ҚР экономикалық, әлеуметтік және геосаяси потенциалының негізгі параметрі

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Баяндама

ҚР экономикалық, әлеуметтік және геосаяси потенциалының негізгі параметрі

Жоспар:

Қазақстан Республикасының әлеуметтік - экономикалық даму мақсаттары және оларды жүзеге асыру бағыттары
Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайы

Пайдаланылған әдебиеттер

Кез келген коғам, мемелекет өзінің болашақтағы даму перспективасын жетілдіріп, әлеуметтік және экономикалық жағдайын жақсартып, нық сеніммен қадам басып даму үшін мемлекеттің даму мақсаттары мен жолдарын анықтайды. Және мемлекеттiк билiктiң ең маңызды функцияларының бiрi осы мемлекеттің әлеуметтiк-экономикалық стратегиялық мақсаттарын құрастыруы болып табылады. Бұл мақсаттар барлық аймақтың кәсiпкерлiк деңгейін және оның тұрғындарының тұрмыс сапасының жоғарылатуына бағытталуы тиіс. Сондықтан елдің әлеуметтік-экономикалық мақсаттарын және оған жету жолдарын дұрыс таңдау -мемлекеттің келешегіне үлкен әсер ететін маңызды үдеріс.

Әсіресе тәуелсіздігімізді алып, өз алдына дербес мемлекет болып қалыптасқан отанымыз, Қазақстан Республикасы үшін әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттары мен жолдарын дұрыс негіздеу маңызды болып табылады. Елбасымыздың қабылдаған даму стратегияларында еліміздің келешекке қойған асқақ мақсаттары анық көрсетілген. Және де осы мақсаттарға жету үшін қолдан келер әрекеттер жасалынуда.

Қазақстан Республикасы - нарықтық экономикасына жаңадан қадам басушы жас мемлекет. Сондықтан да мемлекеттің әлеуметтік экономикалық даму мақсаттары мен жолдары негіздеу ел үшін өте маңызды іс болып табылады. Осы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттарын басшылық әрдайым халыққа жария етіп, және жаңа мақсаттар мен қол жеткізген нәтижелерді Жолдаулар, Дамудың стратегиялық бағдарламары, халықаралық ұйыдардың қолдауымен жасалынған декларациялар және тағы да басқа жолдармен бекітіп отырады.

Солардың бірі Қазақстан Республикаы мыңжылдық даму мақсаттары Декларациясы. Мыңжылдық даму мақсаттары дамудың кедейлікті қысқарту, ана мен баланың денсаулығын жақсарту, гендерлік теңдік, ғасыр ауыруларымен күрес, бастапқы білімге және экологиялық тұрақтылыққа көптеп қол жеткізу сияқты маңызды салаларын қамтиды. Қазақстан кедейлікті қысқарту, бастапқы білімге қол жеткізу және әйелдердің құқығын қозғау сияқты МДМ қойған кейбір бастапқы мақсаттарға әлден-ақ қол жеткізгендіктен, үкімет «МДМ плюс» шақыру қағазы, демек ұлттық басымдықтарды, ұлттық статистиканы, тиісті мемлекеттік бағдарламаларды талдауға негізделген, сондай-ақ басқа елдердің тәжірибесінің негізінде Қазақстан үшін икемделген қосымша мақсаттар бойынша өзіне міндеттемелер қабылдады. Мыңжылдық Саммитінен бері Біріккен Ұлттар Ұйымы агенттігінің жұмысы, Президент Назарбаевты қоса алғанда, дүниежүзі лидерлері Нью-Йоркте 2000 жылғы қыркүйекте қол қойған Мыңжылдық Декларациясында белгіленген мүдделерге сәйкес жүргізіледі. Мыңжылдық Даму Мақсаттары деп аталған осы мақтаттар мемлекеттік 2015 жылы миллиондаған адамдардың тұрмысын жақсарту ұмтылысына қол жеткізу үшін нақты және өлшемді көрсеткіштерді белгілейді.

Сонымен 2000 жылдың қыркүйегінде Нью-Йоркте Мыңжылдық Саммитінде БҰҰ мүше мемлекеттердің басшылары Мыңжылдық Декларациясына қолдарын қойды, онда дамудың негізгі мақсаттары:

Ø шектен тыс кедейлік пен аштықты жою;

Ø жалпыға бірдей бастауыш білім;

Ø гендерлік теңдік пен әйелдердің құқықтары;

Ø балалар өлімін азайту;

Ø аналарды қорғау;

Ø ғасыр дерттерімен күрес;

Ø Экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету;

Ø Даму мақсатында жаһандық әріптестік қалыптастыру;

және т. б. даму мақсаттарында жаһандық әріптестік тұжырымдалған болатын.

Бұл мақсаттар дүниежүзілік қауымдастыққа 2015 жылға адамдардың өмір сүру жағдайдарын жақсарту үшін елеулі, өлшеуге болатын нәтижелерге жетуге көмектесулері тиіс. Мемлекеттің даму мақсаттарына қол жеткізу үшін жұмыс істеуге міндеттемелер мен бірге елдер өздеріне нәтижелердің мониторингі мен мемлекеттің даму мақсаттары жөнінде есептер даярлау үшін де міндеттеме алған болатын.

«Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты» - Елбасының Қазақстан халқына Жолдауыда да осы әлеуметтік экономикалық даму мақсаттары мен оған жету бағыттарының маңыздылығы мен өзектілігі туралы айтылып өтілген.

Әл-ауқаттылықты арттыру бойынша әлеуметтік саясаттың діттеген мақсаттарға жетуі үшін экономикалық база экономикалық негіз қажет. Бұл үшін Н. Ә. Назарбаев халыққа жолдауында қазқстандық өңірлерде өсу нүктелерін анықтау, қажеттілігін атап көрсетті. Экономикалық өсудің өзін жалпы ішкі өнім, ұлттық табыс саясаты макроэкономикалық көрсеткіштердің өзгеруі динамикасы анықтайтын ұлттық шаруашылықтың даму үстіндегі қозғалысы деп білсек, онда біздің ел үшін өндіргіш күштерді аумақтық оңтайлы орналастыруды жалғастыру күн тәртібінен түспейтін мәселелердің бірі болып табылады. Президенттің жолдауында бұндай өсу нүктелеріне Алматы, Шымкент, Павлодар және т. б. қалалар жатқызылып отыр. Қазақстан өңірлерінде жаңа кәсіпорындар құрылысын жандандыру, олардың тиімді жұмыс істеуі үшін қажетті инфрақұрылымдар жүйесін дамыта түсу керек.

Осынау зор міндеттерді абыройымен атқару үшін мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттыру және басқарушылардың саяси табы мен тобын қалыптастыру негізінде президенттік кадрлар, корпусын жасақтау менеджерлердің жаңа типін даярлаудағы жасампаз қадам деуге әбден болады. Ал, басқарушылық қызмет іс-әрекеттің ерекше түрі ретінде ұйымға үйлеспеген адамдар қатарын ұтымды, ортақ мақсатқа бағдарланған өнімді топқа айналдыруды көздейді. Басқару өзінің мәні мен мағынасында әлеуметтік өзгерістерді ынталандыратын және әлеуметтік жаңғыруларға қозғау салатын іс-әрекеттердің бастауы болатындығын ескерсек, онда Президент жолдауының соншалықты ұтымды екендігіне көз жеткіземіз.

Мемлекеттің әлеуметтік -экономикалық даму мақсаттарын негіздеу кез келген мемлекет үшін орасан зор маңызы бар екендігіне көз жеткіздік. Мемлекетке қоғамның нысаны ретінде барлық қоғам үшін, онда болып жатқан құбылыстар, қарым-қатынастар мен процестер жүйесі үшін жауапкершілік жүктеледі. Ол адамдардың құқықтары мен бостандықтарын заң жүзінде анықтап және қорғай отырып, сонымен бірге олардың ұтымдылық пен тиімділік тұрғысынан пайдалануын қадағалайды. Ал даму мақсаттарын бекіту мемлекеттің осы жауапкершілікті орындауды жүзеге асыруға қажет бірден бір функциясы болып табылады. Және де осы мақсаттар мемлекеттердің миллиондаған адамдарының өмір сүру жағдайларын жақсартуға бағытталған болып келеді.

Келешекке қандай даму мақсаттарының негізделуі мемлекеттің сол таңдағы жағдайы мен мүмкіншіліктеріне байланысты. Мысалы, эканомикалық дағдарыс орын алған жағдайда, мемлекеттің даму мақсаттары сол дағдарыстан қысқа мерзімде аз шығынмен шығуға ниеттеледі. Мақсаттарді бекітпес бұрын басқарма органдары мемлекеттегі басты эканомикалық және әлеуметтік ахуалдар мен мәселелерді толық қанды, әрі жан жақты анықтап, зерттеуге тырысады. Және соған сай мақсаттарға қол жеткізулері үшін нақтылы және өлшемді көрсеткіштер белгілейді.

Қазақстан Республиксының әлеуметтік-эканомикалық даму мақсаттарына келетін болсақ, елбасымыздың жүргізіп отырған ұтымды саясаттарының арқасында дұрыс және айқын түрде белгіленген. Мемлекетіміздің ұзақ және қысқа мерзімді даму мақсаттарын стратегиялық даму бағдарламалары, жылда жарияланатын халық жолдауларынан білуге болады. Қазіргі таңда мемлекетіміз бәсекеге қабілетті тұрақты эканомикалық орта қалыптастыру, әлемнің эканомикасы дамыған елу елдің қатарына ену, кедейлік пен аштықты жою, жалпыға бірдей бастауыш білімді қамтамасыз ету, балалар өлімін азайту, экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету және тағы да басқа осы сияқты әлеуметтік-эканомикалық даму мақсаттарын алға қойған.

2. Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайы

1991 жылы соңында 15 респубикадан тұратын алып мемлекет - Кеңес Одағы өзінің өмір сүруін тоқтатты. Оның кең-байтақ аумағында Қазақстаннан басқа 14 егменді мемлекет пайда болды. Олардың барлығы біздің елге катысты алғанда шет елдік мемлекеттерге айналды. Осылайша «жаңа шетел» термині пайда болды.
Бір тұтас мемлекет құрамында өмір сүруден «бірге, бірақ жеке-жеке өмір сүруге» өту үшін 1991 жылы 8 желтоқсанында Ресей, Украина, Беларусь Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) құрылғанын жариялады. 22 желтоқсанда Қазақстанның астанасы Алматы қаласында жаңа шетелдер президенттерінің кездесуі өтті. Онда ТМД-ның құрамына құрылтайшылар (негізін салушылар) құқында Қазақстан, Әзірбайжан, Армения, Қырғызстан, Молдова, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстан қосылды. 1993 жылы Достастық құрамына Грузия кірді (2008 жылы -ТМД-дан шығатыны жөнінде мәлімдеді) .
ТМД құрамындағы бұл 12 ел жақын шетел деп атала бастады. Бұл жерде арақашықтықтың қатысы жоқ, олар көп мәселелер бойынша бір-біріне өте жақын. Ең алдымен оларды тарихи тағдырластық, ұзақ уақыт бір мемлекет құрамында болу, қазіргі уақытта шешілетін мәдени және экономикалық мәселелер ұқсастығы байланыстырады .
Елде біртұтас халық шаруашылығы кешені құрылды. Республикалар арасында еңбек бөлінісі мен экономикалық байланыс қалыптасты. Оларды біртұтас көлік тік және энергетикалық, жүйелер, жекелеген сипаттағы, атап айтқан да туыстық, ғылыми және мәдени тұрғыдағы мың сан байланыс тар біріктірді.
Қазақстан, Ресей, Беларусь, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан тығыз экономикалық жақындасуға(интеграцияға) ұмтылды. Олар алдымен Кедендік Одақ, кейінірек - Еуразиялық Экономикалық Қауымдастық немесе (ЕурАзЭҚ) құрды. Осылайша еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Еуразиялық Одақ құру жөніндегі көзқарасы біртіндеп жүзеге асып келеді. ЕурАзЭҚ құрылуы ынтымақтастықтың мүлдем жаңа біртұтас экономикалық кеңістік құруға өту кезеңін керсетеді.
ЕурАзЭҚ халықтарының бейбіт өмірін ұжымдық қауіпсіздік туралы Келісім Ұйымы (ҰҚТКҰ) камтамасыз етеді. Бұл Келісім қауіп төнген жағдайда ҰҚТКҰ-ның кез келген мүшесін бірлесіп қорғауды қарастырады. Ол үшін ұйымда барлық қажетті жағдайлар, соның ішінде Ресейдің ядролық «калканы» да бар.
Біздің мемлекетіміздің негізгі міндеттерінің бірі - елдің дамуына қолайлы жағдай туғызу. Оны тек қана екі жақты ынтымақ тастық жағдайында шешу мүмкін емес. Қазақстанға қатысы бар көп мәселелердің аймақтық (мысалы, халықаралық өзен суларын пайдалану) немесе тіпті дүние жүзілік (бейбітшілікті сақтау, қоршаған ортаны корғау, террор, заңсыз есірткі саудасы) сипаты бар. Оларға елдер тобының немесе бүкілдүниежүзілік қоғамдастықтың келісілген іс-шаралары қажет. Осы жағдай халықаралық ұйымдар дың құрылуына әкелді.
Халықаралық ұйымдар саны 3000-ға таяу. Олардың ішінде үкіметаралық және үкіметтік емес, әлемдік және аймақтық, әмбебапты немесе маманданған ұйымдар бар. Ең маңызды әмбебапты әрі саны ірісі - Біріккен Ұлттар Ұйымы немесе БҰҰ (штаб-пәтері Нью-Йорктеорналасқан) . Ол бейбітшілікті, қауіпсіздікті және мемлекеттер арасындағы ынтымақтастықты қолдау әрі нығайту мақсатында құрылған. Оған әлемнің 193 егеменді мемлекеттерінің 192-ы кіреді.
Қазақстан елдің ұлттық мүдделеріне қатысы бар көптеген халықаралық ұйымдарға мүше.
Әлемдік деңгейде алсақ, республика 1992 жылы, 2 наурызында (бірауыздан қабылдаған БҰҰ, оның арнаулы маманданған мекемелері - ЮНЕСКО(білім, ғылым және мәдениет жөніндегі Біріккен Ұлттар Ұйымы), МАГАТЕ (атом куаты жөніндегі халықаралық игенттік ) , ДДҰ (Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымы) және баскалар. Халықаралықвалюта қоры (ХВҚ ) мен халықаралық қайта құру және даму банкіне (ХҚҚДБ) мүше болуының ел үшін маңызы зор болды. Ол әлемдік қауымдастықтың ірі қаржы мекемелерінің несиелеріне Қазақстанның жолын ашты.
Біздің еліміз Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына мүше болды. Одан кейінгі маңызды халықаралық ұйым - Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ) . Оны бұрынғы кеңес - қытай шекарасындағы даулы мәселелерді шешу мақсатында Ресей, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Қытай мемлекеттері («Шанхай бестігі») құрды. Шекара туралы келісімшарт бекітілгеннен кейін «бестікті» ШЫҰ күрамындағы елдердің ынтымақтастығын кеңейтіп, қауіпсіздігін нығайту ұйымына айналдыруға шешім қабылданды. «Бестікке» Өзбекстан, Монғолия, Индия, Пәкстан, Иран және Ауғанстан бақылаушы статусын алды.
Біздің еліміз Кеңес Одағының мұрагерлерінің бірі ретінде Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық Ұйымының (ЕҚЫҰ) жұмысында қатысады. Ол «Бейбітшілік жолындағы серіктестік» бағдарламасы бойынша Солтүстік Атлантика келісімі Ұйымымен (НАТО) қарым-қатынас жасайды. Бұл бағдарлама қарулы күштердің өзара байланысы, оқу үйрену жаттығуларын бірлесіп өткізу, офицерлерді даярлау мәселелерін карастырады. Республиканың әлемдегі аса ірі ұйым-ЕуропалықОдақпен (ЕО) өзара ынтымақтастық жайлы келісімі бар. ЕО құрамына 500 млн халқы бар 27 мемлекет енеді. Еуропалық Одақ - Қазақстанның маңызды сауда серіктесі.
Ең алдымен Қазақстанның негізгі геосаяси ерекшеліктерін қарастырайық.
Біріншіден - минералдық ресурстар байлығы. Барланған пайдалы қазбалардың құны бойынша Қазақстан дүние жүзінде алтыншы орында. Бұл-біздің еліміздің үлкен артықшылығы, оның әлемдік позициясының негізі. Осы жағдай біздің елімізге ірі шетелдік компаниялардың келуіне әсерін тигізді.
Екіншіден, жер көлемінің ауқымды болуы немесе аумағы мен тұрғын халық санының арасындағы сәйкессіздік. Экономикалық қызметтің шағын мөлшері - елдің өз қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бөлетін қаржының да аз көл емде болуына әсерін тигізеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.