. Бұл жұмыстар адамның
дамуына тұжырымдамалық тәсілдеменің негізіне жатқызылды.
Адам әлеуетінің дамуын қазіргі заманға сай ұғынуға принципті әсерін 1989
жылы Мүмкіндіктерді кеңейту ретінде дамыту жұмысын жариялаған экономика
саласындағы Нобель сыйлығының лауреаты Амартьи Сеннің (Sen A.) теоретикалық
әзірлемесі көрсетті. Сен даму процесін материалдық немесе экономикалық әл-
ауқатты көтеру ретінде емес, адамның мүмкіндіктерін кеңейту процесі, яғни
ұзақ өмір сүру мен салауатты өмір салты мүмкіндіктері, білім алуға қол
жеткізу мүмкіндігі, көп жұмыс жасау мүмкіндігі және тағысын-тағылар ретінде
қарады. Бұл ретте мүмкіндікті кеңейту процесі адамның таңдау еркіндігін
кеңейтуге байланысты. Сонымен адам дамуының тұжырымдамасы экономикалық
дамудың мақсаты ретінде ЖҰӨ өсуін емес, адамның өзінің даму, оның таңдау
еркіндігін кеңейту мүмкіндіктерін қойды.

Адам дамуының базалық және интегралдық көрсеткіштері
Адам дамуының базалық көрсеткіштері адам дамуының үш негізгі компонентіне
– көп жасау, білімділік және тұрмыс деңгейіне сәйкес келеді. Тұтас алғанда
адам дамуының осы компоненттерінің әрқайсысы адамның бірнеше маңызды
мүмкіндіктерін қамтиды. Мәселен, көп жасау - ұзақ өмір сүру мен салауатты
тұрмыс мүмкіндігін білдіреді, білімділік – білім алуды, араласуды, қоғам
өміріне қатысуды, тұрмыс деңгейі – лайықты тұрмыс құрып, салауатты өмір
сүруге, аумақтық және әлеуметтік икемділік үшін жағдайдың болуына,
қоғамөміріне және т.б. қатысу үшін қажетті ресурстарға қол жеткізуді
білдіреді.
Адам дамуының осы үш компоненті үшін іс жүзінде әлемнің барлық елдеріне
арналған тұрақты есептелетін және салыстырмалы көрсеткіштердің жүйесі
ұсынылды. Бұл ретте базалық көрсеткіштердің сандық мәндері адам дамуының
белгілі бір аспектісінде таңдау мүмкіндігін кеңейту туралы айтады. Ұзақ
өмір сүруді сипаттайтын көрсеткіштер. Туу кезінде күтілетін өмір сүру
ұзақтығы ұзақ өмір сүруді сипаттайтын көрсеткіш қызметін атқарады. Ықшамдық
үшін күтілетін өмір сүру ұзақтығы туралы жиі айтады. Бұл көрсеткіш
халықаралық статистиканың ең көп тараған көрсеткіштерінің бірі болып
табылады және өлім кестесі деп аталатын шеңберде есептеу барысында
анықталады. Туу кезінде күтілетін өмір сүру ұзақтығы - ұрпақтың бүкіл
өмірінің бойында әрбір жастағы өлім деңгейі оның туған жылындағыдай болып
қалатын жағдайдағы ұрпақтың бір адамының алда тұрған орташа өмір сүретін
жасының саны.
Көрсеткіш тұтас алғанда екі жыныс үшін де, еркек пен әйел үшін жеке-жеке де
есептеледі. Тұрғындардың қайыршылық индексін есептеу кезінде пайдаланылатын
және ұзақ өмір сүру мен салауатты тұрмыс мүмкіндіктерін айыру дәрежесін
сипаттайтын белгілі бір жасқа дейін өмір сүрмейтін халықтың үлесінің
көрсеткіші осы көрсеткішті толықтырушы болып табылады. Күтілетін өмір сүру
ұзақтығының көрсеткіші даму деңгейі орташа елдер үшін балалардың 5 жасқа
дейінгі өлім-жітімі көрсеткішімен, ал жоғары дамыған елдер үшін – ананың
өлім-жітімі коэффициентімен толықтырылуы мүмкін.
Білімділікті сипаттайтын көрсеткіштер

Білімділік 15 жастағы және одан жоғары сауатты халықтың үлесімен, сондай-
ақ халықтың оқытумен
қамтылу көрсеткішімен бағаланады. Сауаттылық – адамның күнделікті өміріне
қатысты шағын мәтінді оқу, түсіну және жазу қабілеттілігі. Сауаттылық
дамушы елдер үшін білімділіктің ең маңызды көрсеткіші болып табылады,
сондықтан АДИ-ді есептеу кезінде оған оқытумен қамту көрсеткішіне қарағанда
екі есе көп салмақ қосылады. 1995 жылға дейін адамның дамуы туралы
дүниежүзілік баяндамаларда оқыту мен қамту көрсеткішінің орнына 25 жастағы
және одан жоғары адамдар үшін есептелетін оқудың орташа ұзақтығы көрсеткіші
пайдаланылды. Алайда бұдан былайғы 1995 жылғы адамның дамуы туралы
баяндамада нөміріне және т.б. қатысу үшін қажетті ресурстарға қол
жеткізуді білдіреді. Адам дамуының осы үш компоненті үшін іс жүзінде
әлемнің барлық елдеріне арналған тұрақты есептелетін және салыстырмалы
көрсеткіштердің жүйесі ұсынылды. Бұл ретте базалық көрсеткіштердің сандық
мәндері адам дамуының белгілі бір аспектісінде таңдау мүмкіндігін кеңейту
туралы айтады.
Ұзақ өмір сүруді сипаттайтын көрсеткіштер
Туу кезінде күтілетін өмір сүру ұзақтығы ұзақ өмір сүруді сипаттайтын
көрсеткіш қызметін атқарады. Ықшамдық үшін күтілетін өмір сүру ұзақтығы
туралы жиі айтады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.