Машинаның кинематикалық сұлбасын құрастыру

1. Сұлбалар жайлы жалпы мағлұмат
2. Кинематикалық сұлба
3. Машиналардың кинематикалық схемасы
4. Кинематикалық талдаудың негізгі мәселелері мен әдістері.
5. Әмбебап жетектердің жіктелінуі. Кинематикалық схемасы.
6. Қолданылған әдебиеттер

Сұлбалар – онда бұйымның құрамдас бөліктері мен олардың арасындағы байланыстардың белгілеулері мен кескіндері көрсетіледі. МЕСТ 2.701-84 бойынша оларды былайша жіктейді:
Сұлба түрлері:
Э – электрлік;
Г – гидравликалық;
П – пневматикалық;
К – кинематикалық;
С – қиыстырылған;
Сұлба типтері:
1 – құрылымдық;
2 – функционалдық;
3 – принципиалдық;
4 – байланысу сұлбасы;
5 – қосу сұлбасы;
6 – жалпы;
7 – орналасу сұлбасы. Мысалы, Г3 – гидравликалық принципиалды сұлба.
Кинематикалық сұлба көмегімен механизмді бейнелеу қолайлы және жеңіл. Кинематикалық сұлба және оның негізінде жүргізлген механизмның құрлымдық талдаудың көмегі арқылы механизмның кинематикалық және күштік талдаулары жүзеге асырлады. Машинаның габариттері мен массасы едәуір дәрежеде оның кинематикалық схемасымен және бөлшектері мен тораптарының компоновкасымен анықталады. Егерде рамалардың, станиналардың және қораптардың жұмыс кеңістігі толықтай пайдаланылған болса, оның машинаның бөлшектері мен тораптарының компоновкасы дұрыс жасалған деп есептеледі. Машиналардың габариттерін азайту тек қана машина жасау материалдарының үнемделуіне емес, сонымен қатар олардың құнының азайуына септігін тигізеді. Өндіріс аудандарына көптеп машиналарды қоюға болады. Осының нәтижесінде өнім көлемі артады. Машиналардың құнын және массасын азайту үшін барлық жағдайда, егер бұл мүмкін болса, жеңіл жұқақабырғалы профиль прокаттарын, сонымен қатар машиналардың бөлшектерін дайындаудың прогрессивті әдістерін (пісіруді, центрден тепкіш құюды және т.б.) қолдану қажет. Машиналардың құнын азайту үшін қымбат материалдарды – түсті металдарды және олардың қорытпаларын, сонымен қатар легирленген болаттарды, біршама арзан материалдармен ауыстыру керек. Бірақ бұл жағдайда мәшинелердің сапасының нашарлап кетпеуін естен шығармау керек. Барлық жерде, егер бұл мүмкін болса және экономикалық жағынан тиімді болса, машиналардың бөлшектерін дайындау үшін пластмассаларды қолдану керек. Машиналардың кейбір бөлшектерін, егерде машинаның басқа бөлшектерінің өлшемдері осы бөлшектерге байланысты болса, қымбат болғанмен де біршама берік материалдан жасау арқылы да машинаның құнын азайтуға қол жеткізуге болады. Мысалы, редукторлердегі тісті дөңгелектерді дайындау үшін жоғары сапалы болаттарды қолдану, олардың өлшемдері мен массасын азайтып қана қоймайды, сонымен қатар қымбат тұратын редуктор қорабының да өлшемдері мен массасын азайтады. Ал, редуктор қорабының өлшемдері мен массасы азайса, машинаның жетегі және раманың өлшемдері мен массасы азаяды, сөйтіп машиналардың құны түседі. Сондықтан машиналардың өлшемдері мен массасын азайту үшін, кейбір жағдайларда, қарапайым сұр шойынның орнына модификацияланған және беріктігі жоғары шойынды, ал көміртекті болаттардың орнына легирленген болаттарды қолдану ұсынылады. Машина бөлшектерін дәлдікпен есептеуде беріктік қорының шамасы төмен болады. Сондықтан машина жасау материалдарын үнемдеу жолдарының бірі - машина бөлшектерін дәлдікпен есептеу болып табылады.

1. Омаров А.Ж., Батырмұхамедов Ж.Қ. Машина бөлшектері. – Алматы: «Эверо», «Машина жасау», 2003. – 41 б.
2. Аманжол М. Нұғыман. Теориялық механика негіздері. – Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті. – Семей: СМУ, 2002. – 259 б.
3. Айталиев Ш.М., Дүзельбаев С.Т. Матреиалдар кедергісі: Есептер шығаруға арналған оқу құралы, 1, 2 – бөлім. – Алматы: Рауан, 1991. – 176 б., 1996. – 196 б.