Тілдің табиғаты мен мәні жайлы мәлімет

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ

Тақырыбы: Тілдің табиғаты мен мәні. Тіл және қоғам.

Дыбыс тілінің пайда болуы

Пән: Жалпы тіл білімі

Топ: Қ - 319 с

Орындаған: Қайроллаев. Ә. Ж.

Тексерген: Сәмекбаева. Э. М.

Семей 2015

Жоспар:

1. Тілдің табиғаты мен мәні.

2. Тіл және қоғам.

3. Дыбыс тілінің пайда болуы

Тілдің табиғаты мен мәні. Тілдің табиғаты деген нәрсе - тіл білімінің маңызды мәселелерінің бірі. Неміс ғалымы Франц Бопп: Тіл - биологиялық кұбылыс, оны кұдай жаратқан, - деп есептеді. Бұл пікірді А. Шлейхер де қолдады. Ол: "Тіл де биологиялық организм сияқты туады, өседі, өледі", - дейді.
Бұлай болған күнде тіл атадан балаға, ұрпақтан ұрпаққа тұқым қуалау арқылы беріліп отыруы керек еді. Әрине, бұл пікір дүрыс емес. Тіл - атадан балаға ген арқылы берілетін құбылыс емес, ол бір ұрпақтан екінші ұрпаққа ауысып отыратын, кейінгі ұрпақ алдыңғы ұрпақтан үйреніп отыратын нәрсе. Олай болатын себебі - жаңа туған бала өз ата-анасының тілінде сөйлеуі де мүмкін, сөйлемеуі де мүмкін. Жаңа туған баланың өскен ортасы өз ата-анасының тілінен басқа орта болса, ол осы ортаның тілінде сөйлеп кетеді. Оған өмірде мысалдар толып жатыр. Бұл - тілдің биологиялық құбылыс емес екендігін дәлелдейді.
Екінші бір топ ғалымдар (Г. Штейнталь, А. Потебня) тілді психологиялық құбылыс деп біледі. Бұл пікір "тіл құдай жаратқан нәрсе емес, оны жеке адам жасайды, жеке адамның рухы туғызады", деген түсініктен туған. Алдыңғы пікір сияқты бұл да қате пікір, егер тіл рухтың туындысы болса, әрбір адамның жеке-жеке өз тілі болған болар еді де, бір тұтас халықтың, ұлттың тілі болмас еді. Өмірде олай болмайтынын көпшілік жақсы біледі. Жеке адамның
тілі қауымда ғана жасалынады, қауымда ғана дамиды.
Ендеше, адамзат тілі - биологиялық та, психологиялық та құбылыс емес, ол қоғамдық (әлеуметтік) құбылыс, қоғамға қызмет етеді. Себебі тіл қоғам үшін, қоғам мүшелерінің пікір алысып, өзара түсінісу үшін керек, сол үшін жаралған. Пікір алысу, түсінісу қоғам бар жерде ғана болады. Бір-бірімен сөйлесетін адамдар жоқ жерде тіл де жоқ. Қоғам қай жерде, қашан туған болса, тіл де сол жерде, сол заманда пайда болған. Қоғамсыз - тіл, тілсіз - қоғам болмайды.

Тіл және қоғам. Өмірде алуан түрлі құбылыстар бар. Олар табиғат құбылыстары және қоғамдық құбылыстар болып бөлінеді. Тіл қоғамдық құбылыстардың қатарынан орын алады. Ол- қыр-сыры мол күрделі құбылыс. Қоғамсыз тіл бомайды, тілсіз қоғамда болмайды деген қағида қазіргі заман тіл білімінде берік орын тепкен, талассыз тұжырым деуге болады. Сондай-ақ тіл мен қоғам арасындағы қарым-қатынасты зерттеудің қажеттігін бекер деушілер де жоққа тән. Бірақ мұндай шешім ғылымда талас-тартыссыз, пікірлер қайшылығынсыз бірден қалыптаса қалған жоқ. Тілдің қоғамдық мәні жөніндегі алғашқы бұлдыр болжам ежелгі заман ойшыларынын бастылғанымен, тілді қоғамдық құбылыс деп сынау, тіл мен қоғам байланысын арнаулы проблема етіп көтеру өткен ғасырдан ғана басталды.

«Тіл- адамның қоғамның ең негізгі қатынас құралы. Дыбысты тіл- адам қоғамымен бірге туып қатар жасап келе жатқан қоғамдық құбылыс. Тіл өте күрделі сан- саналы құбылыс. Егер тілдің функциялық жағынан анықтағымыз келсе оның қатынас құралы, адамдардың бір- бірімен пікір ашлмасып өзара түсінуінің құралы дейміз. Егер тілді оймен санаға қатынасы жағынан анықтамақ болсақ, онда тілді ойды қалыптастыратын, оны жарыққа шығанратын құрал ойлау құралы дейміз. Тіл құрылымы жағынан қатынас жасау қажетті материалдардың жиынтығы. Бұлардың ішіндегі ең негізгісі- тілдің функциясына қарай берілген анықтама. Тілдің тірішілігі дамуы оның қатынас құралы болуы қыщзметіне байланысты. Тілдің бұл қызметі коммуникативтіәк функция деп аталады. Тілді адам өзінің қоршаған қауымнан өмірден үйренеді». Тілдің қоғаммен байланысын зерттейтін тіл білімінің әлеуметтік тіл білімі деп аталатын саласы осы атқа үстіміздегі ғасырдың 50-жылдарынан бастап ие болды.

Содан бері ұзақ уақыт ішінде тілдің табиғаты мен мәні, тіл тарихи мәселелерімен айналысқан ғалымдардың ешқайсысы да тілдің қоғаммен қарым-қатынасына соқпай өткен емес, олай болатыны аталған мәселелердің бірден-бірін тілді адамдардың қоғамдық өмірімен байланысына қарамай шешу мүкін емес.

Тіл білімі тарихында бұл мәселеге байланысты әр түрлі көзқарастар болды және қазірде де бар. Біраз ғалымдар тіл тағдырын, онда болатын. өзгеріс-құбылыстарды қоғам тарихынан, оның эканомикалық және әлеуметтік даму тарихынан ғана іздеу керек деп түсіндірсе, екінші көзқарас бойынша, тіл қоғамда билеушілік, бағыт сілтеушілік роль атқарады. Адамдардың өздері де өз тілінің құзырында болады. Тіл адамдарды сыртқы өмірмен байланысқа келтіретін «үшінші әлем», зор күш. Бұл бағыт В. Гумбольдтан басталып, неогумбольдтшылар арқылы өріс алады.

Тіл мен қоғам арасында болатын қарым-қатынас-өте күрделі көпқабатты, кең салалы проблема. Бұл проблеманың қарауына жататын басты тараулар қатарына: тілдің табиғаты мен әлеуметтік мәні, оның шығу, даму тарихының адам қоғамы тарихымен бірлігі, тідің адамдардың этникалық бірліктерімен, қоғамдық формациямен байланыстылығы, тіл қызметінің салалары, олардың әлеуметтік сыры, қоғамның тілге, тілдің қоғамға тигізетін әсерлері, тілдің қоғам мәдениетімен, ғылыми техникалық прогреспен қарым -қатынасы, олардың тілдегі көріністері, тілдер араларында болтан қарым-қатынастар, халықаралық қарым-қатынастағы тілдік бөгет, одан құтылудың жолдары, т. б.

Дыбыс тілінің пайда болуы. Ежелгі заман ойшылдарының тілді әлеуметтік туынды деп санаған пікірлері дыбыс тілінің қайдан, қалай пайда болғандығына байланысты айтқан тұжырымдарынан байқалады. Дыбыс тілінің шығуына байланысты олар айтқан дыбысқа еліктеу, одағай сөз, келісім теорияларының қай - қайсысы да ғылыми тұрғыдан алғанда сын көтермейтіндіктеріне қарамастан, барлығы да тіл - адамға құдайдың берген сыйлығы дейтін діни көзқарасқа қарама - қарсы тілді адам баласының өз табысы, өз жемісі етіп көрсетті. Өз дәуірі тұрғысынан қарағанда бұл үлкен жетістік болғанымен, қойылып отырған мәселені ғылыми шешкендік емес. Адам қоғамы тарихының осы қиын да күрделі проблемасына байланысты айтылған бірден - бір ғылыми дұрыс болжамды Ф. Энгельстің «Маймылдың адамға айналуы прцесіндегі еңбектің рөлі», «Табиғат диалектикасы» атты зерттеулерінен табуға болады.

Бұл еңбектердегі болжамдарға қарағанда, дыбыс тілінің пайда болуы үшін екі түрлі шарт қажет: бірі және ең алғашқысы - биологиялық, екіншісі - әлеуметтік алғы шарт. Ф. Энгельс, Ч. Дарвиннің іліміне сүйене отырып, адам баласының арғы тегі бір кездерде ағаш басын паналап, ағаштарда өсетін әр түрлі жемістерді жеп күнелткен адам тектес маймылдар екенін айтады. Келе - келе тұрмыс жағдайы өзгеріп, бір кезде ағаштан ағашқа секіріп жүріп тіршілік еткен адам тектес маймылдар тіршілік азығын жер бетінен табатын болған. Тіршілікті жер бетіне аударған маймылдар тұрмыс жағдайына қарай алдыңғы екі аяғын жүріп - тұруға пайдалануды бірте - бірте сиретіп, оны әр түрлі жеңіл еңбек құралына айналдырған. Сөйтіп, төрт аяқтамай, бірте - бірте тік жүруге машықтанады. Жүріп - тұру міндетінің екі аяққа ауысып, қолдың еңбектің, жауынан қорғанудың құралына айналуы маймылдан адамға айналудың ілгері басқан ең шешуші қадамы болған.

Екі аяқтап тік жүру адам тектес маймылдың дене құрылысын, барлық органдарын өзгеріске, қалыпты адамдық түрге келтіреді. Ұзақ жылдық күрестен кейін қол, ақырында, аяқтан жекеленіп, тік жүру әрекетке айналған кезде, адам маймылдан бөлініп шығады, сөйтіп, анық сөйлеудің дамуы үшін негіз жасалады.

Тік жүруге дағдылану маймыл - адамның айуандық денесін адамдық денеге айналдырумен бірге оның ой - санасының жетілуіне де күшті әсерін тигізеді, дүниетанымын молайтады. Сонымен, тік жүрудің нәтижесінде пайда болған сәйкестілік қарым - қатынастың, олардың ішінде сөйлеу мүшелерінің де жетілуі - дыбыс тілінің шығуына қажетті биологиялық алғы шарт болып есептеледі.

Қол икемінің барған сайын артуы, жабайы, дөрекі түрде болса да, еңбек құралын өңдеп пайдалануы маймыл - адамдардың жаратылыс күштеріне қарсы тіршілік үшін жүргізген күресінің нәтижесін бірте - бірте арттырып, олардың ой - өрісін, дүниетанымын жетілдіреді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.