Ілияс Жансүгіров өмірі

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Ілияс Жансүгіров (1884-1938 жж. )

Талдықорған облы, Ақсу ауданында дүниеге келген. Казақ әдебиетінің классигі.

1920 жылы Ташкент қаласындағы екі жылдық мұғалімдік курсын бітіреді. Мектепте ұстаз, "Тілші" газетінің кызметкері болып жұмыс істейді. 1922 жылы Алматыдағы халық ағарту инстктутының менгерушілілне тағзйындалады. 1925-1928 жылдары Москвада Коммунистік журналистика институтында оқып, білім алған. 1928-1932 жылдары - "Еңбекші казақ'' газетінің қызметкері, 1932-1934 жылдары - Казақстан Жазушылар одағын ұйымдастыру комиссиясының төрағасы, 1934-1937 жылдары - Казақ Саяси Баспасының бас редакторы, 1933-1936 жылдары ҚАКСР ОАК-нін мүшесі.

Әдеби шығармашылықпен айналысуына халық сазгері Әсет Найманбаев пен туған өлкесінің дарынды өнерпаздары көп әсер еткен. 1914-1916 жылдары Жансүгіров өз өлеңдерін жанынан суырып салып та, жазбаша да шығара бастайды. Жас ақын келешекте көркем сөз зергері болатынын "Бұлбұлға", "Әншіге" сияқты алғашқы дүниелерінен-ақ байқатқан. Сол тұстардағы "Мұнды кұс" іспетті әлеуметтік тақырыпты өзек еткен шумақтрынан Абайдың этиклық үлгісі аңғарылады. Бұларда бұкара мүддесі, адамгершілік пен әділдік үшін күрес идеясы өрілген.

Жансүгіров щығармашылығы сан қырлы, алуан сырлы. Ол әдебиеттің барлық жанрында бірдей жемісті еңбек етті. Казақ драматургаясының қалыптасуы Ілиястың "Кек"' (1931), "Тұркісіб", "Исатай-Махамбет" (1936) пьесаларымен, ал ұлттық проза "Жолдастар"' романымен, көркем аударма ақиық ақын тәржімелеген А, С. Пушкиннің "Евгений Онегин" поэмасымен, М. Ю. Лермонтовтың "Ақынның ажалы", "Тұтқын", "Қанжар", Н. А. Некрасовтың "Темір жол", А. М. Горькийдің "Дауылпаз" сияқгы әлемге әйгілі туынды-ларымен байланысты. Қоғамдағы жағымсыз көріністерді әшкерелеген өткір фельетон-сықакрары, жаңа дүние орнатып жатқандар жайындағы очерктері мен әңгімелері өз алдына бір төбе. І. Жансүпров халыктың бай ауыз әдебиетін жинап-бастыруда, әдебиет тарихы, сыны саласында да көп жұмыс істеді.

Әйтсе де, Ілиястың шығармашалық шыңы - оңын кең құлашты поэмалары. Ол он беске жуық дастан жазды. Солардың ішінде казақ әдебиетінің классикалық туындылары болып калған "Құлагер", "Күй", "Күйші" дастандарының алатын орны айрықша кадірлі.

Казақ жырының Құлагері атанған акын 1938 жылы жазықсыз жазадан мерт болып, 1958 жылы ғата ақталды. Казакстанның біркатар ауыл-селолары, көптеген мектептер. көшелер және Талдықорған педагогикалық институты Ілияс Жансүгіров есімімен аталады.

КҮЗГІ ГҮЛГЕ

Сарғайдың, тоғайда гүл, күзгі тұрым,

Жайылып жапырағын түрған бұрын.

Ара бал, көбелек сөл жұткан сенен,

Ол кайда маса, сона, шіркей-шыбын.

Саяңда сан кұбылып салқындаған

Сүліктей сұлуын жоқ кырлы мұрын.

Тоғайдың маңайынан басталдырып,

Шайкаған самалын жоқ таппай тыным.

Қиғаш кас, кырғи мойын, құбылма шаш,

Қарасы қандыратын көздің қыбын.

Калмапты ажар. шырай, сүреніңіз,

Сүзек пе, сүзілме ме сенің мұның.

Зорлығы табиғаттың бұл әуресі,

Төрт бөліп, түрлендірген жылдың күнін.

Жазлы күт. жабыркама. күзгі гүлім.

ӘНШІГЕ

Өлеңге көңілің кұмар, даусың жытар,

Созылтып ән мұржасын созсаң зытар.

Ән сүйгіш, жылы көңіл, сөзге таңсық

Жылпындар жылы сөзді неге ұмытар?

Тамырды солқылдатып ойды козғап.

Жүректі тебірентіп . ішті жылытар.

Қайғылы, мұнды, өнерлі, шерлі жанға

Ой салар, ойын түтер, жыбыршытар,

Елітср. екілентер, елбіретер,

Толғантар, толғақ салар, толықсытар:

Аспанға ащы даусын шырқап, калкып,

Конырлар, көмей қайта ыңырсытар.

Зарлының екі көзін мөлдіретіп.

Болса да елжіретер бейлі шын тар;

Салған ән магниті тұрған көпті

Баладай тербеу жеңген бір тыншытар.

АРМАН

Мезгіл бар ма кұтылар,

Шынжырлаулы тағдырдан?

Бірақ ой жоқ ұмтылар.

Табылар тағдыр дағдыдан.

Рақымы жоқ шынжырға

Байкамастан шалдырған.

Аяқ, қолы құрсауда.

Зарлауда жүр "балдырған".

Желк-желк еткен жас шалғын

Суық желмен майысып,

Селк-селк еткен болды күн