Тамақтан улану

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Тамақтан улану

Микробты және микробсыз тамақтан улану

"Тамақтан улану" анықтамасы

Тамақтан улану ауру адамнан сау адамға - жұқпайтын, кейбір микроорганизмдерін белгілі бір түрімен жаппай тұкымданған, табиғаты микробты немесе микробсыз, органикалық не органикалық емес уытты заттардың тамаққа түсуінен, туындайтын жедел (кейде созылмалы) ауру.

Табиғаты микробты және микробсыз тамақтан уланулар санитариялық-гигиеналық және санитариялық-эпидемияға қарсы нормамен ережелер қадағаланбауының нәтижесінде туындауы мүмкін.

Табиғаты бактериалды тамақтан улану белгілі микроорганизмдердің тірі қоздырғыштары немесе олардың тіршілік өнімдерімен (токсиндері) зарарланған асты тұтынғаннан кейін туындап, организмнің әлсіз не айқын улану белгілерімен өтетін ауру.

Дизентерия Зонне паратиф В және басқа да сальмонеллездік ауруларды тамақтан улануға жатқызбайды, өйткені олардың берілу механизмінде қоршаған орта объектілерінің (су, ойыншықтар т. б. ) де маңызы бар.

Тамактан улануға - тамаққа әдейі, қастандықпен бөгде затты қосып беру, алкогольдік мастану, тұрмыстық жағдайда қателесіп улы қасиеті бар кез-келген затты жаңылысып қолдану салдарынан болған ауруды, организмге витаминдердің, кейбір тағамдық заттектердің, дәрі-дәрмектердің артық мөлшерінің түсуі нәтижесінде дамитын аурулар меи тағамдық аллергияны жаткызбайды.

Тамақтан уланудың жалпы сипаты: олардың пайда болуының ас ішумен тікелей байланысы, белгілі таралу жолынын болмауы, ас-қорыту жолынын гастроэнтериті және әлсіз организм улануымен өтеді.

Тамақтан уланудың ағымы бойынша түрлері:

а) Жедел, аяқ астынан, бірден басталады;

б) Созылмалы, азық-тулік жэне тамақпен аз мөлшерде түрлі уытты заттардың тусуінен болады. Мыс: пестицидтердің қалдық мөлшері, тагамдық үстемелердің артық мөлшері.

Тамақтан улану көбінесе кенеттен басталып, бір немесе бір топ адамдарды қамтып, тез басылады. Улану жағдайы белгілі қызмет көрсететін тағамдық мекеменің аймағында байқалады. Уланудың кенеттен басталуы басқа да күтпеген бақытсыздық жағдайларындағы симптомдарға ұқсас болып келеді. Осыған байланысты зардап шегушілерге қызмет көрсететін дарігерлерді жұмылдыруға, ауру бұрқ етпесінін себебін тез арада диагностикалау қажетгілігі мен ауруды шұғыл тоқтатуға бағытталган шаралардың ерекшелігі бар. Тамақтан уланудың юшникалық керіністері ас қорыту жолының бұзылыстарымен өтсе, кейбір жағдайларда (ботулизмде, қорғасын қосылыстарымен улануда) байқалмайды. Көп жағдайда улануға балалар мен жасы ұлгайған кісілер сезімтал болып келеді, сондықтан ауыр агыммен өтеді.

"Тамақтан уланудың" жіктелуі

Тамақтан улануды жуйелендіру мақсатында бірқатар жіктеу схемалары жасалып, соның ішіндегі тиімдісі К. С. Петровский ұсынган жіктемесінде тамақтан улану үш негізгі топқа: микробты, микробты емес, этиологиясы белгісіз болып белінген. Микробты улануға токсикоинфекция, токсикоздар, микотоксикоздар жатса, ал екінші тобын жедел және созылмалы микробты емес улану жатады.

Токсикоинфекциянын жалпы сипаттамасы

Тағам адам үшін патогенді болып табылатын организмдердің үлкен екі тобын тарата алатын қолайлы орта бола алады.

1. Адамға жануарларда кездесетін эндогенді инфекциялық аурулар қоздырғыштарынын (зооноздар) берілуі, олардың қатарына бактериялар, вирустар, саңырауқулақтар, гельминттер жане қарапайымдылар жатады.

2. Тағамды ластайтын, қоршаған ортада кездесетін микроорганизмдер адамда инфекциялық аурулар мен уланулар шақыру мумкін.

Кейбір азықтардың түрінен инфекция жұктырылган малдың инфекциялық ауру коздырғыштары таралуы да мумкін. Мундан азыққа мысалы, көбінесе сут жатады. Жаңа сауылган сүттің бактерицидті қасиеті бар, сақталу кезіндс қоршаған орта флорасымси туқымдалуы артады. Сут туберкулезге, бруцеллезге, аусыл, т. б. инфекцияға шалдыққан мал ауруларынан да зарарланады. Сонымен қатар тасымалдау кезіндеде жуқтырылады (сут микроорганизмдер ушім қолайлы қоректік орта) .

Ет, балык оншдерін қолдану - финноз, трихинеллез, аскаридоз жане т. б. биогельминттердің дернәсілдері мен жумыртқаларының адам организміне тусуінен, гельминтоз ауруларынын туындау қауіптілігі жогарылады.

Тағамдык токсикоинфекциялар

Токсчкоинфекциялар қоздырғыштары ішек инфекциясы қоздырғыщтарына қарағанда адамдар ушін алсіз патогендігімен сипатталады. Токсикоинфекциялар тағамдык азық-туліктерде микроорганизмдер тіршілігі ушін, өсіп-өнуіне қолайлы жағдай жасалғанда және осы тамақтын адам организміне түсуінен туындайды.

Токсикоинфекциялар -микроорганизмдермен көп дарежеде тұқымданған (1мл немесе 1г. азықта 10-6, 10-7) тағам мсн азықтарды тұтынудан туындайтын, жаппай кездесетін ауру.

Тағамдық токсикоинфекцияларға тән белгілер:

1. Өте қысқа инкубациялық козенде (6-24 сагат ішіндс) аурудын кенеттен басталуы;

2. Әлсіз патогенді микробпен туқымданған асты жеген адамдардың бәрінң бір мезгілде ауыруы;

3. Қандай да бір санитариялық кемшіліктер жіберілген орында әзірленген немесе таратылған тағаммен аурудың айқым байланысының болуы.

4. Микробпен зарарланған азық таралган жерде аурудың территориялық шектелуі.

5. Эпидемиялық "кумәнді азықты" қолданудан алып тастағанда, ауру таралуының тоқтауы.

6. Сауда торабы немесе қогамдық тамақтандыру кәсіпорны арқылы зарарланған тағамның орталықтандырылғаи турде таралғанда жаппай сипат алып коп адамды қамтуы; ал аздаған топтық немесе жекеленген аурулар жанұялық не жеке тамақтану жагдайында кездеседі.

7. Ауру адамнан сау адамға турмыстық катынастарда жұкпауы.

8. Тағамдық токсикоинфекция қоздырғыштары азықтарда жылуға төзімді экзотоксин түзбейді.

Ал ішек инфекциялары ас қорыту жолына тамақпен, күнделікті тұрмыстағы кез-келген затпен туседі, ауру адамнан сау адамга жұққыш, олардын патогенділігі мен вируленттігі жогары, сондықтан олардын аз мөлшерінің өзі ауру шақырады.

Шартты-патогенді микроорганизімдермен шакырылған токсикоинфекциялар

Шартты патогенді деп - адам мен жануарлардың ішегінде сапрофитгі микрофлора ретінде кездесіп, белгілі бір жағдайларда ғана ауру қоздырғышы болады. Токсикоинфекцияны ішек және протей таяқшалары, стрептококтар, перфрингенс таяқшасы, цереус, патогенді галофилдерде шақыру мүмкіндігі бар. Бұл қоздырғыштар тағам құрамына көп мөлшерде жиналу нәтижесінде, тағамның тұтыну мерзімі өтіп кеткенде шақырылады.

Ішек таяқшалары-Е. соІі

Ішек таяқшалары табиғатта кеңінен таралған, олар адам, құс, басқа да жылықанды жануарлардың ішектерінде тіршілік етіп, экскременттерімен сыртқы ортаға түседі. Ішек таяқшасының патогенді штамдарының негізгі резервуары науқас адамдар, жас төлдер. Бактерия тасымалдаушылардың ролі өте аз.

Ішек таяқшалары - спорасыз факультативті анаэробтар, олар қоршаган орта объектілерінде, топырақта, суда ұзақ уақыт сақталып, жоғары тұрақтылығымен ерекшелснеді. Жылумен оңдеуде 55°С-та 1 сағат, ал 6О°С-та 15 минутга жойылады; жартылай дүмбіл өнімдерді еңдеуде (65-70"С) 10 минутта өледі. Ішек таяқшалары қарқынды есіп-дамуына 37°С қолайлы, кейде бөлмс температурасында да кебсюі мүмкін.

Ішек таяқшалары тобының бактериясымен шақырылған токсикоинфекцияның негізгі көзі адам болып табылады. Ауру көбінесе осы микробтармен тұқымданған дайын асшеберлік өнімдер, ет, балык тагамдарын қайтатермиялық өңдеусіз пайдаланудан туындайды. Сонымен қатар түтыну мерзімі өтіп кеткен салаттар, винегрет, картоп пюресі, сүт және сүт өнімдері де ауру таратуы мүмкін. Бүл азықтар қызметкерлердің қолдары, ыдыстар, су, жабдықтар, жандіктер арқылы косіпорында санитариялық, технологиялық және жеке бас гигиенасы талаптары орындалмаганда микроорганизмдермен түқымданады.

Ішек таяқшасы тобының бактерияларынан болған токсикоинфекциялар қысқа инкубациялық кезеңмен (4 сағат), жылдам ағыммен басталуы, ас қорыту жолының бұзылыстарымен сипатталып, 2-3 күннен соң айығу болады.

Токсикоинфекция шақыру үшін азықтағы ішек таяқшасы жүздеген миллионнан бірнеше миллиардқа жетуі керек. Осыған байланысты инкубациялық кезеңі қысқарып, узаруы мүмкін.

Клиникасы. Ауру дененің түршигуі, асқазан түсының толғақ тәрізді сипатга бірден ауыруы, алсіздік, бас айналу, іш-өту, жүрек айнып, құсу, көп жағдайда дене қызуы қалыпты не субфебрильді. Ауру ұзаққа созылмайтын энтерит, гастроэнтерит, энтероколит симптомдарымен байқалады.

Ақырғы диагнозды бактериологиялық зерттеу арқылы анықтайды.

Профилактикасы. 1. Тағам объектілерінде колибактериалды холецистит, пиелит, парапроктит сияқты ауруы бар жұмысшыларды дер кезінде емдеуге жіберу; 2. энтеропатогенді ішек таяқшасының тасымалдаушыларын уақытында анықтау; 3. қайта термиялық емделмейтін тағамдарды әзірлесуде барынша мұқият санитариялық талаптарды орындау; 4. тауар көршілігі принципін, дайын асты тарату мерзімін қадағалау; 5. мұқаммалдар, қодырғы, жабдықтардың тазартылуы мен дез. режимін сақтау.

Proteus туыстығының бактериялары табиғатга шірікті бактериялар тәрізді кеңінен таралған. Протей бактериялары қозғалмалы, спорасыз, факультативті анаэробтар. Олардың осіп дамуына 20-37ӘС оңтайлы температура болады, бірақ көбеюі 6-43ӘС-та да байқалуы мүмкін. Бұл микроорганизмдер рН 3, 5-12 жағдайында кебейіп, 65ӘС-та қыздырғанда 30 минут төзімділік көрсетіп, кептірілу мен ас түзының жоғары концентрациясына тұрақтылығымен ерекшеленеді. Протей ішек микрофлорасына антагонистік әсер көрсетіп, микроб арасындаш сандық қатынасты бүзьш, тірішіліктерін езгертеді. жаппай тұқымданган азықтың органолептикалық қасиеті өзгермейді. Протей тобының кейбір түрлері ғана Рг. mirabilis, R. vulgaris токсикоинфекция дамытады.

Протей таяқшасы тағамда, қоршаған ортада тіршілігін ұзақ уақытқа дейін сақтайды.

Азық-түліктердің ластану кезіне адам мен жануарлардың нәжістері, протейдіңпатогеяді штамдарын нәжістерімен бөлетін бактерия тасымалдаушылар бола алады. Тағам құрамында протейдің болуы санитариялық.

Реткіш бұзылуы мен астың сақталу мерзімінің кадағаланбауын дәлелдейді. Сонымен қатар, шикі азық, жартылай дүмбіл өнімдер мен дайын өнімдер зарарлануы мүмкін. Протей көбінесе белокты затқа бай азықтардан (ет, балық, меланж, шұжық, дірілдек, ет пон балық фаршы, паштеттер) жиі табылады.

Этиологиясы протейлік токсикоимфекция туындауында кебінесе термияльщ өңдеуден өтіп болған дайын ас пен тағамдар себепші болады, өйткені оларды қолданар алдында қосымша термиялық өңдеу жургізілмейді.

Бұл астардың жұқтырылуы піскен бірақ қуырылған етті, шикі өнімге арналған тақтай, пышақпен бөлшектегенде, мұқаммалдар мен құрал-жабдықтары антисанитариялық жагдайда болуынан мүмкін. Протейдің көбеюіне дайын тағамдардың жылы орында ұзақ сақталып тұруы ықпал етеді. Зарарланып ауру шақырғыш азықтардың органолептикалық қасиеттері өзгермейді, бұл протейдің таза дақылда белокты соңына дейін ыдырата алмайтының (шірітуі) көрсетеді. Протейге көбінесе жасанды тамақтандырудағы сәбилер түрлі аурулармен әлсіреген сәби жасындағы балалар сезімтал.

Ауру ішек таяқшасымен шақырылған тамақтан улану типімен өтеді.

Сl. perfringens - табиғатта кең таралған микроорганизмдердің бірі. Олар топырақта, суда; азық түліктер мен жемдік өнімдерде, адам мен жануар нәжістерінде кездесіп, сноралы облигатты анаэробқа жатады. Қазіргі кезде Сl. perfringens -тің патогенді типінің 6 түрі бар; А, В, С, Д, Е, Ғ. Тағамдық токсикоиифекцияларды А, С және Ғ типтінің штамдары шақырып, некротоксин, гемотоксии бөлуінен некротикалық эптерит шақырады. Сl. perfringens -тің вегетативті формалары жоғары температураға, қышқыл, сілтіге, спиртке, дезинфектанттар мен антибиотиктерге тұрақтылығы төмен. Споралары 1 -б сағат қайнатқанға шыдауы мүмкін. Бұл қоздыргыштардың снорадары кесек еттерде 1, 5 ай бойы (20-25% тұзды ертіндіде) сақталып, 45-46ӘС-та белсенді түрде көбейсе, қышқыл (рН 4-тен төмен) ортада дамымайды. Қолайлы жағдайда бұл қоздырғыштар тез көбейіп, 1 г. азықта жүздеген миллионға жетеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.