Сұйықтар. Қатты денелер туралы ақпарат

1. Сұйықтар
2. Қатты денелер.
3. Қысымның қатты денелер, сұйықтар және газдар арқылы берілуі.
4. Қатты дене динамикасы.
5. Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Сұйықтарда молекулалар бір – біріне өте тығыз орналасқан. Сол себепті, сұйықтардағы әрбір молекула газдағыға қарағанда басқаша қозғалады. Торға түскендей, басқа молекулалармен қоршалып қысылады да, ол «бір орында тыпыршып тұрады (көрші молекулалармен соқтығысып, тепе – теңдік қалпының маңайында тербеледі). Ол әлсін - әлсін «құрылған тордан», «секіріп шығады», бірақ сол мезетте – ақ көрші молекулалардан түзілген жаңа «торға» түседі. Бөлме температурасындағы су молекуласының отырықшы өмірінің ұзақтығы, яғни белгілі бір тепе – теңдік қалпының маңайындағы тербеліс уақыты орташа есеппен 10-11 с болады. Ал оның бір тербеліс жасауға кететін уақыты анағұрлым аз (10-12*10-13 с). Температура жоғарылаған сайын молекулалардың «отырықшы өмірінің» ұзақтығы онан әрі кемиді. Алғаш рет совет физигі Я.И.Френкель ашқан сұйықтардағы молекулалық қозғалыстың сипаты сұйықтардың негізгі қасиеттерін түсінуге мүмкіндік береді.
Сұйықтың молекулалары тікелей бір – біріне жанаса орналасқан. Сол себепті сұйықтың көлемін (тіпті аз шамаға) өзгертуге әрекет жасағанның өзінде – ақ, оның молекулалары деформациялана бастайды. Ал ол үшін өте үлкен күш керек. Сұйықтардың аз сығылатыны осымен түсіндіріледі.
Сұйықтардың аққыш екендігі, яғни өзінің пішінін сақтамайтыны белгілі. Бұл былайша түсіндіріледі. Егер сұйық ақпайтын болса, онда бір отырықшы қалпынан басқа қалыпқа ауысуы барлық бағыттарда бірдей жиілікте болады. Сыртқы күш молекулалардың бір секундтағы ауысу санын айтарлықтай өзгертпейді. Бірақ молекулалардың бір тұрғылықты қалпынан, екінші бір қалыпқа ауысып өтуі, көбінесе сол сыртқы күштің әсер ету бағыты бойынша болады. Міне, сондықтан да сұйық ағады және ыдыстың пішініне лайықталады.
Сұйықтың беткі қабатында болатын молекулалық тартылыс күштері
сұйық массасының ішіне қарай бағытталады. Егер, сұйыққа ешбір басқа күш әсер етпесе, онда молекулалық тартылыс күштері бетке перпендикуляр (нормаль) бағытпен әсер еткенде ғана сұйық беті тепе-теңдік қалыпта бола алады. Сыртқы күштер әсер етпейтін сұйық массасы молекулалық қысым күштерінің әсерінен сфералық формаға келуі керек. Сұйықтың ауырлық күшінің рөлі аз болатын кішкене тамшысы шынында дұрыс сфера түрінде болады.

1. Арызханов Б. Физика курсы, Мектеп баспасы, 1988 ж.
2. Савельев И.В. Жалпы физика курсы I, II. Алматы Мектеп 77ж.(аударма)
3. Абдуллаев Ж. Жалпы физика курсы, Ана тілі, 1991 ж..
4. http://kk.wikipedia.org/wiki/Диффузия
5. Абдуллаев Ж. Физика курсы, Алматыі, Білім, 1994 ж..
6. Құдайқұлов М., Жаңабергенов Қ. Орта мектепте физиканы оқыту әдістемесі. Алматы: Рауан, 1998.