Бағалы-үлбір терілерінің құрылымы

I.Кіріспе
Тері туралы жалпы мәлімет
II. Негізгі бөлім
Қыртыс
III. Қорытынды

Тері- жануарлар денесінің сыртқы қабаты. Ол ағзаны сыртқы орта әсерінен қорғайды және сонымен қатар зат алмасу, сыртқа шығару, жылу реттеу процесіне қатысады. Ол түкті, жүнді жабыннан, эпидермистен (қыртыс), дерма (өзең) мен теріасты жасушаға (шел) тұрады. Былғары шығару үшін тері өзеңі, ал үлбір және тон үшін өзеңге қоса қыртыс пен түкті жабын пайдаланылады.
Қыртыс — терінің түкті жабыны астында жатқан үстіңгі қабаты. Ол әрқайсысы үш қабаттан құралатын мүйізденген және өсуші деп аталатын екі қабаттан тұрады (1-сурет). Қыртыс ақуыз жасушалардан құралған. Оның өзеңмен шекарасы тегіс емес. Түк қалташаларына жақын қыртыс өзеңге тереңдеп еніп жатады, ал ол (өзең) өз кезегінде қыртысқа емізікшелерімен бойлап кеткен. Сондықтан да қыртысы сылынып тасталған тері бетінде белгілі бір суреттер көрініп тұрады, оны бедер (мерея) деп атайды.
1-мүйізденген қабаты; 2 -өсуші қабат; 3- дерма (өзек); 4- емізікше. бүргікті қабат; 5 - торлы қабат; 6- теріасты жасушалары (шел); 7-май қабаты; 8- коллагенді талшықтар тобы; 9- коллагенді талшықтар тобының көлденең (қиындысы) кесілгеңдегі көрнісі;
10- тері бездері;
11- бұлшықеттер;
12- түк қалташасы;
13 -май бездері;
14- түк.
Үлбір өндіру үшін терідегі қыртысты бұзбай сақтау керек. Егер ол бұзылса, түктің өзеңмен байланысы нашарлап, кейініректе түгі түсіп қалатын болады.
Қыртысы сақталған өзеңді тері ұлпасы деп атайды.
"Өзең - терінің негізгі қабаты, ол коллагенді, эластинді және ретикулинді талшықтардың күрделі шиеленісуінен құралған.

1. Страхов И.П., Шестакова И. С., Куциди Д. А и др. Под ред. Проф. И. П. Страхова. Химия технология кожи и меха. Учебник для вузов, 4-ое изд., перераб и доп- М., Легпромбытиздат, 1985, 496 с., ил.
2. Мадиев У. К. Минеральное дубление в производстве кож- М., Легпромбытиздат, 1987, 120 с.
3. Шаңырақ (қысқаша үй тұрмысы энциклопедиясы) (Бас редакциясы, 1990) Ред. Коллегия Ж.А. Адиев., Х. А. Арғынбаев, Н. А. Барлыбаева т. б -568
4. Қазақ Совет энциклопедиясы, 1-12 том, Алматы қаласы, 1972- 1978
5. Кененбаев Ырым. Інжу – маржандар- Алматы, Жалын, 1980, 184 бет