Материалдарының түрлерінің құрылымы
КІРІСПЕ
1. ТОҚЫМА ТАЛШЫҚТАРЫ
1.1 Тоқыма талшықтары
1.2 Тоқыма талшықтардың негізгі түрлерінің классификациясы
1.3 Табиғи өсімдік текті талшықтар
2. ЖАНУАР ТЕГІНЕН АЛЫНҒАН ТАЛШЫҚТАР
2.1 Қой тұқымдары
2.2 Жүн талшығының құрылымы
3. ТАБИҒИ ЖІБЕК
3.1 Табиғи жібек
3.2 Химиялық талшықтардың құрылымы, қасиеттері және алыну
үдерістері
4. ЖАСАНДЫ ТАЛШЫҚТАР
4.1 Вискозды талшықтар, құрылымы
4.2 Синтетикалық талшықтар, құрылымы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. ТОҚЫМА ТАЛШЫҚТАРЫ
1.1 Тоқыма талшықтары
1.2 Тоқыма талшықтардың негізгі түрлерінің классификациясы
1.3 Табиғи өсімдік текті талшықтар
2. ЖАНУАР ТЕГІНЕН АЛЫНҒАН ТАЛШЫҚТАР
2.1 Қой тұқымдары
2.2 Жүн талшығының құрылымы
3. ТАБИҒИ ЖІБЕК
3.1 Табиғи жібек
3.2 Химиялық талшықтардың құрылымы, қасиеттері және алыну
үдерістері
4. ЖАСАНДЫ ТАЛШЫҚТАР
4.1 Вискозды талшықтар, құрылымы
4.2 Синтетикалық талшықтар, құрылымы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Маталарды тізімі, әр түрлі ұлпалардың кез келген негіздер немесе біртекті жиынтығы бірікті түрлері мен әр түрлі мақсаттар үшін, маталар ассортименті деп аталады.
Маталар диапазоны, қазіргі жылы жыл бірқатар дамыған технологиялар, өмір сүру жағдайлары мен сұраныстың даму байланысты.
Тәжірибеде алынған спрэд сауда-саттық тіндердің жіктелуі, үшін де ең ыңғайлы коммерциялық кәсіпорындар мен ұйымдар, сондай-ақ тоқыма өнеркәсібі. Сауда-катион тіндердің жіктелуі өнімнің бірқатар бөлінеді жалпыға бiрдейлiгi мақсатында негізінде топтар, табиғат тоғысында, процесс өндіру, жіп пен талшықты құрамын білдіреді.
Тағайындау үй тіндердің тандарты сыныптамасына сәйкес сынып, сыныптар мен топтарға бөлінеді.
Негізгі түрлері тоқыма маталар және тоқыма емес материалдар болып табылады. Байланысты оларды қолдану бөлінеді:
- NBSP; үшін пайдаланылатын үй үшін Киім, аяқ киім және тұрмыстық заттар;
- NBSP; Техникалық арналған түрлі салалар;
- NBSP; арнайы мақсаттағы.
Маталар диапазоны, қазіргі жылы жыл бірқатар дамыған технологиялар, өмір сүру жағдайлары мен сұраныстың даму байланысты.
Тәжірибеде алынған спрэд сауда-саттық тіндердің жіктелуі, үшін де ең ыңғайлы коммерциялық кәсіпорындар мен ұйымдар, сондай-ақ тоқыма өнеркәсібі. Сауда-катион тіндердің жіктелуі өнімнің бірқатар бөлінеді жалпыға бiрдейлiгi мақсатында негізінде топтар, табиғат тоғысында, процесс өндіру, жіп пен талшықты құрамын білдіреді.
Тағайындау үй тіндердің тандарты сыныптамасына сәйкес сынып, сыныптар мен топтарға бөлінеді.
Негізгі түрлері тоқыма маталар және тоқыма емес материалдар болып табылады. Байланысты оларды қолдану бөлінеді:
- NBSP; үшін пайдаланылатын үй үшін Киім, аяқ киім және тұрмыстық заттар;
- NBSP; Техникалық арналған түрлі салалар;
- NBSP; арнайы мақсаттағы.
1. tezister.net
2. edu.semgu.kz
2. edu.semgu.kz
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
БӨЖ
Тақырыбы: Материалдарының түрлерінің құрылымы.
Орынған: Төлеубек М., ТК-422 тобы
Тексерген: Муслимова Р. Н.
Семей 2015
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. ТОҚЫМА ТАЛШЫҚТАРЫ
1.1 Тоқыма талшықтары
1.2 Тоқыма талшықтардың негізгі түрлерінің классификациясы
1.3 Табиғи өсімдік текті талшықтар
2. ЖАНУАР ТЕГІНЕН АЛЫНҒАН ТАЛШЫҚТАР
2.1 Қой тұқымдары
2.2 Жүн талшығының құрылымы
3. ТАБИҒИ ЖІБЕК
3.1 Табиғи жібек
3.2 Химиялық талшықтардың құрылымы, қасиеттері және алыну
үдерістері
4. ЖАСАНДЫ ТАЛШЫҚТАР
4.1 Вискозды талшықтар, құрылымы
4.2 Синтетикалық талшықтар, құрылымы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Маталарды тізімі, әр түрлі ұлпалардың кез келген негіздер немесе біртекті жиынтығы бірікті түрлері мен әр түрлі мақсаттар үшін, маталар ассортименті деп аталады.
Маталар диапазоны, қазіргі жылы жыл бірқатар дамыған технологиялар, өмір сүру жағдайлары мен сұраныстың даму байланысты.
Тәжірибеде алынған спрэд сауда-саттық тіндердің жіктелуі, үшін де ең ыңғайлы коммерциялық кәсіпорындар мен ұйымдар, сондай-ақ тоқыма өнеркәсібі. Сауда-катион тіндердің жіктелуі өнімнің бірқатар бөлінеді жалпыға бiрдейлiгi мақсатында негізінде топтар, табиғат тоғысында, процесс өндіру, жіп пен талшықты құрамын білдіреді.
Тағайындау үй тіндердің тандарты сыныптамасына сәйкес сынып, сыныптар мен топтарға бөлінеді.
Негізгі түрлері тоқыма маталар және тоқыма емес материалдар болып табылады. Байланысты оларды қолдану бөлінеді:
- NBSP; үшін пайдаланылатын үй үшін Киім, аяқ киім және тұрмыстық заттар;
- NBSP; Техникалық арналған түрлі салалар;
- NBSP; арнайы мақсаттағы.
1. ТОҚЫМА ТАЛШЫҚТАРЫ
1.1 Тоқыма талшықтары
Тоқыма талшықтары деп иірімжіп және тоқыма бұйымдарды дайындағанда қолданылатын ұзындығы шекті, көлденең кесілген аз өлшемді, жіңішке, иілгіш және берік талшықтарды атайды.
Тоқыма талшықтары қарапайым (элементарлы), кешенді (техникалық) және штапельді болып бөлінеді.
Қарапайым талшықтарға тоқыма талшықтар - мақта және жүн жатады.
Кешенді (техникалық) талшық бір-бірімен байланысқан қарапайым талшықтардан тұратын талшық (зығыр).
Штапельді талшықтар ұзындығы шектелген қарапайым талшық болып есептеледі.
Тоқыма талшықтардан жасалынып алынған иірім жіптердің және жіптердің өңдеу үдерісінде, олардың нақты ұзындығы, беріктігі, созылғыштығы, сызықтық тығыздығы және иілгіштігі, ылғал сақтағыштығы болуы қажет. Сонымен қатар киімді пайдаланғанда әр түрлі жағдайда бұйымды қолдану мүмкін болу үшін, бұйымға түскен әртүрлі күштің әсерінен бұзылудан сақтайтын, белгілі бір механикалық қасиеттерге, сондай-ақ киімде ыңғайлы (жылу өткізгіштік, су өткіз- гіштік, ауа сіңіргіштік) және сыртқы ортаның (түстік тұрақтылық) шар- тына қарсыласуын қамтамасыз ететін физикалық қасиеттері тұрақты болу керек.
Жаратылысы бойынша тоқыма талшықтары екі класқа бөлінеді: табиғи және химиялық. Табиғи талшықтарға өсімдіктекті, жануартекті және минералды, ал химиялыққа - әртүрлі физикалық және химиялық үдерістердің көмегімен жоғары молекулярлы заттардан (табиғи және синтетикалық) жасанды жолмен адам жасаған талшықтар жатады.
Талшықтардың әрқайсысы органикалық және бейорганикалық талшықты шағын кластарға бөлінеді.
Органикалық табиғи талшықтардың шағын класы табиғи шығу тегіне байланысты өсімдік және жануар текті топтарға бөлінеді.
Өсімдік текті талшықтардың тобына мақта, зығыр, кенеп, кендір целлюлозды талшықтардың шағын топшасы жатады.
Жануар текті талшықтар жүн талшығынан және табиғи жібектен құралған, ақуызды талшықтар топшасынан тұрады.
Табиғи бейорганикалық минералды талшықтарға - минералды ас- бест талшығы жатады.
Химиялық талшықтардың бөлінуі өте күрделі болып келеді. Органикалық шағын кластағы химиялық талшықтар екі үлкен топқа бөлінеді: ол - жасанды және синтетикалық талшықтар. Табиғи жоғары молекулярлы қосылыстардан химиялық жолмен алынған талшықтарды жасанды химиялық талшықтар, ал синтезделген жоғары молекулярлы заттардан алынған талшықтарды синтетикалық талшықтар деп аталы- нады.
Жасанды органикалық талшықтар химиялық құрамына байланы- сты гидратцеллюлозалы, вискозды (полинозды, мыс-аммиакты), эфи- роцеллюлозалы (ацетатты, үшацетатты) және ақуызды (казеиндік) талшықтар топшасы болып бөлінеді.
Синтетикалық органикалық талшықтар полиамидті (капрон, анид, энант), полиэфирлі (лавсан, терилен), полиуретанды (спандекс), полиакрилонитрильді (нитрон, орлон), поливинилхлоридті (хлорин), поливинилспиртті (винол) және полиолефинді (полипропилен, полиэ- тилен) талшықтардан жасалатын топшадан тұрады.
Химиялық бейорганикалық талшықтарға минералдыталшықтардың екі түрі жатады металдық және шынылық.
1.2 Тоқыма талшықтардың негізгі түрлерінің классификациясы
Тігін өндірісінде қолданылатын тоқыма материалдар - маталар, тігін жіптері, ызба, бау және басқалары - негізінен тоқыма талшықтарынан тұрады.
Тоқыма талшықтары өте жіңішке, олардың ұзындығы миллимет- рмен өлшенсе, онда жіңішкелігі миллиметрдің жүздеген және мыңдаған үлестерімен өлшенеді. Талшықтарды иірімжіпке, матаға өңдеу және тоқыма материалдарға, бұйымдарға қажетті қасиеттермен қамтамасыз ету үшін, олар нақты ұзындыққа, жіңішкелікке, беріктікке, созылу қабілетіне, иілгіштікке, жабысқақтыққа және сыртқы ортаның әсеріне қарсыласуға ие болу керек.
Тоқыма өндірісінде қолданылатын талшықтың ұзындыгы - ең маңызды көрсеткіштердің бірі болып есептелеінеді. Талшықтардан үздіксіз жіп алу үшін, оның белгілі ұзындығы болуы керек, талшық ұзын болса, онда жіптердің арасындағы байланысы күшейіп, беріктігі жоғары жіп алынады.
Талшықтың жіңішкелігі өте жоғары бағаланады, себебі, талшық жіңішке болса, одан жұмсақ және иілгіш жіп алуға болады.
Талшықтың беріктігі олардың үзілуге қарсыласу қабілеттілігі, ол иірімжіп пен матаның сапасының және тоқыма өндірісінің үдерісінің көрсеткіші болып табылады.
Талшықтың ұзаруы (созылуы) олардың күш түскенде ұзару қабілеттілігі, бұл талшық сапасының маңызды көрсеткіші болып есептелінеді. Талшықтың ұзару қабілеттілігі одан өндірілген иірімжіпке беріледі және оның жалпы бұзылуына қарсыласуын жоғарылатады.
Егер талшық серпімді, яғни күштің алынуынан кейін бастапқы ұзындығын қайта қалпына келтіру қабілетіне ие болса, ол талшықтардан өндірілген маталар серпімді болады, мыжылмай- ды, ал одан дайындалған бұйымдар өзінің пішінін ұзақ уақытқа сақтайды.
Талшықтың иілгіштігі иіру үдерісіне, матаның сапасына және оның жұмсақтығына, күлтеленуіне үлкен әсер етеді.
Талшықтардан мықты жіп жасап алу үшін талшықтардың иілгіштік қасиеті жоғары болуы керек.
Ылгал тартқыштық талшықтың ылғалды сіңіру қабілеттілігі. Ол киімге қойылатын гигиеналық талаптарды қанағаттандыруға қажет, өндірістік үдерістің жақсы жүруі және матаның терді жақсы сіңіруіндегі маңызды қасиетінің бірі болып табылады.
Талшықан алынған материалдардың сыртқы ортаға қарсыласу әсері - суға, ауаға, жарыққа және механикалық күшке - берілген талшықтардың киюге төзімділігін анықтайды.
1.3 Табиғи өсімдік текті талшықтар
Мақта талшығын алуға арналған тұқымында ұзындығы 1-50 мм жіңішке талшықтар өсетін, бір жылдық бұталы өсімдік. Мақта өсімдігінің негізгі екі түрі кең тараған: орташа талшықты, орташа ұзындық беретін (25-35 мм), жіңішке талшықты талшығының ұзындығы 35-50 мм. Мақта өсімдігінің өсіп өнетін кезеңі мақтаның селекциялық сортына және оның өсетін аймағына байланысты 90-180 күн аралығында тербеледі. Тұқымдардың еккеннен кейін екі айдан соң өсімдік 150 см биіктікке дейін көтеріледі де, оның жапырақтары пай- да болып гүлденуі басталады. Гүлдердің ішінде талшықпен жабылған тұқымы бар, қауашақ пайда болады. Мақта пісіп жетілген кезде қауашақ жарылады және талшықтар сыртқа шығады.
Мақтаны жинау кезінде қауашақтан мақта-шикізат деп аталатын тұқымды талшықтарды бөліп алады. Мақта тазалағыш зауатта, ар- найы талшық бөлгіш машинада тұқымнан талшық бөлініп алынады. Алынған мақта талшығы буылып, нығыздалып жиналады, содан кейін талшықтарды мақтаны алғашқы өңдеу фабрикасына жіберіледі.
Талшықтар тұқымдардан тазаланғаннан кейін қысқа талшықтар алынады, оны мақтадан жасалатын беймата материалдарын өндіру үшін қолданады.
2. ЖАНУАР ТЕГІНЕН АЛЫНҒАН ТАЛШЫҚТАР
2.1 Қой тұқымдары
Археологиялық және басқа да зерттеулерден алынған мәліметтер бойынша қойлар біздің эрамызға дейінгі 6-7 мың жыл бұрын қолға үйретілген. Қолға үйретудің мүмкін ошағы болып Оңтүстік Сібір, Орта Азия, Кіші Азия табылады. Қойлар ұсақ қоректенетін, шайнай-тын, тұяқты және қой тұқымына жатады. Зоологиялық топтастыру бойын- ша жақыны ешкі болып табылады.
Қойлардың тұқымының мүмкін басталуының бірыңғай мәліметі жоқ. Биологиялық тұрғыдан үй қойларына жақын жабайы қойлардың алуан түрлілігінің көп болуымен байланыстырылады. Үй қойларының ата тегіне муфлон, архар және аргали жатады.
Муфлондар Жерорта теңізінде және Кіші Азия жағалауларында және аралдарында мекендейді. Қой шаруашылығындағы негізгі өндіріс болып, белгілі бір өнім алу мақсатындағы нақты климатты ортада адамдардың білімді еңбегінің және талабының арқасында асыл тұқым- ды алу табылады.
Табиғатта жаратылған 1-2 жабайы тұқымды түрлерінен адамзат осы уақытқа дейін 600 тұқымды қой түрлерін өндірді. Тәуелсіз мемле- кеттер достығы (ТМД) елдерінде өндірістің барлық бағытында қойдың 60 тұқымын өндірді. Соның ішіндегі 22-биязы жүнді, 15 - жартылай би- язы жүнді, 4 жартылай қылшықты, қалғаны - қылшықты (қылшықты, тондық).
Биязы жүнді қойлардың бірнеше ерекшеліктері бар. Олардың жүнінің қалыңдығы орташа есеппен 15-25 мкм, түбіті қалың ақ жүннен тұрады. Осы тұқымдас қойлар үшін биязы жүн басының көз сызығына дейін және төменірек, сондай-ақ тұяқ ұшына дейін жауып тұрады. Бұл малдардың мойын бөлігінде, дене бөлігінде және құйрық ұшында қатпарланып білінетін артық былғарысы бар. Биязы жүнді тұқымдас қойларды зоологиялық топтастыру бойынша ұзын арық құйрықтыға жатқызады.
Будандастыру арқылы алынған биязы жүнді қой тұ-қымдары өзара өнімділігімен және дене бітімінің ерекше-лігімен ажыратылады. Оларды жүнді-етті, жүнді, және етті-жүнді деп бөледі. Бұлай бөлудің негізі жүннің және еттің өнімділігіне, сондай-ақ олардың шығу тегіне бағытталған.
Жүнді-етті тұқымдар. Бұл тұқымдастың қойлары кейбір шығу ортақтығымен сипатталады. Көп жағдайда олар жергілікті меринос қойларымен американдық рамбулье тұқымын будандастыру арқылы өндіріледі. Бұл тұқымдас ірі мал, жақсы дене бітімді, жүні сапалы болып келеді. Соңғы жылдары жүнді-етті тұқымдардың бағытын А және Б то- бына жіктеу қабылданған. А тобына жататын тұқымдастар: асканилік, кавказдық, алтайлық және солтүстік кавказдық меринос; Б тобына жататын тұқымдастар: Забайкальдық, Қырғызстандық, Красноярлық, Оңтүстік Қазақстандық меринос және Оңтүстік Оралдық.
2.2 Жүн талшығының құрылымы
Жүн талшығы (түк) түбірден және сабақшадан тұрады. Түбір терінің астында жатады. Сабақша тері жамылғының сыртында болады және кератин деген белоктан тұрады. Түктің сабақшасы үш қабаттан тұрады: қабыршақты, қабықты және өзекті.
Қабыршақты қабат (кутикула) түкті қоршаған мүйіз тәрізді қабыршақтан тұрады. Талшықтың түріне байланысты қабыршақтардың формасы сақина, жартылай сақина немесе пластинка тәріздес болып келеді. Қабыршақты қабат түкті бұзылудан сақтайды, оның жылтыл- дауы мен киіз болып ұйысу қабілетіне әсер етеді.
Қабықты қабат түктің тұрқын құратын ұршық тәрізді клеткалардан тұрады, шаштың мықтылығын, серпімділігін және басқа да қасиетін анықтайтын негізгі қабат.
Өзекті қабат талшықтың ортасында орналасқан және ауа толған клеткалардан тұрады. Жуандығы мен құрылымына байланысты жүн талшықтарының келесідей типтері болады: түбіт, ауыспалы және өлі шаш, қылшық.
Түбіт - қабыршақты және қабықты қабаттан тұратын жіңішке ирек талшық. Биязы жүнді қойдың барлық жүн жамылғысы және қылшық жүнді қойлардың теріге жақын жамылғысы түбіт болып келеді. Қабыршақты қабат сақина немесе жартылай сақина формалы болып келеді.
Қылшық - түбітке қарағанда дөрекілеу, әлдеқайда жуан және ирек емес. Ол үш қабаттан тұрады: пластинка тәріздес қабыршақтардан тұратын қабат, қабықты қабат және тұтас өзек. Жартылай қылшық жүнді және қылшық жүнді қойлардың жүн жамылғысы қылшықтан тұрады.
Аралық жүн - түбіт пен қылшықтың ортасы. Будан тұқымдас қойлардың барлық жүн жамылғысы ауыспалы түкті. Аралық түк те үш қабаттан: қабыршақты, қабықты қабаттан және үзілмелі өзектен тұрады.
Өлі түк - нашар боялатын, өңдегенде оңай сыналатын дөрекі, тік және қатты талшық. Ол қылшық жүнді қойлардың кейбір тұқымдарында кездеседі. Өлі түк үш қабаттан қабыршақты, жұқа қабықты және талшықтың барлық көлденеңін алатын жалпақ өзектен тұрады.
Қойдан қырқып алынған тұтас жүн жабагы деп аталады. Қойдың жүн жамылғысын құрайтын талшықтың түріне байланысты, жүн де келесі түрлерге бөлінеді: түбіт талшықтан тұратын биязы жүн (25 мкм дейін); оны биязы жүнді қойлардан алады да, жоғарғы сапалы камволь және шұға маталарды тоқуға пайдаланады: жартылай биязы жүн (25-34 мкм) - түбіт талшығы мен аралық жүннен тұрады; қойдың будан тұқымынан алып, костюмдік және пальтолық камволь маталар тоқу үшін пайдаланады;
Жартылай дөрекі жүн (35-40 мкм), қылшық пен аралық түктен тұрады; қойдың будан тұқымынан алып костюм және пальто үшін жар- тылай қылшықты шұға маталарды дайындауға пайдаланады;
Дөрекі жүн (40 мкм жоғары) - құрамында талшықтың барлық түрі бар; оны қылшық жүнді қойдан алып, ірі шұға мата алуға пайдалана- ды. Жіп иіру үшін жүн талшығының ұзындығы мен бұралаңдығының маңызы өте зор.
Жүннің ирелеңдігі талшықтың 1 см ұзындығына келетін ирелеңдігімен сипатталады. Талшық неғұрлым жіңішке болған сайын, иірілуі жоғары болады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
БӨЖ
Тақырыбы: Материалдарының түрлерінің құрылымы.
Орынған: Төлеубек М., ТК-422 тобы
Тексерген: Муслимова Р. Н.
Семей 2015
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. ТОҚЫМА ТАЛШЫҚТАРЫ
1.1 Тоқыма талшықтары
1.2 Тоқыма талшықтардың негізгі түрлерінің классификациясы
1.3 Табиғи өсімдік текті талшықтар
2. ЖАНУАР ТЕГІНЕН АЛЫНҒАН ТАЛШЫҚТАР
2.1 Қой тұқымдары
2.2 Жүн талшығының құрылымы
3. ТАБИҒИ ЖІБЕК
3.1 Табиғи жібек
3.2 Химиялық талшықтардың құрылымы, қасиеттері және алыну
үдерістері
4. ЖАСАНДЫ ТАЛШЫҚТАР
4.1 Вискозды талшықтар, құрылымы
4.2 Синтетикалық талшықтар, құрылымы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Маталарды тізімі, әр түрлі ұлпалардың кез келген негіздер немесе біртекті жиынтығы бірікті түрлері мен әр түрлі мақсаттар үшін, маталар ассортименті деп аталады.
Маталар диапазоны, қазіргі жылы жыл бірқатар дамыған технологиялар, өмір сүру жағдайлары мен сұраныстың даму байланысты.
Тәжірибеде алынған спрэд сауда-саттық тіндердің жіктелуі, үшін де ең ыңғайлы коммерциялық кәсіпорындар мен ұйымдар, сондай-ақ тоқыма өнеркәсібі. Сауда-катион тіндердің жіктелуі өнімнің бірқатар бөлінеді жалпыға бiрдейлiгi мақсатында негізінде топтар, табиғат тоғысында, процесс өндіру, жіп пен талшықты құрамын білдіреді.
Тағайындау үй тіндердің тандарты сыныптамасына сәйкес сынып, сыныптар мен топтарға бөлінеді.
Негізгі түрлері тоқыма маталар және тоқыма емес материалдар болып табылады. Байланысты оларды қолдану бөлінеді:
- NBSP; үшін пайдаланылатын үй үшін Киім, аяқ киім және тұрмыстық заттар;
- NBSP; Техникалық арналған түрлі салалар;
- NBSP; арнайы мақсаттағы.
1. ТОҚЫМА ТАЛШЫҚТАРЫ
1.1 Тоқыма талшықтары
Тоқыма талшықтары деп иірімжіп және тоқыма бұйымдарды дайындағанда қолданылатын ұзындығы шекті, көлденең кесілген аз өлшемді, жіңішке, иілгіш және берік талшықтарды атайды.
Тоқыма талшықтары қарапайым (элементарлы), кешенді (техникалық) және штапельді болып бөлінеді.
Қарапайым талшықтарға тоқыма талшықтар - мақта және жүн жатады.
Кешенді (техникалық) талшық бір-бірімен байланысқан қарапайым талшықтардан тұратын талшық (зығыр).
Штапельді талшықтар ұзындығы шектелген қарапайым талшық болып есептеледі.
Тоқыма талшықтардан жасалынып алынған иірім жіптердің және жіптердің өңдеу үдерісінде, олардың нақты ұзындығы, беріктігі, созылғыштығы, сызықтық тығыздығы және иілгіштігі, ылғал сақтағыштығы болуы қажет. Сонымен қатар киімді пайдаланғанда әр түрлі жағдайда бұйымды қолдану мүмкін болу үшін, бұйымға түскен әртүрлі күштің әсерінен бұзылудан сақтайтын, белгілі бір механикалық қасиеттерге, сондай-ақ киімде ыңғайлы (жылу өткізгіштік, су өткіз- гіштік, ауа сіңіргіштік) және сыртқы ортаның (түстік тұрақтылық) шар- тына қарсыласуын қамтамасыз ететін физикалық қасиеттері тұрақты болу керек.
Жаратылысы бойынша тоқыма талшықтары екі класқа бөлінеді: табиғи және химиялық. Табиғи талшықтарға өсімдіктекті, жануартекті және минералды, ал химиялыққа - әртүрлі физикалық және химиялық үдерістердің көмегімен жоғары молекулярлы заттардан (табиғи және синтетикалық) жасанды жолмен адам жасаған талшықтар жатады.
Талшықтардың әрқайсысы органикалық және бейорганикалық талшықты шағын кластарға бөлінеді.
Органикалық табиғи талшықтардың шағын класы табиғи шығу тегіне байланысты өсімдік және жануар текті топтарға бөлінеді.
Өсімдік текті талшықтардың тобына мақта, зығыр, кенеп, кендір целлюлозды талшықтардың шағын топшасы жатады.
Жануар текті талшықтар жүн талшығынан және табиғи жібектен құралған, ақуызды талшықтар топшасынан тұрады.
Табиғи бейорганикалық минералды талшықтарға - минералды ас- бест талшығы жатады.
Химиялық талшықтардың бөлінуі өте күрделі болып келеді. Органикалық шағын кластағы химиялық талшықтар екі үлкен топқа бөлінеді: ол - жасанды және синтетикалық талшықтар. Табиғи жоғары молекулярлы қосылыстардан химиялық жолмен алынған талшықтарды жасанды химиялық талшықтар, ал синтезделген жоғары молекулярлы заттардан алынған талшықтарды синтетикалық талшықтар деп аталы- нады.
Жасанды органикалық талшықтар химиялық құрамына байланы- сты гидратцеллюлозалы, вискозды (полинозды, мыс-аммиакты), эфи- роцеллюлозалы (ацетатты, үшацетатты) және ақуызды (казеиндік) талшықтар топшасы болып бөлінеді.
Синтетикалық органикалық талшықтар полиамидті (капрон, анид, энант), полиэфирлі (лавсан, терилен), полиуретанды (спандекс), полиакрилонитрильді (нитрон, орлон), поливинилхлоридті (хлорин), поливинилспиртті (винол) және полиолефинді (полипропилен, полиэ- тилен) талшықтардан жасалатын топшадан тұрады.
Химиялық бейорганикалық талшықтарға минералдыталшықтардың екі түрі жатады металдық және шынылық.
1.2 Тоқыма талшықтардың негізгі түрлерінің классификациясы
Тігін өндірісінде қолданылатын тоқыма материалдар - маталар, тігін жіптері, ызба, бау және басқалары - негізінен тоқыма талшықтарынан тұрады.
Тоқыма талшықтары өте жіңішке, олардың ұзындығы миллимет- рмен өлшенсе, онда жіңішкелігі миллиметрдің жүздеген және мыңдаған үлестерімен өлшенеді. Талшықтарды иірімжіпке, матаға өңдеу және тоқыма материалдарға, бұйымдарға қажетті қасиеттермен қамтамасыз ету үшін, олар нақты ұзындыққа, жіңішкелікке, беріктікке, созылу қабілетіне, иілгіштікке, жабысқақтыққа және сыртқы ортаның әсеріне қарсыласуға ие болу керек.
Тоқыма өндірісінде қолданылатын талшықтың ұзындыгы - ең маңызды көрсеткіштердің бірі болып есептелеінеді. Талшықтардан үздіксіз жіп алу үшін, оның белгілі ұзындығы болуы керек, талшық ұзын болса, онда жіптердің арасындағы байланысы күшейіп, беріктігі жоғары жіп алынады.
Талшықтың жіңішкелігі өте жоғары бағаланады, себебі, талшық жіңішке болса, одан жұмсақ және иілгіш жіп алуға болады.
Талшықтың беріктігі олардың үзілуге қарсыласу қабілеттілігі, ол иірімжіп пен матаның сапасының және тоқыма өндірісінің үдерісінің көрсеткіші болып табылады.
Талшықтың ұзаруы (созылуы) олардың күш түскенде ұзару қабілеттілігі, бұл талшық сапасының маңызды көрсеткіші болып есептелінеді. Талшықтың ұзару қабілеттілігі одан өндірілген иірімжіпке беріледі және оның жалпы бұзылуына қарсыласуын жоғарылатады.
Егер талшық серпімді, яғни күштің алынуынан кейін бастапқы ұзындығын қайта қалпына келтіру қабілетіне ие болса, ол талшықтардан өндірілген маталар серпімді болады, мыжылмай- ды, ал одан дайындалған бұйымдар өзінің пішінін ұзақ уақытқа сақтайды.
Талшықтың иілгіштігі иіру үдерісіне, матаның сапасына және оның жұмсақтығына, күлтеленуіне үлкен әсер етеді.
Талшықтардан мықты жіп жасап алу үшін талшықтардың иілгіштік қасиеті жоғары болуы керек.
Ылгал тартқыштық талшықтың ылғалды сіңіру қабілеттілігі. Ол киімге қойылатын гигиеналық талаптарды қанағаттандыруға қажет, өндірістік үдерістің жақсы жүруі және матаның терді жақсы сіңіруіндегі маңызды қасиетінің бірі болып табылады.
Талшықан алынған материалдардың сыртқы ортаға қарсыласу әсері - суға, ауаға, жарыққа және механикалық күшке - берілген талшықтардың киюге төзімділігін анықтайды.
1.3 Табиғи өсімдік текті талшықтар
Мақта талшығын алуға арналған тұқымында ұзындығы 1-50 мм жіңішке талшықтар өсетін, бір жылдық бұталы өсімдік. Мақта өсімдігінің негізгі екі түрі кең тараған: орташа талшықты, орташа ұзындық беретін (25-35 мм), жіңішке талшықты талшығының ұзындығы 35-50 мм. Мақта өсімдігінің өсіп өнетін кезеңі мақтаның селекциялық сортына және оның өсетін аймағына байланысты 90-180 күн аралығында тербеледі. Тұқымдардың еккеннен кейін екі айдан соң өсімдік 150 см биіктікке дейін көтеріледі де, оның жапырақтары пай- да болып гүлденуі басталады. Гүлдердің ішінде талшықпен жабылған тұқымы бар, қауашақ пайда болады. Мақта пісіп жетілген кезде қауашақ жарылады және талшықтар сыртқа шығады.
Мақтаны жинау кезінде қауашақтан мақта-шикізат деп аталатын тұқымды талшықтарды бөліп алады. Мақта тазалағыш зауатта, ар- найы талшық бөлгіш машинада тұқымнан талшық бөлініп алынады. Алынған мақта талшығы буылып, нығыздалып жиналады, содан кейін талшықтарды мақтаны алғашқы өңдеу фабрикасына жіберіледі.
Талшықтар тұқымдардан тазаланғаннан кейін қысқа талшықтар алынады, оны мақтадан жасалатын беймата материалдарын өндіру үшін қолданады.
2. ЖАНУАР ТЕГІНЕН АЛЫНҒАН ТАЛШЫҚТАР
2.1 Қой тұқымдары
Археологиялық және басқа да зерттеулерден алынған мәліметтер бойынша қойлар біздің эрамызға дейінгі 6-7 мың жыл бұрын қолға үйретілген. Қолға үйретудің мүмкін ошағы болып Оңтүстік Сібір, Орта Азия, Кіші Азия табылады. Қойлар ұсақ қоректенетін, шайнай-тын, тұяқты және қой тұқымына жатады. Зоологиялық топтастыру бойын- ша жақыны ешкі болып табылады.
Қойлардың тұқымының мүмкін басталуының бірыңғай мәліметі жоқ. Биологиялық тұрғыдан үй қойларына жақын жабайы қойлардың алуан түрлілігінің көп болуымен байланыстырылады. Үй қойларының ата тегіне муфлон, архар және аргали жатады.
Муфлондар Жерорта теңізінде және Кіші Азия жағалауларында және аралдарында мекендейді. Қой шаруашылығындағы негізгі өндіріс болып, белгілі бір өнім алу мақсатындағы нақты климатты ортада адамдардың білімді еңбегінің және талабының арқасында асыл тұқым- ды алу табылады.
Табиғатта жаратылған 1-2 жабайы тұқымды түрлерінен адамзат осы уақытқа дейін 600 тұқымды қой түрлерін өндірді. Тәуелсіз мемле- кеттер достығы (ТМД) елдерінде өндірістің барлық бағытында қойдың 60 тұқымын өндірді. Соның ішіндегі 22-биязы жүнді, 15 - жартылай би- язы жүнді, 4 жартылай қылшықты, қалғаны - қылшықты (қылшықты, тондық).
Биязы жүнді қойлардың бірнеше ерекшеліктері бар. Олардың жүнінің қалыңдығы орташа есеппен 15-25 мкм, түбіті қалың ақ жүннен тұрады. Осы тұқымдас қойлар үшін биязы жүн басының көз сызығына дейін және төменірек, сондай-ақ тұяқ ұшына дейін жауып тұрады. Бұл малдардың мойын бөлігінде, дене бөлігінде және құйрық ұшында қатпарланып білінетін артық былғарысы бар. Биязы жүнді тұқымдас қойларды зоологиялық топтастыру бойынша ұзын арық құйрықтыға жатқызады.
Будандастыру арқылы алынған биязы жүнді қой тұ-қымдары өзара өнімділігімен және дене бітімінің ерекше-лігімен ажыратылады. Оларды жүнді-етті, жүнді, және етті-жүнді деп бөледі. Бұлай бөлудің негізі жүннің және еттің өнімділігіне, сондай-ақ олардың шығу тегіне бағытталған.
Жүнді-етті тұқымдар. Бұл тұқымдастың қойлары кейбір шығу ортақтығымен сипатталады. Көп жағдайда олар жергілікті меринос қойларымен американдық рамбулье тұқымын будандастыру арқылы өндіріледі. Бұл тұқымдас ірі мал, жақсы дене бітімді, жүні сапалы болып келеді. Соңғы жылдары жүнді-етті тұқымдардың бағытын А және Б то- бына жіктеу қабылданған. А тобына жататын тұқымдастар: асканилік, кавказдық, алтайлық және солтүстік кавказдық меринос; Б тобына жататын тұқымдастар: Забайкальдық, Қырғызстандық, Красноярлық, Оңтүстік Қазақстандық меринос және Оңтүстік Оралдық.
2.2 Жүн талшығының құрылымы
Жүн талшығы (түк) түбірден және сабақшадан тұрады. Түбір терінің астында жатады. Сабақша тері жамылғының сыртында болады және кератин деген белоктан тұрады. Түктің сабақшасы үш қабаттан тұрады: қабыршақты, қабықты және өзекті.
Қабыршақты қабат (кутикула) түкті қоршаған мүйіз тәрізді қабыршақтан тұрады. Талшықтың түріне байланысты қабыршақтардың формасы сақина, жартылай сақина немесе пластинка тәріздес болып келеді. Қабыршақты қабат түкті бұзылудан сақтайды, оның жылтыл- дауы мен киіз болып ұйысу қабілетіне әсер етеді.
Қабықты қабат түктің тұрқын құратын ұршық тәрізді клеткалардан тұрады, шаштың мықтылығын, серпімділігін және басқа да қасиетін анықтайтын негізгі қабат.
Өзекті қабат талшықтың ортасында орналасқан және ауа толған клеткалардан тұрады. Жуандығы мен құрылымына байланысты жүн талшықтарының келесідей типтері болады: түбіт, ауыспалы және өлі шаш, қылшық.
Түбіт - қабыршақты және қабықты қабаттан тұратын жіңішке ирек талшық. Биязы жүнді қойдың барлық жүн жамылғысы және қылшық жүнді қойлардың теріге жақын жамылғысы түбіт болып келеді. Қабыршақты қабат сақина немесе жартылай сақина формалы болып келеді.
Қылшық - түбітке қарағанда дөрекілеу, әлдеқайда жуан және ирек емес. Ол үш қабаттан тұрады: пластинка тәріздес қабыршақтардан тұратын қабат, қабықты қабат және тұтас өзек. Жартылай қылшық жүнді және қылшық жүнді қойлардың жүн жамылғысы қылшықтан тұрады.
Аралық жүн - түбіт пен қылшықтың ортасы. Будан тұқымдас қойлардың барлық жүн жамылғысы ауыспалы түкті. Аралық түк те үш қабаттан: қабыршақты, қабықты қабаттан және үзілмелі өзектен тұрады.
Өлі түк - нашар боялатын, өңдегенде оңай сыналатын дөрекі, тік және қатты талшық. Ол қылшық жүнді қойлардың кейбір тұқымдарында кездеседі. Өлі түк үш қабаттан қабыршақты, жұқа қабықты және талшықтың барлық көлденеңін алатын жалпақ өзектен тұрады.
Қойдан қырқып алынған тұтас жүн жабагы деп аталады. Қойдың жүн жамылғысын құрайтын талшықтың түріне байланысты, жүн де келесі түрлерге бөлінеді: түбіт талшықтан тұратын биязы жүн (25 мкм дейін); оны биязы жүнді қойлардан алады да, жоғарғы сапалы камволь және шұға маталарды тоқуға пайдаланады: жартылай биязы жүн (25-34 мкм) - түбіт талшығы мен аралық жүннен тұрады; қойдың будан тұқымынан алып, костюмдік және пальтолық камволь маталар тоқу үшін пайдаланады;
Жартылай дөрекі жүн (35-40 мкм), қылшық пен аралық түктен тұрады; қойдың будан тұқымынан алып костюм және пальто үшін жар- тылай қылшықты шұға маталарды дайындауға пайдаланады;
Дөрекі жүн (40 мкм жоғары) - құрамында талшықтың барлық түрі бар; оны қылшық жүнді қойдан алып, ірі шұға мата алуға пайдалана- ды. Жіп иіру үшін жүн талшығының ұзындығы мен бұралаңдығының маңызы өте зор.
Жүннің ирелеңдігі талшықтың 1 см ұзындығына келетін ирелеңдігімен сипатталады. Талшық неғұрлым жіңішке болған сайын, иірілуі жоғары болады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz