Қр-дағы экономикалық өсу түрлері,себептері және факторлары

1. 2014 жылға ҚР.ның экономикалық көрсеткіші
2. ҚР.дағы Экономикалық өсу түрлері,себептері және факторлары
3. Инфляцияның әлеуметтік салдарлары және инфляциға қарсы саясат
4. Инвестицияның мәні,түрлері және ҚР.ның инвестициялық саясаты

Ауданның келешектегі экономикалық дамуының негізгі артықшылығы бо¬лып қолда бар шикізат ресурстарын кешендік өңдеуді қамтамасыз етумен, оны толық қолдану жолымен өндірістік өнеркәсіпті сақтау, жаңа өндірістерді және технологияларды енгізумен ауданның негізгі мамандандыру салаларын же¬тілдіру, агроөнеркәсіптік кешенді, шағын бизнесті және туризмді дамыту болып келеді.
Экономиканың негізі болып өнеркәсіп табылады. Облыстың өнеркәсіп өнімінің жалпы көлемі бойынша аудан 5 – орынды алады.
Өнеркәсіп өнімінің көлемі әрекеттегі бағаларда 2013 жылға 101,2% өсу дең¬гейімен 35168,6 млн. теңгеге күтіледі.
Тау кен шығару өнеркәсібінде мыс-мырыш 4%, қорғасын-мырыш 4,5% кен шығару көлемі төмендеді, мыс кені бойынша 5,7% ұлғаю бар. Мыс қоспасы 7,4%, қорғасын 22,3%, мырыш 12,9%, мыс қоспасындағы мыс 11,2%, қорғасын қоспасындағы қорғасын 22,4%, мырыш қоспасындағы мырыш 10,9% қоспалар өндірісі төмендеді.
Өңдеу өнеркәсібі өнімінің көлемі ау¬данның өндірістік өнімінің жалпы көлемінің 80% алады.
Өңдеу өнеркәсібінің негізгі кіші салалары болып азық-түлік өндірісі, басқа темір емес минералды өнімнің өндірісі, ағаш өнімін өңдеу өндірісі, машина құрылысы болып келеді.
Өңдеу өнеркәсібінде азық-түлік өн¬дірісінің бөлігі 9% құрайды, басқа темір емес минералды өнімнің өндірісі 60,9%, ағаш өнімін өңдеу өндірісі 1,9%, машина құрылысы 25,9%.
Азық-түлік өндірісі 2014 жылы 2013 жылғы деңгейдегідей 2670,1 млн. теңгені құрады.
Агроөнеркәсіптік кешен аудан эко¬номикасының ең бір негізгі бөлігі болып келеді. Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің көлемі жыл бойында 13667,4 млн. теңгеде күтіледі, жоспарды 100% орындаумен, 2013 жылға 109% өсу деңгейімен.
Ағымдағы жылы 36,9 мың га дәнді дақыл жиналды, 81,6 мың тонна дән тартылды. Бөңкерлік салмақта өнімділік 22,2 ц/га құрады. 2015 жылғы өнімге ауыл шаруашылық дақылдарының дәндерін жерге салу 9,9 мың тонна қажеттілігінде 100% құрайды.
Аудан бойынша ет, сүт өнімдерін өндіру 100% орындалады. Малдардың барлық түрлері бойынша 100 және одан да артық бас пайызы сақталады.
Мал шаруашылығының өнімін арт¬тыру және оның сапасын жоғарылату мақсатында ауданда 2650 басқа 9 жемдеу алаңы (қолда 2000 жуық бас) және 6 сүт-товарлы фермасы жұмыс атқарады.
Өндірісті қолдау және дамыту және мал шаруашылығының өнімінің сапасын арттыру үшін республикалық бюджеттен 2014 жылы 40767,1 млн. теңге субсидия бөлінді, олар толық меңгерілді.
Шағын бизнес саласында 2014 жылдың қорытындысы бойынша белсенді кәсіпорындардың саны 245 бірлікке немесе 2,1% өсуі күтілуде, ол ШҚО шағын бизнес субъектілерінің жалпы санының 4,5% жуығын құрайды.

1. Мухамедиев Б.М. Микроэкономика. — Алматы.2001
2. Есенғалиева Қ.С. Микроэкономика – Алматы: 2007

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым
министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік
Университеті

Орындаған: Ерланова Ж.Е ПД-
405
Тексерген: Ғабдуллина Л.Б

Жоспары:
2014 жылға ҚР-ның экономикалық көрсеткіші
ҚР-дағы Экономикалық өсу түрлері,себептері және факторлары
Инфляцияның әлеуметтік салдарлары және инфляциға қарсы саясат
Инвестицияның мәні,түрлері және ҚР-ның инвестициялық саясаты

1.Ауданның келешектегі экономикалық дамуының негізгі артықшылығы болып
қолда бар шикізат ресурстарын кешендік өңдеуді қамтамасыз етумен, оны толық
қолдану жолымен өндірістік өнеркәсіпті сақтау, жаңа өндірістерді және
технологияларды енгізумен ауданның негізгі мамандандыру салаларын
жетілдіру, агроөнеркәсіптік кешенді, шағын бизнесті және туризмді дамыту
болып келеді.
Экономиканың негізі болып өнеркәсіп табылады. Облыстың өнеркәсіп өнімінің
жалпы көлемі бойынша аудан 5 – орынды алады.
Өнеркәсіп өнімінің көлемі әрекеттегі бағаларда 2013 жылға 101,2% өсу
деңгейімен 35168,6 млн. теңгеге күтіледі.
Тау кен шығару өнеркәсібінде мыс-мырыш 4%, қорғасын-мырыш 4,5% кен шығару
көлемі төмендеді, мыс кені бойынша 5,7% ұлғаю бар. Мыс қоспасы 7,4%,
қорғасын 22,3%, мырыш 12,9%, мыс қоспасындағы мыс 11,2%, қорғасын
қоспасындағы қорғасын 22,4%, мырыш қоспасындағы мырыш 10,9% қоспалар
өндірісі төмендеді.
Өңдеу өнеркәсібі өнімінің көлемі ауданның өндірістік өнімінің жалпы
көлемінің 80% алады.
Өңдеу өнеркәсібінің негізгі кіші салалары болып азық-түлік өндірісі, басқа
темір емес минералды өнімнің өндірісі, ағаш өнімін өңдеу өндірісі, машина
құрылысы болып келеді.
Өңдеу өнеркәсібінде азық-түлік өндірісінің бөлігі 9% құрайды, басқа темір
емес минералды өнімнің өндірісі 60,9%, ағаш өнімін өңдеу өндірісі 1,9%,
машина құрылысы 25,9%.
Азық-түлік өндірісі 2014 жылы 2013 жылғы деңгейдегідей 2670,1 млн. теңгені
құрады.
Агроөнеркәсіптік кешен аудан экономикасының ең бір негізгі бөлігі болып
келеді. Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің көлемі жыл бойында 13667,4 млн.
теңгеде күтіледі, жоспарды 100% орындаумен, 2013 жылға 109% өсу деңгейімен.
Ағымдағы жылы 36,9 мың га дәнді дақыл жиналды, 81,6 мың тонна дән тартылды.
Бөңкерлік салмақта өнімділік 22,2 цга құрады. 2015 жылғы өнімге ауыл
шаруашылық дақылдарының дәндерін жерге салу 9,9 мың тонна қажеттілігінде
100% құрайды.
Аудан бойынша ет, сүт өнімдерін өндіру 100% орындалады. Малдардың барлық
түрлері бойынша 100 және одан да артық бас пайызы сақталады.
Мал шаруашылығының өнімін арттыру және оның сапасын жоғарылату мақсатында
ауданда 2650 басқа 9 жемдеу алаңы (қолда 2000 жуық бас) және 6 сүт-товарлы
фермасы жұмыс атқарады.
Өндірісті қолдау және дамыту және мал шаруашылығының өнімінің сапасын
арттыру үшін республикалық бюджеттен 2014 жылы 40767,1 млн. теңге
субсидия бөлінді, олар толық меңгерілді.
Шағын бизнес саласында 2014 жылдың қорытындысы бойынша белсенді
кәсіпорындардың саны 245 бірлікке немесе 2,1% өсуі күтілуде, ол ШҚО шағын
бизнес субъектілерінің жалпы санының 4,5% жуығын құрайды.
Шағын және орта бизнестің қызметтегі кәсіпорындарының жалпы санынан 9,3%
сауда саласында әрекетте, ауыл шаруашылығында – 13,6%, құрылыста - 10%,
өңдеу өнеркәсібінде - 33%, тау кен өндірісінде – 1,4%, көлік қызметтерін
кәсіпорындардың 21% көрсетеді, өмір сүру және тамақтандыру 0,9%, 5,7%,
жылжымайтын мүлікпен операциялар жүргізеді, 4,8% кәсіпорын басқа
салаларда.
Шағын бизнес субъектілерінің қызметінен мемлекеттік бюджетке салық түсімі
2216,7 млн. теңгені құрады, 2013 жылғы деңгейден 5,1% өсумен, соның ішінде
жергілікті бюджетке 1174,9 млн. теңге немесе 6,8% өсумен.
Ауданда несиелеу жолымен қаржылық қолдауды банктердің 8 бөлімшесі,
микронесиелік ұйымдар және несиелік серіктестіктер көрсетеді.
Үдемелі индустриалды-инновациялы даму бағдарламасы шеңберінде 2014 жылы
келешекке Индустриалдау картасына 3 жоба енді: Тұрғысын -1 ЖШС –
Тұрғысын гидроэлектростансасының құрылысы, Фаворит ЖШС – қапталған
(ламинаттанған) фанераны шығару өндірісін құру, Средигорненский ЖШС – мал
шаруашылығы кешенін және МТФ қалпына келтіру, 600 бас малды байлаусыз
ұстауды (жемдеу үстелімен сиыр қорасы) ұйымдастыру.
Негізгі капиталға инвестициялар көлемі 15309,5 млн. теңге сомасында немесе
2013 жылға 111,7% күтіледі. Көлемдер бойынша аудан Өскемен, Семей, Риддер,
Аягөз қалаларынан кейін 5-орынға сәйкес, бөлігі 2,9% құрады.
2014 жылы ауданның кәсіпорындарының салған инвестицияларының көлемі жалпы
инвестициялар көлемінің 79,8% құрады, бюджеттік қаражаттардың көлемі (РБ
және жергілікті) 18,7% құрады, басқа қарызға алынған қаражаттар 1,5%.
Ағымдағы жылы мемлекеттік және меншікті инвестициялар есебінен 295,5 млн.
теңге сомасына Зырян кен алаңдары бойынша геологиялық тексеру жұмыстары
жүргізілді.
Бөлшектік тауар айналымының көлемі жыл бойында 2013 жылға 111% өсумен 15274
млн. теңгені құрауы қажет. Көлемдер бойынша аудан 4 орында, бөлігі 2,9%
құрады.
Құрылыс жұмыстарының көлемі бойынша облыс бойынша аудан 6,4% үлес
салмағымен 4 орында. Жеке салушылар есебінен 2014 жылы 3500 шаршы метр үй
енгізілді. Тұрғын үй – коммуналдық шаруашылығын жетілдіру бағдарламасы
шеңберінде он бір көп пәтерлі тұрғын үйді жөндеу бойынша жұмыстар аяқталды.
Білім беру саласында мемлекеттік жалпы орта білім беру мекемелерінің жүйесі
40 бірлікті құрайды, оларда 8351 оқушы дәріс алады.
Ауданда 8 МБМ жұмыс істейді, жалпы саны 1940 бала және 34 шағын орталықтар
59 тобымен.
Зырян қаласында Киров көшесі бойында 280 орындық Қарлығаш бала бақшасын,
Курчатов көшесі бойынша Алтын кілт меншікті бала бақшасын және Сәуле
бала бақшасын қолданысқа енгізумен ауданның мектепке дейінгі ұйымдарының
жүйесі артты. Осылай, аудан бойынша мектепке дейінгі тәрбие беру және
оқытумен қамту мектепке дейінгі жастағы балалардың жалпы санынан 100%
құрайды.
Ауданда медициналық қызметті 4 мемлекеттік медициналық ұйым көрсетеді:
Зырян ауданының ОАА КМК ШЖҚ, Туберкулезге қарсы диспансер КМК ШЖҚ,
Психоневрологиялық диспансер КМҚК, Серебрянск қ. қалалық аурухана КМҚК,
оларда 152 дәрігер, 689 орта медициналық жұмысшы маман жұмыс атқарады.
Бірден бір үнемі келелелі мәселе болып дәрігерлер санының жетіспеушілігі
қала береді, осы уақытта дәрігерлерге қажеттілік 10 адамды құрайды.
2014 жылы оқуды бітіріп жұмысқа келген мамандардың саны 6 адамды құрады.
Дүниеге әкелу көрсеткіштері 2013 жылғы деңгейде, 745 бала дүниеге келді,
қайтыс болу көрсеткіші 12,5% төмендеді. Ана өлімі тіркелмеді, нәрестелер
өлімі 63% төмендеді.
Туберкулезбен ауыру бойынша 2013 жылғы деңгейден 36,6% төмендеу байқалады.
Қатерлі жаңадан пайда болған аурулармен ауыру 2013 жылға мардымсыз 5,7%
төмендеді.
ОАА поликлиникасының базасында инфекциялық аурулар кабинеті жұмыс жасай
бастады. Ауылдық жерлердің тұрғындарына медициналық көмек көрсету үшін
ауданда қозғалмалы медициналық кешен жұмыс істейді.
ММС меморандумы шеңберінде Казцинк ЖШС 51,5 млн. теңге сомасына
медициналық жабдықтар жеткізілді.
Емдеу ұйымдарының метериалдық-техникалық базасы жеткіліксіз болып қала
береді.
Іске асырылып жатқан мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде Жұмыспен қамту
жол картасы 2020 бағдарламасы аясында тұрақты және өнімді жұмыспен қамтуға
жәрдемдесу жолымен ауданда тұрғындардың табыстарын көтеру үшін Жұмыспен
қамту орталығы КММ-не 1 087 адам өтініш білдірді, 724 адам әлеуметтік
шартқа қол қойды.
Бағдарламаның бірінші бағыты бойынша ауданның ауылдарында 13 нысанда жұмыс
жүргізілді. Бөлінген 92,671 млн. теңгеден 90,156 млн. теңге немесе 97,3%
меңгерілді.
Соның ішінде, білім беру нысандарын жөндеуге шығындар 42,26 млн. теңгені
құрады, мәдениет нысандарын жөндеуге 13,1 млн. теңге бөлінді және
меңгерілді, елді мекендердің көшелерінің жол қабатын орташа жөндеуге шығын
34,9 млн. теңгені құрады. Жұмыс орындалды, қабылдау комиссиясы актілерге
қол қойды, бөлінген қаражаттардың қалған сомасы қарашада төленеді. 51 адам
жұмысқа орналастырылды, соның ішінде 29 адам жұмыссыздар қатарында.
Бағдарламаның үшінші бағытының 1-компоненті бойынша 2014 жылы оқуға 55 адам
жолданды, ақша қаражаттарын жоспарлық меңгеру бойынша көрсеткіштер 100%
құрады.
Жастар тәжірибесін өтуге ауданның ұйымдарымен және кәсіпорындарымен 32 шарт
жасалды. Жастар тәжірибесін өтуге 52 жұмыссыз азамат жолданды. 19 адам
тәжірибені аяқтады, тұрақты жұмыс орнына 11 адам жұмысқа
орналастырылды.
Әлеуметтік жұмыс орындарына ағымдағы жылы ауданның кәсіпорындарымен 29 шарт
жасалды. Жұмыссыздар арасынан 141 адам жолданды. 53 адам жұмысты аяқтады,
олардың ішінен тұрақты жұмыс орнына 18 адам жұмысқа орналастырылды.
Өңірлерді дамыту бағдарламасы шеңберінде ауылдық елді мекендерді, тірек
ауылды, орталық мекендерді және үлгілі кентті дамытуға 2014 жылы 23,4 млн.
теңге бөлінді, қаражат меңгерілді.
Ағымдағы жылы Зырян қаласын су басудан қорғау жобасы бойынша республикалық
және облыстық бюджеттерден 357,6 млн. теңге бөлінді, толық меңгерілді.
Моноқалаларды дамыту бағдарламасы шеңберінде моноқалаларды дамытуға және
жайластыруға 2014 жылы республикалық және облыстық бюджеттерден 1166,28
млн. теңге сомасында трансферттер бөлінді, соның ішінде Зырян қаласы
бойынша 1235,0 млн. теңге, Серебрянск қаласы бойынша 502,7 млн. теңге,
қаражат толық көлемде меңгерілді.
Бюджеттік инвестициялар есебінен ағымдағы жылы Зырян қаласында Каюпов
көшесін (3099 метр) қалпына келтіру аяқталды.
2.Экономикалық теорияда мағызды сұрақтардың бірі ол экономикалық өсу.
Экономикалық өсу дегеніміз ұлттық өнімнің сан жағынан өсуімен қатар сапа
жағынан жетілдірілуі. Экономикалық өсу деп өндіргіш күштердің ұзақ мерзімді
дамуымен байланысты өндірістің нақты көлемінің табиғи дәрежесінің ұзақ
мерзімдегі өзгерістерін атайды.
Экономикалық өсудің негізгі мақсаттары – халықтың әл-ауқатын көтеру және
ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Экономикалық өсудің негізгі мақсаты
материалдық әл-ауқаттың жоғарлауы болып табылады, осының құрамына
кіретіндер:
— Орта есеппен бір адамға келетін ұлттық табыстың өсуі. бұл мақсатқа жетуді
ұлттық табыстың жан басына шаққанда келетін өсу шапшандығы көрсетеді.
— Бос уақыттың көбеюі. Бұл елдің нақты жалпы ұлттық өнім немесе ұлттық
табыс көрсеткіштерінде орын алмаған. Сондықтан, осы мақсатқа жету дәрежесін
бағалағанда, байқалып отырған мерзімде жұмыс аптасы мен жұмыс жылы
қысқарғанына, жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек әрекеттерінің жалпы
ұзақтығына назар аудары керек.
— Ұлттық табыстың халықтың әр топтараның арасында бөлінуін жақсарту.
— Шығарылған тауарлар мен қызметтердің сапасын жақсартып, түрлерін көбейту.
Экономикалық өсудің өлшеу тәсілдерін екі топқа бөлуге болады:
Нақты жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) өсуі. Бұл әдіс экономикалық
мүмкіншілігінің молаю шапшандығын бағалау үшін қолданылады.
Жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) бір адамға шаққандағы өсуі. Халықтың әл-
ауқатының дамуын талдағанда, немесе елдер мен аймақтардағы тұрмыс дәрежесін
салыстырғанда қолданылады.
Экономикалық өсудің типтері
Қоғамдық өндірістің типіне байланысты, өнімнің өсу шапшандығы мен өндіріс
факторлары көлемі өзгерістерінің арасындағы сәйкестік әр түрлі болуы
мүмкін, сондықтан экономикалық өсу де бірнеше типке бөлінеді.
Интенсивті типі — техника мен технологияның жетілдірілуі арқылы ұлттық
өнімнің өсуі. Тиімді экономика экономикалық өсудің интенсивті типін
қолдануға тырысады. Экономикалық өсудің интенсивтік факторлары:
— қолданылатын ресурстар сапасының өсуі (жұмыс күшінің сапасын өсіру және
заттық капиталдың сапасын жақсарту);
— ресурстарды пайдалану әдістерін жақсарту (технологияны жетілдіру,
өндірісті және өткізуді ұйымдастыру мен басқаруды жетілдіру).
Экстенсивті типі – қосымша өндіріс факторларын тарту арқылы ұлттық
өнімінің өсуі. Экономикалық өсудің экстенсивтік факторлары:
— жұмыс күшінің санының өсуі;
— капиталдың көлемі өсуі.
Аралас типі — факторлардың өсуімен қатар техникамен технологияның
жетілдірілуі арқылы ұлттық өнімнің өсуі.
Экономикалық теорияда экономикалық өсудің сапасы деген ұғым әлеуметтік
бағытталуының күшеюімен байланыстырылады, оның сипаттайтын келесі
көрсеткіштер:
халықтың материалдық әл-ауқатының жақсаруы;
адамның бос уақытының көбеюі;
әлеуметтік инфрақұрылым салаларының даму дәрежесінің жоғарылауы;
адам капиталына инвестицияны өсіру;
адамдардың еңбек және өмір жағдайларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
жұмыссыздар мен жұмысқа қабілеті жоқтарды әлеуметтік қорғау;
еңбек нарығында ұсыныс көлемінің өсуі жағдайында жұмыспен толық қамтуды
қолдау.
Экономикалық өсудің факторлары дегеніміз өндірістің нақты көлемін және
оның тиімділігі мен сапасын арттыратын құбылыстар ықпалына мен процестер.
Тигізетін ықпалына қарай экономикалық өсудің факторлары жанама және
тікелей факторларға бөлінеді.
Экономикалық өсудің факторлары:
Тікелей факторлар: Жанама факторлар:
-Еңбек ресурстарының саны мен —         Сұраныс факторлары
сапасының өсуі. – тұтыну, инвестициялық,
— Негізгі капитал көлемінің мемлекеттік шығындардың
өсуі және сапалық құрамының өсуі.
жақсаруы. —         Ұсыныс факторлары
— Өндірісті ұйымдастырумен – бәсекенің дамуы,
қатар технологияның ресурстардың бағасының
жетілдірілуі. төмендеуі, несие алу
— Пайдаланатын табиғи мүмкіншілігінің өсуі.
ресурстардың саны мен —         Бөлу факторлары –
сапалылығының артуы. қоғамдағы барлық ресурстарды
— Қоғамдағы кәсіпкерлік тиімді пайдалану.
қабілетінің өсуі.

Қазақстан үшін экономикалық өсудің тиімділігі мен сапасы маңызды мәселе.
Ұзақ мерзім бойы еліміздің экономикалық дамуының нәтижесі жалпы қоғамдық
өнімнің сан жағынан өсу қарқындылығы арқылы бағаланып отырды.
Кәсіпорындардың болуы мен дамуы іс жүзінде олардың өздерінің өнімдерін
сатудан түскен табыстар есебінен шығындарын өтеу қабілетімен байланысты
болмады. Бұл жағдай кәсіпорындардың іс-әрекеттерінің тиімділігіне тәуелсіз,
қаржыландырудың тыс көзі және еңбек пен капиталдың шекті өнімділігімен
байланыстырылған табыстарды бөлу жүйесінің болуымен дәлелденеді. Қазақстан
республикасының   жүргізіп отырған экономикалық саясатының негізгі мақсаты
– шет ел инвестициясының және ішкі жинақтың жоғары дейгейіндегі
экономикалық ашықтығы негізінде экономикалық өсуге жету. Дамыған елдердегі
экономикалық өсудің стандартты деңгейі негізінен орта есеппен жылына 2 4,5
пайызды құрайды. Экономикалық өсуге басқа да бір мақсат – жұмыспен толық
қамтамасыз ету қабыса алады. (Жұмыссыздық деңгейінің 2-3 %-дық көрсеткіші
қолайлы деп саналады. Іс жүзіндегі көрсеткіш басқаша: 3,5-8,5 %). Баға
деңгейінің тұрақтылығы мен ұлттық валютаның орнықтылығы мақсатына мынадай
жағдайда жеттік деуге болады, егер инфляция деңгейі жылына 1-2 %-ды
құрайтын болса. (Іс жүзінде әдетте ол5-10%-ға жетеді).
Қазақстан экономикасының өсу динамикасы. Еліміздің экономикасының
қазіргі кезеңде тұрақты ұзақ мерзімдік өсуді қамтамасыз ету мәселесі
Стратегиялық басымдықтардың маңыздысы болып табылады. Бұл мәселені
қарастыру үшін, ең алдымен ағымдық жағдайды дұрыс бағалау қажет. Қазақстан
90-шы жылдардың басынан экономикалық өсудің дағдарысы мен экономикада
құрылымдық ілгерілеушілікті бастан өткерді. Отандық экономиканың
реформалану үрдісінің өтуіне айтарлықтай ықпал көрсеткен дағдарыстың басқа
түрлері бойынша да мәліметтер келтірілуде. Экономикалық өсудің
дағдарысы деп әлемдік практикада ІЖӨ-нің жалғасқан үш жыл бойында 9 %-ға
төмендеуі алынады.

3.Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық салдарлары
Біріншіден, ол ұлттық табыс пен байлықты қоғамның әр түрлі топтарымен,
экономикалық және әлеуметтік институттар арасынд а қалай болса солай және
болжамсыз қайта бөлуіне мәжбүр етеді.[1]
Қаражаттар жеке сектордан мемлекет тарапына қайта бөлінеді. Инфляция
факторының біреуі болып табылатын мемлекет бюджетінің тапшылығы,
инфляциялық салықпен өтеледі. Осыны нақты ақша қалдықтарының барлық
ұстаушылары төлейді. Ол өзімен-өзі, автоматты түрде төленеді, өйткені
инфляция кезінде ақша капиталы құнсызданады.Инфляциялық салық нақты ақша
қалдығы құнының төмендегенін көрсетеді.
Табысты мемлекет пайдасына қайта бөлудің келесі жолы, ол- ақша басып
шығаруға монополиялық құқықтың болуынан пайда болады. Қосымша басылып
шыққан банкноттар номиналдарының сомасы мен оларды басып шығаруға жұмсалған
шығындардың айырмасы сеньораж деп аталады. Ол мемлекеттің басып шығарған
ақша үшін алатын нақты ресурстарының санына тең болады. Сеньораж халықтың
өздерінің ақша қалдықтарының нақты құнын ұстап тұрған жағдайдағы
инфляциялық салыққа тең болады.
Белгіленген табыстары бар адамдар инфляция нәтижесінде нақты табыстардың
төмендеуінен шығынға ұшырайды. Индексацияланған табыс алушы топтар
табыстарды индексациялау жүйесі оларға нақты жалақыны сақтап қалуға
мүмкіндік бергенше инфляциядан қорғана алады.Нарықта монополиялық жағдайға
ие болушылар өздерінің нақты табысын өсіре алады.
Нақты активтер иелерінің инфляциядан қорғанысы молырақ болады, өйткені осы
тауарлар бағасының өсуі елдегі инфляцияның жалпы дәрежесінен артық болып
отырады.
Процент ставкасы өзгермеген тұрақты болса, күтпеген инфляция нәтижесінде
кредиторлар ұтылысқа ұшырайды, қарыз алушылар ұтады. Шығындарын азайтуды
көздеп, банктер қарыз ставкасын жоғарлатады. Осы жағдай өндіріске жасалатын
инвестиция көлемін төмендетеді. Бұл ситуация ұзақ мерзімді аспектіде ЖҰӨ
нақты көлемін азайтады және инфляцияны жандандыра түседі.
Салық салудың погрессивтік жүйесі үй шаруашылықтарынан қаражаттар алынуын
шапшандатады. Инфляция нәтижесінде ақша формасында жинақталған қаражаттың
құнының төмендеуіне байланысты, жинақталған табыстар қоғамның
кәрімүшелерінен алынып, оның жас мүшелерінің пайдасына қайта бөлінеді.
Екіншіден, инфляцияның жоғары қарқыны және баға құрылымының күрт өзгеруі
фирмалар мен үй шаруашылықтарының жоспарлауын қиындата түседі. Ңәтижесінде
бизнес жүргізуде болжамсыздық пен қауіп-қатер көбейеді. Осының төлемі
ретінде процент ставкасы мен пайда өседі. Инвестициялар қысқы мерзімдік
сипат ала бастайды, инвестицияның жалпы көлемінде күрделі құрылыстың үлесі
төмендейді және спекулятивтік операциялардың үлес салмағы өсе түседі.
Болашақта бұл жағдай ұлттың тұрмысын, әл- ауқатын және жұмыспен қамтылуын
төмендетуі мүмкін.
Үшіншіден, қоғамның саяси тұрақтылығы төмендейді, әлеуметтік шиеленіс
өседі. Жоғары дәрежелі инфляция қоғамның жаңа құрылымына көшуге жол ашады.
Төртіншіден, экономиканың ашық секторындағы бағаның өсуінің шамамен жоғары
қарқындылығы ұлттық тауарлардың бәсекелік қаблетін төмендетеді. бұның
нәтижесінде импорт өседі, экспорт төмендейді, жұмыссыздық көбейеді және
тауар өндірушілер ойсырады.
Бесіншіден, тұрақтылығы жоғары шетел валютасына сұраныс өседі. Капиталдың
шетелге кетуі өседі, валюта нарығында спекуляция үдей түседі. осылар
бағаның өсуін жылдамдатады.
Алтыншыдан, ақша формасында жасалған жинақтың нақты құны төмендейді, нақты
активтерге сұраныс өседі. Бұның нәтижесінде осы тауарлардың бағасы, бағаның
жалпы дәрежесінің өзгеруінен шапшаң өсіп отырады. Инфляцияның жылдам жүруі
экономикадағы сұраныстың өсуіне дем береді, ақшадан қашуға жол береді.
Фирмалар мен үй шаруашылықтары нақты активтер сатып алу үшін қосымша шығын
жасауға мәжбүр болады.
Жетіншіден, мемлекеттік бюджеттің құрылымыөзгереді және нақты табыстары
төмендейді. мемлекеттің экспонсионистік фискалдық және монетарлы саясат
жүргізуге мүмкіндігі шектеледі. Бюджеттік тапшылық және мемлекеттік борыш
өседі. Осыларды ұдайы өндіру механизмі іске қосылады.
Сегізіншіден, жұмыспен толық қамтамасыз етілмеген жағдайда қызмет ететін
экономикадағы орташа инфляция, халықтың нақты табысын шамалы төмендетіп,
оның көбірек және бұрынғыдан да жақсы еңбек етуін талап етеді. Нәтижесінде
жылжымалы инфляция бір мезгілде экокномикалық өсудің төлемі және оның
стимулы болып табылады. Дефляция керісінше жұмспен қамтуды және өндірістік
қуаттардың пайдаланылуын төмендетеді.
Тоғызыншыдан, стагфляция жағдайында инфляцияның жоғары дәрежесі үлкен
жұмыссыздықпен ұштасады. Елеулі инфляция жұмыспен қамтуды өіруге мүмкііндік
бермейді. Бірақ инфляциямен бір жақтан өндіріс көлемін және жұмыссыздықтың,
екінші жақтан арасында тікелей өзара байланыс болмайды.
Оныншыдан, әр түрлі тауарлардың салыстырмалы бағалары және олардың
өндірічінің көлемі ұқсас емес бағыты жылжып отырады.
Ұзақ мерзімді уақыт интервалында, инфляцияның шапшаңдауы теориясы бойынша,
жылдан жылға инфляцияның қарқынының өсуі, өндірістің нақты көлемін, оның
өзінің табиғи дәрежесінен жоғары ұстап тұруға мүмкіндік береді.
Инфляцияға қарсы саясат жүргізу
Инфляцияға қарсы саясат деген бұл инфляцияны төмендетуге
бағытталған мемлекеттік реттеу құралдарының жиынтығы. XX ғ. 60 жылдарынан
бастап бағаны тікелей түрде және жанама түрде реттеу мқсатымен барлық
экономикаға ортақ шаралар қолданыла бастады.
Тікелей реттеу табыстар саясаты шеңберінде жүрді. Табыстар саясатын шартпен
екі бағытқа бөлуге болады: жалақы мен бағалар өсуінің нысаналарын белгілеу
және осыларға тікелей бақылау жүргізу. Осыларды қолдана отырып нақты
табыстар мен бағаның өсуін төмендетуге тырысқан жағдайлар болған.
Нысаналарға еркін орындалуға тиісті ережелердің жиынтығы жатады. Бақылауға
заң актілерінің күші тән болады. Нысаналар ретінде баға мен жалақы
ставкалары өсуінің максималдық шегі пайдаланылған. Жалақы ставкаларының
өзгерстері әдетте барлық экономикадағы еңбек өнімділігінің өсу
қарқындылығымен байланыста болады; бағалардың өзгерістері еңбекақыға
жұмсалған шығындардың өзгерістерін өтеу үшін жүргізіледі. Осы бағыттың мәні
мынада: жалдамалы жұмыскерлердің табысы реттеледі, ал пайда - жанама түрде
баға рқылы реттеледі.
Әдетте бақылауды пайдалану үшін бағалар мен жалақыны белгілі бір уақыт
мерзімі бойынша тұрақты етіп ұстап тұру туралы аң қабылданатын. Жалдамалы
жұмыскерлер үшін табыстар саясатының дикриминациялық дәрежесі жоғары
болады, өйткені мемлекет органдары және өндірушілер бағадан гөрі жалақыға
бақылау жүргізу оңайға түспейді, өйткені тауарлар топтарының саны көп
болады. Бұдан басқа экономикада еңбек өнімділігінің өсуі автоматты түрде
ұлттық табыстағы жұмысшылардың үлесін салыстырмалы және абсолютті
төмендетеді.
Табыстар саясатының бір вариантына әлеуметтік контракт жатады. Бағаның өсуі
мен жалақының арасында тұрақты компромисс орнату үшін үкімет ірі
кәсіпорындар мен кәсіподақтарының арсында келіссөз ұйымдастырады. Табыстар
саясаты қашан болмасын дискуссия тудыратын. Осы саясаттың қарсыластарының
айтуы бойынша кісіпкерлер мен кәсіподақтар жетекшілері өздерінің мақсатты
қызметтерінен- барынша көп пайда табу бас тарта алмайды, сондықтан олар
үкімет белгілеген нысаналарды өз еркімен орындамайды.
Заң жүзінде бағаның өсуіне шектеудің қойылуы, бағаларын жоғарлату пайдалы
тауарлардың көлеңкелі нарығын дамытуы мүмкін. Бағалардың өсуіне шек қоюды
болдырмайтын келесі әдіс, ол буып- түю дайын өнімдердің сапасы мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.