Тышқантектес кеміргіштердің биалогиялық зиянды фазасы таралуы есептеу әдістері

Кіріспе
1.Тышқантектес кеміргіштердің биалогиялық зиянды фазасы таралуы есептеу әдістері
1.1 Тышқантектес кеміргіштер және түрлері
1.2 Дала тышқаны Apodemus agrarius Pall
1.3 Тоқалтістілер немесе Сұртышқандар
Қортынды
Пайдаланған Әдебиеттер

Тышқандар(лат Mus) - ұсақ кеміргіштер тұқымдасы.
Дене ұзындығы 12,5 см дейін, құйрығы, 10,5 см. Тышқандардың пайда болған жері негізінен – Азия, кейбір түрлері бүкіл дүниежүзіне таралған. Африкада (Сахараныесептемегенде),Евразияда Малаи кейбір аралдарында, Филипинде 40 түрі таралған.Бір қатар түрлері - синантропты. ТМД-да космополотитті синантропты 1 түрі, үй тышқаны, жабайы табиғатта үнемі өмір сүретін 2-3 түрі бар. Дәнді дақылдармен, астықпен, тамырлармен, жидектермен, шөппен және басқа да жәндіктермен қоректенеді, түнде белсенді Оңтүстік аудандарда және үйлерде жыл бойы көбейе береді.Саны шұғыл ауытқуы мүмкін.
1.1 Тышқантектес кеміргіштер және түрлері
Тышқаның жеті түрі кездеседі оның ішінде.
Қазақыстанда тараған төрт түрінің біреуі ауылшаруашылғына зиянын тигізеді олар: қаптесер,дала және орман тышқандары.Бұлардың тіршілік етіу жағыдайда,дене құрлысыда бір-біріне ұқсас.Құйрығы, артқы саусағы, құлақ қалқаны үлкендеу және тұмсығы аздап сүйірлеу келеді, жақсы жүгіреді секіреді.
Қаптесер-мus musuius I.Бұл түрді үй тышқаны деп атайды.Дене тұрқы 10-11 см,құйрығы 9см жетеді.Арқа жүнінің түсі күл тәрізді сұрғылт, кейде қызғылт-сары, ал бауыр жағы ақ немесе жылтыр сұры. Жоғарғы күрек тісінің артқы жағы шошақтау келеді. Осы белгісі арқылы оның басқа тышқандардан оңай ажыратуға болады.
Қаптесер Қазақстанның барлық жерінде таралған. Ол теңіз деңгейінен 1500-2000 метрге дейін биіктікте де кездеседі. Далалық аймақтарда тереңдігі 25-40см келетін ін қазып алып сонда тұрады. Ескі құрлыстарды мекендейтін Қаптесерлердің азық қорын жинайтын қоймасы да болады. Тышқан негізінен дәнді дақылдар, бұршақ тұқымдас және күрделігүлділер сияқты өсімдіктердің дәндері және жапырақтарымен қоектенеді. Қорегінің құрамында насикомдардың қалдығы жиі кездесіп отырады. Өсімдіктердің дәнімен олар жыл бойы қоректенетін болса, жапырағымен көнесе күзде, ал қабығы және тамырымен қараш-желтоқсан айларында да қоректенеді. Қаптесерлер көбінесе қараңғы түскен кезде әрекет етеді.
Күннің жылы кездерін де жарықта да жер бетіне шығып жүреді. Олар қыста ұйқыға кетпецді. Ауа райы жағдайына байланысты жылына 1-5 рет балалайды. Әр жолы 5-10, орта есеппен 6-7 бала табады. Баласын 20күндей көтереді. Үйлер де және шөп маяларында тіршілік ететін қаптесерлер жыл бойы көбейе береді.
Қаптесерлер тек азық түлік өнімдерін ғана емес, тіпті жеуге жарамайтын әр түрлі заттарды, материалдарды да кеміріп көп зиян тигізеді. Ол көбінесе дәнді дақылдарға, пішенге, сабанға әуес келеді.
Сондай -ақ бақша мен көкеніс дақылдарын және теплица мен парниктер де өсірілетін өсімдіктерді зақымдайды.

Бей-Биенко Г.Я Общая энтомология. М., 1980
Биологические методы защиты сельсокохозяйственных культур в Казахстане Сб. Науч. трудов.Алма-Ата, 1983
Бондаренко Н.В Биологическая защита растений, М., 1986
Бондаренко Н.В Поспелов С.М Персов М.П Общая и сельскохозяственная энтомология.М., 1983
Гулий В.В Микробиологическая борьба с вредными оршанизми. М., 1988
Добровольский Б.В Фенология насекомых. М., 1969
Кравцов А.А., Гольшин Н.М Химические и биологические средтства защита растений (справочник) М., 1989
Қыдырбаев Х., Төлебаев А., Әлімбаев Р Зиянкес кеміргіштер және оларға қарсы күрес. Алматы Қайнар 1970
Матпаева Б.Б Ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестерімен биологиялық күрес тәсілдері Алматы. Қайнар. 1983
Матпаева Б.Б тіленбаев.Ә.Т Ауыл шаруашылығына пайдалы жәндіктер. Алматы. Қайнар, 1973

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ
АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТ

Аграрлық факультеті

БӨЖ
Тақырыбы: Тышқантектес кеміргіштердің биалогиялық зиянды фазасы таралуы есептеу әдістері

Орындаған:Жырғау.А
Тексерген:Сагандыкова:С.Н

Семей 2015ж
ЖОСПАР
Кіріспе
1.Тышқантектес кеміргіштердің биалогиялық зиянды фазасы таралуы есептеу әдістері
1.1 Тышқантектес кеміргіштер және түрлері
1.2 Дала тышқаны Apodemus agrarius Pall
1.3 Тоқалтістілер немесе Сұртышқандар
Қортынды
Пайдаланған Әдебиеттер

Кіріспе
Тышқандар (лат Mus) - ұсақ кеміргіштер тұқымдасы.
Дене ұзындығы 12,5 см дейін, құйрығы, 10,5 см. Тышқандардың пайда болған жері негізінен - Азия, кейбір түрлері бүкіл дүниежүзіне таралған. Африкада (Сахараныесептемегенде),Евразияда Малаи кейбір аралдарында, Филипинде 40 түрі таралған.Бір қатар түрлері - синантропты. ТМД-да космополотитті синантропты 1 түрі, үй тышқаны, жабайы табиғатта үнемі өмір сүретін 2-3 түрі бар. Дәнді дақылдармен, астықпен, тамырлармен, жидектермен, шөппен және басқа да жәндіктермен қоректенеді, түнде белсенді Оңтүстік аудандарда және үйлерде жыл бойы көбейе береді.Саны шұғыл ауытқуы мүмкін.
1.1 Тышқантектес кеміргіштер және түрлері
Тышқаның жеті түрі кездеседі оның ішінде.
Қазақыстанда тараған төрт түрінің біреуі ауылшаруашылғына зиянын тигізеді олар: қаптесер,дала және орман тышқандары.Бұлардың тіршілік етіу жағыдай да,дене құрлысыда бір-біріне ұқсас.Құйрығы, артқы саусағы, құлақ қалқаны үлкендеу және тұмсығы аздап сүйірлеу келеді, жақсы жүгіреді секіреді.
Қаптесер-мus musuius I.Бұл түрді үй тышқаны деп атайды.Дене тұрқы 10-11 см,құйрығы 9см жетеді.Арқа жүнінің түсі күл тәрізді сұрғылт, кейде қызғылт-сары, ал бауыр жағы ақ немесе жылтыр сұры. Жоғарғы күрек тісінің артқы жағы шошақтау келеді. Осы белгісі арқылы оның басқа тышқандардан оңай ажыратуға болады.
Қаптесер Қазақстанның барлық жерінде таралған. Ол теңіз деңгейінен 1500-2000 метрге дейін биіктікте де кездеседі. Далалық аймақтарда тереңдігі 25-40см келетін ін қазып алып сонда тұрады. Ескі құрлыстарды мекендейтін Қаптесерлердің азық қорын жинайтын қоймасы да болады. Тышқан негізінен дәнді дақылдар, бұршақ тұқымдас және күрделігүлділер сияқты өсімдіктердің дәндері және жапырақтарымен қоектенеді. Қорегінің құрамында насикомдардың қалдығы жиі кездесіп отырады. Өсімдіктердің дәнімен олар жыл бойы қоректенетін болса, жапырағымен көнесе күзде, ал қабығы және тамырымен қараш-желтоқсан айларында да қоректенеді. Қаптесерлер көбінесе қараңғы түскен кезде әрекет етеді.
Күннің жылы кездерін де жарықта да жер бетіне шығып жүреді. Олар қыста ұйқыға кетпецді. Ауа райы жағдайына байланысты жылына 1-5 рет балалайды. Әр жолы 5-10, орта есеппен 6-7 бала табады. Баласын 20күндей көтереді. Үйлер де және шөп маяларында тіршілік ететін қаптесерлер жыл бойы көбейе береді.
Қаптесерлер тек азық түлік өнімдерін ғана емес, тіпті жеуге жарамайтын әр түрлі заттарды, материалдарды да кеміріп көп зиян тигізеді. Ол көбінесе дәнді дақылдарға, пішенге, сабанға әуес келеді.
Сондай -ақ бақша мен көкеніс дақылдарын және теплица мен парниктер де өсірілетін өсімдіктерді зақымдайды.
1.2 Дала тышқаны Apodemus agrarius Pall. Дене тұрқы 11-12, құйрығы 9-10см. Арқсының жүні ұзын ойына созылған. Қара жолағы бар қызғылт түсті болады.Бауыр жағы сұрғылт ақ, құлағы қысқалау, көзі орман тышқанына қарағанда кшілеу келеді. Тышқанның бұл түрі Қазақстанның Солтүстік Шығыс және Оңтүстік Шығыс бөлігінде кең таралған. Әсіресе, Шығыс Қазақстан, Талдықорған және Алматы обылыстарының таулы аудандарында көбінесе кездеседі. Іле Алатауының төменгі етектерінде ол бидай, жүгері, күнбағыс, беде егілген жерлерді мекендейді. Шалғынды жерлерде пішен шөмелелерінде, ал далалық жер де тал, итмұрын, сора сияқты өсімдіктердің арасында тіршілік етеді. Сонымен қатар ол жеміс бақтарында және екпе ағаштардың арасында да кездеседі. Дала тышқанының Қаптесер сияқты тереңдігі 30-40см келетін індерде тіршілік етеді. Інінде жататын ұясы және сырқа шығатын 2-3жолы болады. Ұясының ұзындығы 70см жетеді. Інді көбінесе өзннің немесе арықтың баурайынан, ағаш бұталардың түбінен қазады. Көбінесе түнде әрекет етеді. Қаптесер сияқты бұл да қысқы ұзақ ұйқыға кетпейді.
Ауа райы жағдайларына байланысты жылына 3-5 рет балалайды. Әр жолы 4-10, көбінесе 6-7 баладан туады. Дала тышқаны әр түрлі өсімдіктердің, солардың ішінде бидай, арпа, тары, жүгері дақылдарының дәндері және басқа мүшелерімен қоректеніп, едәуір зиян келтіреді. Көкеніс және бақша дақылдарынан қияр, сәбіз, памиор, епртопты және қарбыз бен қауынды көбірек ұнатады. Жас талдың, қара ағаш, үйіңкі, алма сияқты ағаштардың қабымен де қоректенеді.
Орман тышқаны -- Apodemus sulvaticus L
Кішілеу келген ұзын құйрықты кеміргіш. Дене тұрқы 12-14см, ал құйрығы
9-11см. Арқа жүні қара немесе сұрғылт-бурыл, ал бауыр жағы біріңғай ақ түсті болады. Дала тышқанына қарағанда құлағы ұзындау және көзі үлкендеу.
Орман тышқаны Қазақстанда кең таралған. Республиканың орталық және оңтүстік бөлігіндегі шөлді аймақтардан басқа жнрлнрдің бәрінде кездеседі. Көбінесе ормандарда, егіс қорғау алқаптарында, бақтарда, және бұталы жерлерде мекендейді. Сонымен қатар биік шөптердің арасында, егістік және шабындық жерлерде бау-бақшаларда да тіршілік етеді. Олар қоректену үшін қараңғы түсе өреді де, таңсәріде қайтадан ішіне кіреді. Негізінен түрлі өсімдіктердің дәнін және жеміс ағаштарының мәуесін қорек етеді.
Әр жолы 2-8, көбінесе 6 баладан табады. Жаппай өсіп-өніп көбейген жылдары ауыл шаруашылығыа едәуір зиян келтіреді. Орман тышқандары ағаштың себілген тұқымын тасып, өскінін жойып, зиянын тигізеді. Егіс тышқаны -- басқа тышқандардан азу тісінің құрылысындағы ерекшелігімен және құйрығының қысқа болуымен ажыратылады. Бұлар -- астық шаруашылырының зиянкестері.Арктикада лемминге деген бір түрі кездөседі. Олардың кейбіреулері кыс-қа қарай түсін аққа өзгертеді.Шөлді жерлерде құм тышқан-дары кездеседі.Бұлардың басқаларына қарағанда ірі, сүйретілген ұзын құйрығы болады.

1.3 Тоқалтістілер немесе Сұртышқандар
Тышқандарға қарағанда тоқалтістілердің құйрығы келтелеу келеді. Денесі жіңішкелеу, жатаған, алдыңғы және артқы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.