Кәрілік кезең және оның белгілері

1. Кәрілік . адам ағзасы мен психикасының дамып жетілуінің соңғы шағы
2. Кәріліктің түрлеріне қысқаша сипаттама
3. Ой пікірлер

Кәрілік – адам ағзасы мен психикасының дамып жетілуінің соңғы шағы. Адамның жеке басының даму кезеңдерінің ішінде кәрілікк шақ – оның өмір тәжірибесінің барынша молайып, көзқарасының әбден қалыптасып, бойындағы бар қабілеті мен күш-жігерін еңбекте, ғылымда, өнерде, техникада тағы басқа сарқа пайдаланып, өзінің басынан кешірген, жүзеге асырған іс-әрекетіне көз жіберетін кезі. Бірақ кәрілік шақтың өзіне тән әлсіз жақтары бар. Адамның кәрілікке бой алдыруының басты сыры неде? Қартаю барысында адам ағзасында қандай өзгерістер орын алады? Ұзақ ғұмыр кешу – адамзаттың ізгі армандарының бірі. Алайда қартаю – барлық организмге тән процесс. Ол бірнеше деңгейде өтеді. Қандай? Жалпы адам баласының қарттық кезеңі неше жастан басталады? «Жаңашыл алаң» бағдарламасында адамзатты айналып өтпейтін дауасыз дерт, яғни кәрілік кезеңнің белгілері мен сырын ашатын боламыз.
Адамның салыстырмалы түрде ұзақ жа са ған ғұмыры көп сатылы. Ғалымдар өмір жо лын нәрестелік (бір жасар), балалық (1-13 жас), жастық (13-25), кемелдік (25-49), егделік (49-61), кекселік (61-73), қариялық (73-85) және қаусау (85-тен асқан) кезеңдерге бөліп, әр қайсысына биологиялық және физиологиялық тұрғыда толық мінездеме береді. Бір ғажабы, ғылыми нұсқалы аталған кезеңдер қазақтың мүшел жас (13, 25, 37, 49, 61, 73, 85) өлшем деріне дәлме-дәл келеді. Адам межелі ғұмы рында қоян жымындай бұралаң, кедірлі-бұдырлы соқпақ, табан тірелмес тайғақ, биік асулы, терең өткелді, сондай-ақ тақтақ даңғыл, әйтеуір, қилы-қилы жолдардың талайынан өтеді. Өмірдің ең баяу сырғитын бөлігі қырық жас қа дейін ысылады, пы сиды. Ой және қол еңбегінде шың далады. Ой өрісі кеңиді. Дү ние танымы тереңдейді, мо лаяды. Қоғамдық ортада өз орнын табады. Азаматтық бей несі әбден қалыптасып, ке лешек өмір нысанасы ай қын далады. Одан әрі тал¬пыныс, ілгерілеу, жеделдеген елу, сосын алпыс.
Алпыс – төре және сыни жас. Өткен кезеңдерге сарап шы, алдағыны болжамшы шақ. Апақ-сапақ өмірдің қо¬ңыр күзі, ақшамы. Егделіктің көлеңкесі ұзарып, батыс көк жиегіне еңкеюі, қарттықтың табалдырығы, босағасы.
Өмір оты ерте өшірілмесе, адам бала сының қартаюы табиғи заңдылық. Қартаю организм мен ой сезімнің даму, жетілу үдерісі тоқырып, белсенділік мүмкіншілігі мен қарқынының үдемелі төмендеуі. Адамға қалауынсыз-ақ өзінің табиғи жолымен жетер бұл кәрілік кезең ел аузында: “Ат мініп, атан жетелеп, келмейді, сірә, кәрілік. Күтпейді оны көпшілік, сағынып не тарығып” деп сипатталады.
Адам үш түрлі қартаяды.
Ерте тәни қартаю – кәрілік белгілерінің мезгілінен бұрын аян болуы. Адамның биологиялық және психологиялық қорғаныс механизмдерінің шамадан тыс тотығуы. Тұқым қуалаушылық пен туабітті гендік – тектік мүкілік салдары. Жалпы денсаулықтың ақаулығы, ауыр, созылмалы дерт зардабы. Жеке бастың күтімсіздігі, тіршілігіне жауапсыздығы.

1. Намазбаева Ж.И. Психология.А.,2005-296 бет
2. Столяренко Д.Л. Основы психологии. Ростов на Дону.,2002-642 стр