Дебиторлық қарыздар және олардың түрлері

1. Кіріспе;
2. Негізгі бөлім:
2.1 Дебиторлық қарыз түсінігі. Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың есебі;
2.2 Міндеттемелер есебі, талдауы мен аудиті;
2.3 Дебиторлық есеп айырысуды бақылау;
2.4 Дебиторлық берешекті мойындау мен өлшеу;
2.5 Күмәнді дебиторлық берешек пен оны бағалау;
3. Қорытынды.

Қазақстан Республикасы кәсіпорындарында, соңғы жылдары еліміздің экономикасының нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты бухгалтерлік есептің әдістемесі мен тәжірибесінде түбегейлі өзгерістер болды.
Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізуші субъект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығайтып, олардың көптеген өндірістік және қаржылық мәселелерді өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік ашты. Атап айтқанда, ішкі және сыртқы рынокта білікті серікті таңдауға қол жетті, өйткені болашақтағы бірлескен іс-әрекеттің тиімділігі көбінесе осыған байланысты болады. Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғарғы жақтың жөн сілтеуімен емес, контрагенттерді (жабдықтаушы, сатып алушы, мердігер, банк және т.б.) қазіргі кезде өз қалауы бойынша алады.
Бұл бағытта кәсіпорынның кредиторлық және дебиторлық қарыздар есебі және аудитының маңызы өсе түсуде, себебі кәсіпорынның мүлігінде кредиторлық және дебиторлық қарыздардың бар болу деңгейіне байланысты оның қаржылық жағдайы бағаланады.
Сондықтан дебиторлық және кредиторлық қарыздар есебін ұйымдастыру тәртібі, оған жауапты қызметкерлердің жұмысты тиянақты орындау, қаржы есебінің дұрыс ұйымдастырылуы кәсіпорынды банкроттықтан құтқарады.
Дебиторлық берешек- сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің шаруашылық жүргізуші субъект алдындағы өткізілген тауар (жұмыс, көрсетілген қызмет) үшін ақша төлеу бойынша міндеттемелері. Ол ағымдағы және ағымдағы емес болып бөлінеді. Дебиторлық берешек үш топқа бөлінеді: алынуға тиісті шоттар, алынған вексельдер және басқалар.
Алынуға тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсетілген қызметке және субъектілердің ақшалай емес активтеріне деген тілек-талаптары кіреді. Дебиторлық берешек ағымдағы және ұзақ мерзімді болып бөлінеді.

1. Бухгалтер бюллетені, N 7- 2005 ж.
2. Кеулімжаев Қ.К. Бухгалтерлік есеп принциптері, Алматы – 2004
3. Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, N 12 – 2004;
4. Қазақстан Республикасының Конституциясы
5. Назарова В.Л. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі Бухгалтерлік есеп // Алматы – 2005
6. Назарова В.Л. Шаруашылық жүргізуші субъектілерінің Бухгалтерлік есебі, Алматы – 2005;
7. Радостовец В.К. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп // Алматы – 2003