Әбілқайыр хан

Кіріспе

ӘБІЛҚАЙЫР, Әбілқайыр Мұқамбет Ғази Баһадүр хан (1693 — 12.08.1748) — хан, қолбасшы. Шыңғыс хан әулетінің кіші буыны — Өсеке ұрпағы, Қажы сұлтанның баласы. Соғыстарда батырлығымен, айлакерлігімен, шабуылдарды ұйымдастыра білуімен аты шығып, мұрагерлік жолмен емес, өз беделімен Кіші жүздің ханы болды (1710— 12.08.1748). 1715ж. Тәукен хан өлгеннен кейін үш жүздің бас хандығы тағына үміткерлердің бірі болды. Бірақ мұрагерлік жолмен Тәукенің ұлы Болат бас хан сайланды. Әбілқайыр қазақ қалмақ қарым-қатынасы мейлінше шиеленісіп тұрған 1716 — 18 ж. Ресей империясынан көмек алу мақсатымен Сібір губернаторы князь М.П. Гагаринге, Уфа воеводасына хат жазып, қазақтардың ахуалын біршама реттеуге ат салысты. 1723 жылға дейін Түркістанда тұрып, одан жоңғар басқыншылары қуып шыққаннан кейін Бұхар мен Хиуа хандықтарының шекарасындағы өзіне қарайтын көшпелі тайпаларға қоныс аударды. Әбілқайыр 1726 ж. Ордабасыдағы халық жиналысында казақ жасақтарының қолбасшысы болып сайлаңды. Бүланты өзенінің жағасындағы (1728), Аңырақайдағы (1729 -30) жоңғарларды талқандаған соғыстарда қолбасшылық қабілеті ерекше көрінді. Аңырақай

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

ӘБІЛҚАЙЫР ХАН
(1693-1748)

ӘБІЛҚАЙЫР, Әбілқайыр Мұқамбет Ғази Баһадүр хан (1693 — 12.08.1748) —
хан, қолбасшы. Шыңғыс хан әулетінің кіші буыны — Өсеке ұрпағы, Қажы
сұлтанның баласы. Соғыстарда батырлығымен, айлакерлігімен, шабуылдарды
ұйымдастыра білуімен аты шығып, мұрагерлік жолмен емес, өз беделімен Кіші
жүздің ханы болды (1710— 12.08.1748). 1715ж. Тәукен хан өлгеннен кейін үш
жүздің бас хандығы тағына үміткерлердің бірі болды. Бірақ мұрагерлік жолмен
Тәукенің ұлы Болат бас хан сайланды. Әбілқайыр қазақ қалмақ қарым-қатынасы
мейлінше шиеленісіп тұрған 1716 — 18 ж. Ресей империясынан көмек алу
мақсатымен Сібір губернаторы князь М.П. Гагаринге, Уфа воеводасына хат
жазып, қазақтардың ахуалын біршама реттеуге ат салысты. 1723 жылға дейін
Түркістанда тұрып, одан жоңғар басқыншылары қуып шыққаннан кейін Бұхар мен
Хиуа хандықтарының шекарасындағы өзіне қарайтын көшпелі тайпаларға қоныс
аударды. Әбілқайыр 1726 ж. Ордабасыдағы халық жиналысында казақ
жасақтарының қолбасшысы болып сайлаңды. Бүланты өзенінің жағасындағы
(1728), Аңырақайдағы (1729 -30) жоңғарларды талқандаған соғыстарда
қолбасшылық қабілеті ерекше көрінді. Аңырақай шайқасында бас
қолбасшышылықты өз еркімен Болат ханға бергенімен үш жүздің қолын
үйлестіруде көп жұмыс атқарды. Әбілқайыр қазақ хандары мен сұлтандарының
алауыздығы артып, сыртқы қауіп күшейген шақта, Ресей империясына арқа
сүйеуді ойлады. Әбілқайырдың Құндағүлов Сейітқұл мен Көштаев Құтлымбет
бастаған елшілігі Петербургке барып (1730), Ресей Сыртқы істер министрлігі
коллегиясының М. Тевкелев бастаған елшілігі оған келді (1731).
(қ.Құндағұлұлы елшілігі, Құтлымбет елшілігі) Елшілік қазақ ұлысын Ресейдің
қарамағына алу туралы келіссөз жүргізді. Әбілқайыр 1731 ж. қазанда Ресей
империясының қарамағына кіргендігі жөнінде ант берді (Бұл антгы
1738,1740,1742 ж. қайталады). Ант беру арқылы ол Ресеймен тату тұруды, оның
қарамағына өткен башқүрт пен Еділ қалмақтарының қазақ қоныстарына
шапқыншылығын тоқтатуды, Ресейдің көмегімен жоңғар қалмақтарының қол
астында қалған қазақ жері мен қалаларын қайтарып алуды, империя
әкімшілігіне сүйеніп, қазақ арасындағы беделін арттырып, үш жүздің басын
біріктіріп өзі билеуді, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.