Көмірсулар және олардың тамақтанудағы маңызы

1. Көмірсулардың күнделікті рациондағы маңызы
2. Көмірсулардың адам ағзасына пайдасы
3. Көмірсу құрамы
4. Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Көмiрсулар - күнделiктi рационның негiзгi құрамдас бөлiгi. Көмірсулар – көмірсутектен, оттегіден және сутегіден тұратын, органикалық заттектер. Күнделiктi рациондағы көмiрсудың тәулiктiк қажеттiлiгi 250-400г. Тәулiктiк энергия шығынының 50-60% көмiрсу есебiнен өтеледi. Солардың арқасында организмнің қызмет етуі іске асады. Көмірсу жеткілікті түскен жағдайда, оның бір бөлігі бауырда, бұлшық етте гликоген түрінде жиналады. Көмірсудың негізгі көзі – өсімдік өнімдері. Глюкоза мен фруктозаға жемістер мен жидектердің тәтті сұрыптары; крахмалға - жармалар, нан-бөлке өнімдері, картоп, бұршақтар; лактозаға - сүт; клетчаткаға – ірі тартылған ұннан жасалған нан, капуста, қызылша, кебектер, жармалар бай болып келеді. Көмiрсудың негiзгi атқаратын қызметтері: - энергетикалық - көмiрсудың 1г. ыдырағанда 4 ккал энергия бөлiп, энергетикалық қызмет атқарады. - пластикалық - көмiрсулар сүт құрамындағы лактоза, қан тобының спецификалығын анықтайтын гетерополисахаридтер, нуклеопротеиндер құрамындағы пентоза т.б. кездесiп, пластикалық қызметiн атқарады. - антитоксикалық - көмiрсу құрамындағы лактоза, гиалурон қышқылы, пектин антитоксикалық қызметiн көрсетедi. Көмiрсудың артық мөлшерi майға айналып, семiздiк ауруына әкеледi. Мұнда артық салмақтың қалыптасуы тамақтағы майдан емес, әсiресе жеңiл сiңетiн көмiрсулар (қант, кондитерлiк бұйымдар) көп қолданылуы мен гиподинамия салдарынан болып келеді. Әрбiр артық 100 г. көмiрсу 30 г. майға айналады. Көмiрсудың артық мөлшерi - қандағы холестериннiң деңгейi артуына ықпал етiп, атеросклеротикалық процестi дамытады, iшектiң пайдалы микрофлорасына керi әсер етедi; жеңiл сiңетiн көмiрсулар гипергликемияға әкеледi. Бұлшық ет жұмысына көп ауырлық түспесе, тәулiктiк қажеттiлiктiң жартысын ғана тұтыну қажет. Көмірсулар майлардың, амин қышқылдарының, судың аралық алмасуына қатысады. Гликопротеиндер мен мукополисахаридтер түрінде дәнекер тінінің, торша қабықшаларының негізгі заттегін құруға қатысады. Клетчатка ішектің перистальтикасын, өт бөлінуін, тою сезімінің пайда болуын ынталандырады, ішекте шірікті үрдісті дамытпайды. Бала рационында көмірсудың артық түсуі май, белоктың тұтынылуын төмендетіп, организмде судың кідіруіне, құрамында фосфатидтер мен алмастырылмайтын май қышқылдары болмайтын құнсыз майдың көп түзілуіне жағдай жасайды.

1. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.
2. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990