Генетиканың даму тарихы
Генетика — бүкіл тірі организмдерге тән тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін биология ғылымының бір саласы. Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан, биология ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады.
Жер бетіндегі тірі материяның дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен қатар жүріп отырады. Тіршілік организмдердің көбеюімен тікелей байланысты. Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен қасиеттер ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі дәрежеде өзінің ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық дейді. Көпшілік жағдайда организмнің белгілері мен қасиеттері өзгермей біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпағы ата-аналарына ұқсас болып келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан тарайтын ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі жөнінен айырмашылығы болады.
Организмнің тұқым қуалаушылық қасиеті сыртқы орта факторларының әсерінен үнемі өзгеріп отырады. Оны — өзгергіштік дейді. Көбею
Жер бетіндегі тірі материяның дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен қатар жүріп отырады. Тіршілік организмдердің көбеюімен тікелей байланысты. Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен қасиеттер ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі дәрежеде өзінің ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық дейді. Көпшілік жағдайда организмнің белгілері мен қасиеттері өзгермей біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпағы ата-аналарына ұқсас болып келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан тарайтын ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі жөнінен айырмашылығы болады.
Организмнің тұқым қуалаушылық қасиеті сыртқы орта факторларының әсерінен үнемі өзгеріп отырады. Оны — өзгергіштік дейді. Көбею
Генетиканың даму тарихы
Генетика — бүкіл тірі организмдерге тән тұқым қуалаушылық пен
өзгергіштікті зерттейтін биология ғылымының бір саласы. Тұқым қуалаушылық
пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін
пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан,
биология ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады.
Жер бетіндегі тірі материяның дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен
қатар жүріп отырады. Тіршілік организмдердің көбеюімен тікелей байланысты.
Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен қасиеттер
ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі
дәрежеде өзінің ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық
дейді. Көпшілік жағдайда организмнің белгілері мен қасиеттері өзгермей
біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпағы ата-аналарына ұқсас болып
келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан
тарайтын ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі жөнінен айырмашылығы
болады.
Организмнің тұқым қуалаушылық қасиеті сыртқы орта факторларының әсерінен
үнемі өзгеріп отырады. Оны — өзгергіштік дейді. Көбею барысында
организмнің белгілі бір қасиеттерінің тұрақты сақталуымен қатар, екінші
біреуі өзгеріске ұшырайды. Осыған байланысты олар жаңарып, түрлене түседі.
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік — бірімен-бірі қатар жүретін, бір жағынан
бір-біріне қарама-қарсы, өзара тығыз байланысты процестер.
Организмдердің тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы ғылымды генетика
деп атайды (грекше “genetіkos” — шығу тегіне тән). Бұл атауды 1906 жылы
ағылшын биологы У.Бэтсон ұсынды.
Тұқым қуалаушылық туралы алғашқы түсініктер ежелгі дәуірде — Демокрит,
Гиппократ, Платон және Аристотель еңбектерінде кездеседі. Гиппократ
жұмыртқа клеткасы мен сперма организмнің барлық бөліктерінің қатысуымен
қалыптасады және ата-ананың бойындағы белгі-қасиеттері ұрпағына тікелей
беріледі деп есептеді. Ал Аристотельдің көзқарасы бойынша белгі
қасиеттердің тұқым қуалауы тікелей жүрмейді. Яғни тұқым қуалайтын материал
дененің барлық бөліктерінен келіп түспейді, керісінше, оның әр түрлі
бөлшектерін құрастыруға арналған қоректік заттардан жасалады.
Бұдан кейін Ч.Дарвиннің пангенезис теориясы маңызды орын алады. Бұл теория
бойынша өсімдіктер мен жануарлардың барлық клеткалары өзінен ұсақ бөлшектер
— геммулалар бөліп шығарады. Олар жыныс органдарына өтеді де сол арқылы
белгілер мен қасиеттер ұрпаққа беріледі. Геммулалар кейде “мүлгіген
жағдайдаң болып, бірнеше ұрпақтан кейін білінуі мүмкін. Соған байланысты
ұрпақтарда арғы ата-ана тектерінің белгі-қасиеттері қайталана алады деп
есептелінген.
ХІХ ғасырдың 80-жылдарында “пангенезис” теориясын А.Вейсман өткір сынға
алды. А.Вейсман “ұрық плазмасы” туралы болжам ұсынды. Бұл болжамында тек
жыныс клеткаларында кездесетін, тұқым қуалайтын заттың болатындығын айтты.
Генетиканың биология ғылымының жеке бір саласы ретінде қалыптасуына ХІХ
ғасырдың екінші жартысында ашылған ірі ғылыми жаңалықтар себепші болды.
1965 жылы чех ғалымы Г.Мендельдің “Өсімдік будандарымен жүргізілген
тәжірибелер” деген еңбегі жарық көрді. Ол тәжірибелері арқылы тұқым
қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын қалыптастырады. Сөйтіп, Мендель
генетиканың негізін қалады. Бірақ оның еңбегі 1865 жылдан бастап 35 жыл
бойы көпшілік биологтарға, соның ішінде Ч.Дарвинге де белгісіз күйде қалды.
Г.Мендель ашқан тұқым қуалау заңдылықтары тек 1900 жылы ғана өзінің тиісті
бағасын алды. Себебі үш елдің ғалымдары: голландиялық Г. де Фриз, неміс
ғалымы К.Корренс және австриялық генетик Э.Чермак-Зейзенегг әр түрлі
объектілермен тәжірибелер жүргізіп, нәтижесінде Мендель заңдылықтарының
дұрыстығын дәлелдеді. Көп кешікпей бұл заңдылықтардың жануарларға да тән
екендігі анықталды. 1909 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон өсімдіктер мен
жануарлардың әрқайсысының 100 шақты белгілерінің тұқым қуалауы Мендель
заңдарына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Генетика — бүкіл тірі организмдерге тән тұқым қуалаушылық пен
өзгергіштікті зерттейтін биология ғылымының бір саласы. Тұқым қуалаушылық
пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін
пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан,
биология ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады.
Жер бетіндегі тірі материяның дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен
қатар жүріп отырады. Тіршілік организмдердің көбеюімен тікелей байланысты.
Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен қасиеттер
ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі
дәрежеде өзінің ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық
дейді. Көпшілік жағдайда организмнің белгілері мен қасиеттері өзгермей
біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпағы ата-аналарына ұқсас болып
келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан
тарайтын ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі жөнінен айырмашылығы
болады.
Организмнің тұқым қуалаушылық қасиеті сыртқы орта факторларының әсерінен
үнемі өзгеріп отырады. Оны — өзгергіштік дейді. Көбею барысында
организмнің белгілі бір қасиеттерінің тұрақты сақталуымен қатар, екінші
біреуі өзгеріске ұшырайды. Осыған байланысты олар жаңарып, түрлене түседі.
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік — бірімен-бірі қатар жүретін, бір жағынан
бір-біріне қарама-қарсы, өзара тығыз байланысты процестер.
Организмдердің тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы ғылымды генетика
деп атайды (грекше “genetіkos” — шығу тегіне тән). Бұл атауды 1906 жылы
ағылшын биологы У.Бэтсон ұсынды.
Тұқым қуалаушылық туралы алғашқы түсініктер ежелгі дәуірде — Демокрит,
Гиппократ, Платон және Аристотель еңбектерінде кездеседі. Гиппократ
жұмыртқа клеткасы мен сперма организмнің барлық бөліктерінің қатысуымен
қалыптасады және ата-ананың бойындағы белгі-қасиеттері ұрпағына тікелей
беріледі деп есептеді. Ал Аристотельдің көзқарасы бойынша белгі
қасиеттердің тұқым қуалауы тікелей жүрмейді. Яғни тұқым қуалайтын материал
дененің барлық бөліктерінен келіп түспейді, керісінше, оның әр түрлі
бөлшектерін құрастыруға арналған қоректік заттардан жасалады.
Бұдан кейін Ч.Дарвиннің пангенезис теориясы маңызды орын алады. Бұл теория
бойынша өсімдіктер мен жануарлардың барлық клеткалары өзінен ұсақ бөлшектер
— геммулалар бөліп шығарады. Олар жыныс органдарына өтеді де сол арқылы
белгілер мен қасиеттер ұрпаққа беріледі. Геммулалар кейде “мүлгіген
жағдайдаң болып, бірнеше ұрпақтан кейін білінуі мүмкін. Соған байланысты
ұрпақтарда арғы ата-ана тектерінің белгі-қасиеттері қайталана алады деп
есептелінген.
ХІХ ғасырдың 80-жылдарында “пангенезис” теориясын А.Вейсман өткір сынға
алды. А.Вейсман “ұрық плазмасы” туралы болжам ұсынды. Бұл болжамында тек
жыныс клеткаларында кездесетін, тұқым қуалайтын заттың болатындығын айтты.
Генетиканың биология ғылымының жеке бір саласы ретінде қалыптасуына ХІХ
ғасырдың екінші жартысында ашылған ірі ғылыми жаңалықтар себепші болды.
1965 жылы чех ғалымы Г.Мендельдің “Өсімдік будандарымен жүргізілген
тәжірибелер” деген еңбегі жарық көрді. Ол тәжірибелері арқылы тұқым
қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын қалыптастырады. Сөйтіп, Мендель
генетиканың негізін қалады. Бірақ оның еңбегі 1865 жылдан бастап 35 жыл
бойы көпшілік биологтарға, соның ішінде Ч.Дарвинге де белгісіз күйде қалды.
Г.Мендель ашқан тұқым қуалау заңдылықтары тек 1900 жылы ғана өзінің тиісті
бағасын алды. Себебі үш елдің ғалымдары: голландиялық Г. де Фриз, неміс
ғалымы К.Корренс және австриялық генетик Э.Чермак-Зейзенегг әр түрлі
объектілермен тәжірибелер жүргізіп, нәтижесінде Мендель заңдылықтарының
дұрыстығын дәлелдеді. Көп кешікпей бұл заңдылықтардың жануарларға да тән
екендігі анықталды. 1909 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон өсімдіктер мен
жануарлардың әрқайсысының 100 шақты белгілерінің тұқым қуалауы Мендель
заңдарына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz