Итбалықтар тұқымдасы Дельфиндер, Теңіз пілі

Итбалықтар тұқымдасы
Дельфиндер
Теңіз пілі

Бұл тұқымдасқа жататын аңдардың суда тіршілік етуіне байланысты дене кұрылымында сол ортага бейімшілдіктері бар. Итбалықтың денесі ұзынша кеспелтек тәрізді, терісі қалың, түгі қысқа, шел майы қалың. Мойны денесімен тұтасып біткен, басы айқын бөлектеніп көрінбейді; кұлақ калқаны болмайды, аяқтары түкті, саусақтары тырнақты. Артқы аяқтары жер үстінде және мұз үстінде жүруге бейімделген. Итбалықтың дене тұрқы 1,2 метрден 6,5 метрге дейін жетсе, салмағы 50-60 килограмнан 2-3,5 тоннага дейін тартады. Тіршілігінің көбін суда, мұз үстінде өткізеді. Өкілдері екі жарты шардағы теңіздерде мекендейді.
Қазақстанда бұл тұқымдастың бір туысы, бір-ақ түрі - Каспий итбалығы ғана кездеседі.
Итбалықтар туысы
Бұл туыстың Қазақстанда тек бір ғана түрі кездеседі.
Каспий итбалығы
Тұқымдастардың ішіндегі ең ұсақ өкілі. Еркегімен ұрғашысының дене тұрқы (125-160 см) бірдей, салмағы 65-80 кг. Бір центнер және одан ауыр өкілдері де кездесе береді. Қаралау түсті арқасы теңбіл таңбалармен жабылған; бауыры ақшыл, ешбір теңбілсіз. Каспий итбалығының тұмсыгы ұзарып, сүйірлеу келген. Тіршілігінің көбін суда өткізеді, тек қыс айларында ғана мұз үстіне шығып демалады
Кәдімгі итбалық (Phoca vitulina) денесінің ұзындығы 145-195 см, құйрығы 7-9 см. Бұл жануарлардың ерекше белгілеріне тән нәрсе, ол танауының V-бейнелігі. Осыған байланысты бұл аңды терісінің бояуынсыз-ақ білуге болады. Басының формасы жұмыртқатәрізді болады. Тұмсығы қысқа. Көзі үлкен, мәнерлі, қоңыр. Үлбірі жұмсақ. Арқасының бояуы біршама ақшыл, сұр-ақ немесе сұр-сары, тарғыл. Атлант, Тынық мұхиттардың салқын, қоңыр салқын суларында таралған. Аналықтары мамыр соңында немесе маусым айында буаздығының 11 айында бір ұрпақ туады. Бүгінгі таңда олардың саны 500 мың бас деп саналады. Байкал нерпасы (pusa sibirica) ересек нерпа денесінің ұзындығы 165 см., салмағы 50-ден 130 кг. дейін. Байкал көлін мекендейді. Буаздығы 11 айға созылады, оның алғашқы 3-5 айы ұрықтық диапауза (ағза төзімділігі). Халықаралық Қызыл Кітапқа енгізілген. Шығыршықты итбалық (Pusa hispida) солай деп аталу себебі денесін шұбар қара түспен боялған ерекше болып келеді. Дене тұрқы 135 см., дене салмағы 70 кг. Көздері жақсы кореді және құлақтары мен сезу мүшелері жақсы дамыған. Байкал теңіздерінде, Швецияда, Финляндияда кездеседі.

1. Беркінбай О.Б., Шабдарбаева Г.С., Хусаинов Д.М., Акоев М.Т. Қазақстан биоресурстары: Жануарлар әлемі. Алматы, 2013.
2. Дәуітбаева К.Э., Есжанов Б.Е., Сапарғалиева Н.С., Нұртазин С.Т. Жануарлар алуан түрлілігі. Алматы. 2011
3. Жалпы териология; Алматы 2010ж; Б. Есжанов; О.Беркінбай; Қ.Нұрғазы