Шығарманың мазмұны мен пішіні жайлы мәлімет

Кіріспе
Негізгі бөлім
2.1. Шығарманың мазмұны мен пішіні жайлы түсінік
2.2 Мазмұн мен пішін қызметі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Мазмұн және пішін – бұл әдебиеттегі көркем шығарманың маңызды элементтерінің бірі. Екі ұғым бір-бірімен өте тығыз байланысқан. Көркем шығарманың сипаттының негізі тірегі болып табылатындықтан, бұл түсініктер жіті зерттеледі. Осы жұмыста мазмұн мен пішін ортақ бірлікте баяндалады. Сонымен қатар, кей жерлерде олардың әрқилы ерекшеліктері сипатталады.

1. Қабдолов З. Сөз өнері. - Алматы, 1992.
2. http://www.izden.kz/referattar/kazak-tili-men-debieti/31
3. Хасенов М. Ұнамды образ және типтендіру. – Алматы, 1966ж.
4. Нұрғалиев Р. Әдебиет теориясы, Астана, 2003ж.
5. Әдебиеттану терминдерінің сөздігі. – Алматы, 1997ж

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Шығарманың мазмұны мен пішіні

Орындаған: Кадирсизова Г.К
Тобы: ПД-305
Тексерген: Секей Ж.

Семей қаласы
2015 жыл
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
2.1. Шығарманың мазмұны мен пішіні жайлы түсінік
2.2 Мазмұн мен пішін қызметі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Мазмұн және пішін - бұл әдебиеттегі көркем шығарманың маңызды элементтерінің бірі. Екі ұғым бір-бірімен өте тығыз байланысқан. Көркем шығарманың сипаттының негізі тірегі болып табылатындықтан, бұл түсініктер жіті зерттеледі. Осы жұмыста мазмұн мен пішін ортақ бірлікте баяндалады. Сонымен қатар, кей жерлерде олардың әрқилы ерекшеліктері сипатталады.

Негізгі бөлім

2.1. Шығарманың мазмұны мен пішіні жайлы түсінік

Сылдырап өңкей келісім,Тас бұлақтың суындай...
Абайдың осы сөзінде аса терең мағына жатыр. Шын мәнісіндегі өнер туындысының айрықша асыл қасиетін, сыртқы түрі мен ішкі сырының тамаша үндестігін осыдан артық дәл тауып айту қиын. Әдебиеттегі мазмұн мен пішіннің бірлігі дегеннің өзі де осы - көркем шығарманың шынайы сұлулығы, яки тас бұлақтың суындай сылдыраған өңкей келісімі.
Мазмұн мен пішін - күрделі мәселе, іргелі философиялық ұғым. Мазмұн мен пішін - тек өнер ғана емес, өмірдегі ақиқат шындықтағы кез келген затқа және құбылысқа тән нәрсе.
Мазмұн мен пішін ең алдымен бір - бірінен айырылмас байланыста, бірлікте; бірінсіз бірі жоқ, яғни мазмұнсыз пішін жоқ, пішінсіз мазмұн жоқ.
Пішінді алайық. Пішін дегеніміз - бір нәрсенің пішіні; басқа ережесі жоқ. Осныың енді ішкі қасиеті; анықтамасы бар, ол - мазмұн.
Мазмұнды алайық. мазмұн дегеніміз - бір нәрсенің мазмұны; басқа ережесі жоқ. Осының енді сыртқы қасиеті, анықтамасы бар, ол - пішін.
Мазмұн мен пішіннің бірлігі осының өзінен - ақ анық көрініп тұрғандай. Мазмұн пішіннің ішкі қасиеті, пішін мазмұнның сыртқы анықтамасы болғанда ғана әрқайсысы өзінен - өзі айқындай алады. Жалғыз - ақ осынау мазмұн мен пішіннің бір - біріне ауысу, көшу процесінің негізінде мазмұн жататынын ұмытпау керек. Қандай жағдайда болсын, әуелі мазмұн туады да, өзін анық айқындау үшін өзіне пішін іздейді. Демек, мазмұн мен пішіннің мызғымас бірлігінің негізінде мазмұнның пішіннен басымдығы (примат) жатады деп ұққан жөн.
Енді осы ұғымды көркем әдебиетке көшіріп көрелік.
Әдебиеттегі мазмұн мен пішін деген не?
Бұл арада тағы да біз сөз өнерінің қоғамдық санаға қатысын, әдебиеттің объектісі - өмір, предметі - адам екенін, өмір шындығынан тыс, адам тағдырынан сырт өнер туындысы болмайтынын еске түсіреміз. Сана - шындықтың сәулесі болса, адам санасының мазмұны - сол адам таныған шындық екені мәлім. Сонда әдеби шығарманың мазмұны - өз эстетикалық идеалының тұрғысынан суреткер таныған ақиқат өмір де, пішіні - осы шындық тұтастырыла жинақталған көркем образдар жүйесі, яки әдеби қаһармандар өмірі екенін түсіну қиын емес. мәселен, Ботакөз романының мазмұны кәдімгі ақиқат өмірде болған келелі шындық - Қазан социалистік революциясының арқасында қазақ даласындағы ұлт-азаттық қозғалысының жеңісі нәтижесінде Қазақстанда Совет өкіметінің орнауы. Осы шындықты жазушы өзінің эстетикалық идеалының тұрғысынан суреттеп көрсетті. Бұл жердегі мазмұнның пішіні - Сәбит Мұқанов романында көркем жинақталған әдеби қаһармандардың, дәлірек айтқанда, Асқардың, Ботакөздің, Амантайдың, Кенжетайдың, Кузнецовтың, Темірбектің, Бүркітбайдың, Сағиттың, Асанның, Итбайдың, Байтөбеттің, Кулаковтың, Кошкиннің, Сарбастың, Құзғынбаевтың, Мадиярдың, Базарханның қым-қиғаш күрес пен тартысқа толы қиян-қилы тағдыр тіршілігі. Осынау әр алуан кейіпкерлердің шытырман өмірі - өзара қарым-қатысы, іс-әрекеті, бірін-бірі жақсы көру не жек көру сезімдері арқылы біз Қазан алдындағы қазақ аулының хал-күйін, тұрмыс - тіршілігін, салт - санасын, әдет - ғұрпын, мақсат - мүддесін көзбен көргендей танып, біліп, сол дала қазақтарының революцияға қалайша келгенін, азаттық жолындағы шешуші шайқастарға қалай шыққанын, ақыр аяғында жаңа өмірге қайтіп жеткенін аңғарамыз. Романдағы әр қаһарман өз дәуірінің өзекті оқиғаларына қалай қатысқанын, көркем бейне, қоғамдық характер ретінде қалай қалыптасқанын байқаймыз. Сонда біз автор биік эстетикалық идеал тұрғысынан шынайы, шебер суреттеген қазақ даласындағы дәуірлік шындық - ұлан-асыр күрестер мен тартыстарға толы сегіз жыл (1912 - 1920) ішінде қазақ халқының басынан кешкен аса мәнді һәм күрделі әлеуметтік - саяси оқиғалар шығармадағы кейіпкерлер тағдырымен жіксіз кірігіп, бірігіп, тіпті тұтасып кеткенін көреміз. Дәл осы арада әдеби шығармадағы мазмұнның пішінге көшуі бұлардың айта қалғандай идеалық - көркемдік бірлікке ауысқанын көреміз. Жазушы таңдап тапқан пішін бұл жерде өзінің мазмұнын әрі толық, әрі терең ашып тұр. Шығарманың көлемі де дәл осы тереңіне сай; кейіпкерлер саны да оқиға мөлшеріне лайық; олардың мінез-бітімдері мен қимыл - характтері де тарихи шындыққа сай нанымды, ұтымды, романда суреттелген дәуірдің қоғамдық заңдылықтарын айқын ашып, автордың асыл мұратына мүлтіксіз мегзеп тұр. Тас бұлақтың суындай сылдыраған өңкей келісім дегеніміз де, міне, дәл осы еді. Мазмұн мен пішін -- күрделі мәселе, іргелі философиялық ұғым. Мазмұн мен пішін -- тек идеология ғана емес, ақиқат шындықтағы кез келген затқа және құбылыоқа тән нәрсе.
Мазмұн мен пішін ең алдымен бір-бірінен айрылмас байланыста, бірлікте; бірінсіз бірі жоқ, яғни мазмұнсыз пішін жоқ, пішінсіз мазмұн жоқ.
Пішінді алйық. Пішін дегеніміз -- бір нәрсенің піші-ні, басқа ережесі жоқ. Осының енді ішкі қасиеті, анықтамасы бар, ол -- мазмұн.
Мазмұнды алайық. Мазмұн дегеніміз -- бір нәрсенін, мазмұны; басқа ережесі жоқ. Осының енді сыртқы касиеті, анықтамасы бар, ол -- пішін.

Мазмұн мен пішіннің `бірлігі осының өзінен-ақ ашық көрініп түрғандай. Мазмұн пішіннің ішкі қасиеті, пішін мазмұнның сыртқы анықтамасы болғанда ғана әрқайсысы өзін-өзі айқындай алады. Жалғыз-ақ осынау мазмұн мен шшіннің `бір-біріне ауысу, көшу процесінін, негізінде мазмұн жататынын ұмытпау керек. Қандай жағдайда болмасын, әуелі мазмұн туады да, өзін анық айқындау үшін өзіне пішін іздейді. Демек, мазмұн мен пішіннің мызғымас бірлігінің негізінде мазмұнның пішіннен басымдығы (примат) жатады деп ұққан жөн.
Енді осы ұғымды көркем әдебиетке көшіріп көрелік.Әдебиеттегі мазмұн мен пішін деген не?
Бұл арада тағы да біз сөз өнерінің қоғамдық санаға қатысын, әдебиеттің объектісі -- өмір, предметі -- адам өкенін, өмір шындығынан тыс, адам тағдырынан сырт өнер туындысы болмайтынын еске түсіреміз. Сана -- шындықтың сәулесі болса, адам санасының мазмұны -- сол адам таныған шындық екені мәлім. С о н д а ә д е б и ш ы ғ а р м а н ы ң, м а з м ұ н ы -- ө з э с т е т и к а л ы қ и д е а л ы н ы ң т ұ р ғ ы с ы н а н с у р е т к е р т а н ы-ғ а н а қ и қ а т ө м і р д е, п і ш і н і -- о с ы ш ы н д ы қ т ұ т а с ты р ы л а ж и н а қ т а л ғ а н к ө р к е м о бр аз д ар ж ү й е с і, я к и ә д е б и қ а һ а р -- м а н д а р ө м і р і екенін түсіну қиын емес. Мәселен, "Ботакөз" романының мазмұны кәдімгі ақиқат өмірде болған келелі шындық -- Октябрь социалистік революциясының арқасында қазақ даласындағы ұлт-азаттық қозғалысының жеңісі, нәтижесінде Қазақстанда Совет өкіметінін, орнауы. Осы шындықты "коммунист жазушы өзінің партиялық идеалының тұрғысынан суреттеп көрсетті. Бұл жердегі мазмұнның пішіні -- Сәбит Мұқанов романында көркем жинақталған әдеби қаһармандардың, дәлірек айтқанда, Асқардың, Ботакөздің, Амантайдың, Кенжетайдың, Кузнецовтың, Темірбектің, Бүркітбайдың, Сағиттың, Асанның, Итбайдың, Байтөбеттің, Кулаковтың, Кошкиннің, Сарбастың, Құзғынбаевтың, Мадиярдың, Базарханның қым-қиғаш күрес пен тартысқа толы қиян-қилы тағдыр тіршілігі. Осынау әр алуакейіпкерлердің шытырман өмірі -- өз ара қарым-қатысы, іс-әрекеті, `бірін-бірі жақсы көру не жек көру сезімде арқылы біз Октябрь алдындағы қазақ аулының хал-күйін, тұрмыс-тіршілігін, салт-санасын, әдет-ғұрпын, мақ сат-мүддесін көзбен көргендей танып, біліп, сол дала қазақтарының революцияға қалайша келгенін, азаттық жолындағы шешуші шайқастарға қалай шыққанын ақыр аяғында жаңа өмірге қайтіп жеткенін терең аңғарамыз. Романдағы әр қаһарман өз дәуірінің өзекті оқиғаларына қалай қатысқанын, көркем бейне, қоғамдық характер ретінде қалай қалыптасқанын байқаймыз. Сонда біз автор биік эстетикалық идеал тұрғысынан шынайы, шебер сурет-теген қазақ даласындағы дәуірлікі шындық -- ұлан-асыр күрестер мен тартыстарға толы сегіз жыл (1912 -- 1920) ішінде қазақ халқының басынан кешікен аса мәнді һәм күрделі әлеуметтік-саяси оқиғалар шығармадағы жейіпкерлер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.