Жасанды қоректік ортада өсетін жасушалардың биологиясы туралы мәлімет

1) Каллустардың пайда болып өсуі;
2) Жасушалардың құрылымы мен қызметі;
3) Суспензионды жасушалар және каллусты жасушалар

Каллустарды ағаштың ұшындағы ең жас жапырақтардан шығарады. Алғашқы каллусты қолайлы коректік ортаға көшіру нәтижесінде оларда эмбриоидтар пайда болады.Эмбриоидтардың санын көбейту үшін тағы басқа коректік орта қолданылады.Онда эмбриоидтардың саны бір айдың ішінде үш есе көбейе-ді.Коректік ортаны бір ізді алмастырып отырып эмбриоидтардан өскін шығарып, кейін оларды тамырландырады.Каллусогенезге 3 ай уақыт жұмсалады,одан кейін эмбриоидтар пайда болып,олар өскендерге жетілгенше тағы үш ай уақыт өтеді.Сөйтіп 10 эмбриоидтан бір жылдың ішінде алғашқы өсімдікке ұқсас 500 мың өсімдік алуға болады.Осы әдіс Кот-д Ивуар Республикасында Ла-Ме тәжірибе станциясында пальманың жоғары майлы сорттарының өндірістік көбейтуінің не-гізгі етіп алынған.
Арпа мен қара бидай аралық будандарын каллуссогенез арқылы көбейтуде жақсы нәтиже алынған.Соңғы жылдары түраралық және туысаралық будан-дастыруға арнаның бірнеше түрлері кеңінен қатыстырылып жатыр.Соның нәти-жесінде арпаның бірқатар жақсы будан формалары алынған.Олар селекция үшін өте қажетті,бағалы бастапқы материал бола алады.Бірақ арпаның будандарымен айналысқанда мынадай қиыншылық кездеседі:тұқымның бітімі өте төмен, сон-дықтан бірлі-жарым тұқымнан өсірген будан өсімдіктер аз және ұрпақсыз болады да,табиғи жолымен көбеймейді.Пісіп жетілмеген жас ұрықтарды In vitro жағдай-ларында өсірсе,пайда болған каллустары жоғары тотиптенттік қасиет көрсетеді және оларды мерзімділікпен жаңа ортаға көшіріп отырса,регенерант өсімдіктерін шығаруға қабілетін бір жылға дейін сақтайды. Осындай сомалық клеткалардан өсіп шыққан регенеранттардағы хромосома-ларының саны зиготадан пайда болған ұрықтан шыққан будандармен бірдей болған.Бұл әрине микрокөбейтудің осы тәсілін қолданғанда,генетикалық тұрақ-тылықтың сақталатындығының белгісі.Сөйтіп,сомалық клеткалардан шыққан каллус ұлпаларын астық тұқымдастарды клондық көбейту үшін пайдалануға болады.

1.Егорова Т. А. Основы биотехнологии. -М.: Академия, 2003.
2.Лутова Л.А. Биотехнология высших растений.- СПб.: Изд-во С.-Петербургского ун-та, 2003.
3. Валиханова Г.Ж. Биотехнология растений – Алматы, 2005.
4. Комов В.П. Биохимия.- М.: Дрофа, 2004.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚР Білім және Ғылым Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СРО
Тақырыбы: Жасанды қоректік ортада өсетін жасушалардың биологиясы

Орындаған: Тлебалды Күмісай
Тобы: БТ-307
Тексерген: Жылкыбаева С.Ж.

Семей - 2015

Жоспар:
1) Каллустардың пайда болып өсуі;
2) Жасушалардың құрылымы мен қызметі;
3) Суспензионды жасушалар және каллусты жасушалар.

Каллустарды ағаштың ұшындағы ең жас жапырақтардан шығарады. Алғашқы каллусты қолайлы коректік ортаға көшіру нәтижесінде оларда эмбриоидтар пайда болады.Эмбриоидтардың санын көбейту үшін тағы басқа коректік орта қолданылады.Онда эмбриоидтардың саны бір айдың ішінде үш есе көбейе-ді.Коректік ортаны бір ізді алмастырып отырып эмбриоидтардан өскін шығарып, кейін оларды тамырландырады.Каллусогенезге 3 ай уақыт жұмсалады,одан кейін эмбриоидтар пайда болып,олар өскендерге жетілгенше тағы үш ай уақыт өтеді.Сөйтіп 10 эмбриоидтан бір жылдың ішінде алғашқы өсімдікке ұқсас 500 мың өсімдік алуға болады.Осы әдіс Кот-д Ивуар Республикасында Ла-Ме тәжірибе станциясында пальманың жоғары майлы сорттарының өндірістік көбейтуінің не-гізгі етіп алынған.
Арпа мен қара бидай аралық будандарын каллуссогенез арқылы көбейтуде жақсы нәтиже алынған.Соңғы жылдары түраралық және туысаралық будан-дастыруға арнаның бірнеше түрлері кеңінен қатыстырылып жатыр.Соның нәти-жесінде арпаның бірқатар жақсы будан формалары алынған.Олар селекция үшін өте қажетті,бағалы бастапқы материал бола алады.Бірақ арпаның будандарымен айналысқанда мынадай қиыншылық кездеседі:тұқымның бітімі өте төмен, сон-дықтан бірлі-жарым тұқымнан өсірген будан өсімдіктер аз және ұрпақсыз болады да,табиғи жолымен көбеймейді.Пісіп жетілмеген жас ұрықтарды In vitro жағдай-ларында өсірсе,пайда болған каллустары жоғары тотиптенттік қасиет көрсетеді және оларды мерзімділікпен жаңа ортаға көшіріп отырса,регенерант өсімдіктерін шығаруға қабілетін бір жылға дейін сақтайды. Осындай сомалық клеткалардан өсіп шыққан регенеранттардағы хромосома-ларының саны зиготадан пайда болған ұрықтан шыққан будандармен бірдей болған.Бұл әрине микрокөбейтудің осы тәсілін қолданғанда,генетикалық тұрақ-тылықтың сақталатындығының белгісі.Сөйтіп,сомалық клеткалардан шыққан каллус ұлпаларын астық тұқымдастарды клондық көбейту үшін пайдалануға болады.
Жасушалардың құрылымы мен қызметі гендердің активтілігіне байланысты жасушалардың құрылымы мен атқаратын қызыметі өзгеруіне себепші болатын, әртүрлі гендердің (эксптессиясы) әрекеттесуіне байланысты организмнің барлық жасушаларында гендері бірдей болса да олардың бәрі бір мезгілді әрекет-тенбейді. Әдетте гендердің 5%-ғана активті болады. Ал осы актвфті-гендерге биологиялық түр белгілерін анықтайтын және жасушалық метаболизмді іске асырушы гендер кіреді. Бұдан басқа, олардың қатарына тек қана осы мүшеде, ұлпада, жасушада активті болатын гендер және белгілі бір кезеңде активтелетін гендер мен өзгерген сыртқы жағдайлардың әсерімен активтелген гендер кіреді.
Соңғы жылдары астық тұқымдастардың бірнеше түрлерінде сомалық эмбрио-генез процесінің өтуі жөнінде морфологиялық және гистологиялық дәлелдер алынған.Пісіп жетілмеген ұрпақтарды,жас гүлшоғырларының және жапырақ-тардың төменгі жағындағы кескінділерін Мурасиге-Скугтың коректік ортасында өсіргенде эмбриогендік каллус үлпалары пайда болады. Осы эмбриоидтарды алып отыруға болады.Американ ғалымы И.Васил пікірінше, бұл әдіс астық тұ-қымдастарын микроклондан көбейту үшін өте қолайлы. Жасушаларда атқаратын қызметіне байланысты физиологиялық және құрылымдық айырмашылықтардың пайда болуын дедифференциалану процесі деп атайды.Дедифференциалану деген ұғым меристемалық жасушаның маманданған жасушаға айналуын көрсетеді. Құрылымы және қызметі біртектес меристемалық жасушалар әртүрлі даму жолдарына түсіп,алуан түрлі маман-данған жасушалар түзеді.Сөйтіп,жасушалардың бір-бірінен айырмашылығы, оларда әртүрлі гендердің жұмысқа қосылуына байланысты болады. Бірақ өсімдіктердегі дедифференциалану процесі шешімі табылуы қиын процесс.
Даму процесінде белоктың синтезделуі бірнеше деңгейде реттелуі мүмкін.
1. ДНҚ синтезі, яғни репликация.
2. РНҚ синтезі, яғни транскрипция
3. Процессинг (алғашқы РНҚ-ның пісіп жетілуі, белок синтезделуіне дайын болуы)
4. РНҚ-ның ядродан цитоплазмаға тасмалдануы (жетілген РНҚ-лар цитоплазмаға тасмалдануының сұрыпталуы).
5. Трансляция деңгейі(РНҚда жазылған мәліметке сай рибосомаларда белок түзіледі).
Морфогенез, морфогения, пішін қалыптасу (гр. morphe -- пішін, түр және генез) -- организмнің жануарлар түрлеріне, туысына, отрядына, сыныбына (класына), типіне байланысты дене бітімі мен пішінінің қалыптасу процесі. Пішінқалыптасу процесін биология ілімінің үлкен саласы морфология зерттейді. Жануарлар организмінің құрылысы мен пішінқалыптасу процесін эмбриогенездің: органогенез, системагенез кезеңдерінен бастап организмдік деңгейде және пішіңдік эволюциялық даму деңгейінде қарастырады.[[1]]
Жануарлардың ұрықтық дамуы кезеңінде (эмбриогенезінде) ұрық жапырақшалары (эктодерма, энтодерма, мезодерма) мен біліктік мүшелерден (жүйке түтігі, хорда, ішек түтігі) ұлпалар мен органдардың дамуы нәтижесінде организмдегі белгілі қызметті атқаруға маманданған мүшелер жүйесі қалыптасады. Әр түрлі жануарлар организмдерінің, олардың тіршілік орталарына сәйкес ішкі дене құрылысының дамуы мен сыртқы дене бітімінің қалыптасуын -- биологияның салыстырмалы морфология саласы зерттейді. Филогенез бен онтогенездің түрлі сатысында Морфогенез ерекшеліктерін зерттеу -- организмнің биол. дамуының биогенетик. заңдылықтарын тереңірек білуге мүмкіндік береді.
Өсімдіктерде морфогенез деп, жабын, түзгіш, өткізгіш ұлпалардың, сондай-ақ, олардың органдарының (тамыр, сабақ, жапырақ, гүл, жемістің) түзілуі мен дамуын айтады. Морфогенезді зерттеу -- биология, генетика, молекулалық биология және эволюциялық физиологияның дамып, тұқым қуалау заңдылықтарын ашуда маңызы зор. Каллус жасушаларының көлемі мен қалпы бастапқы эксплант ұлпасының жасушаларының да,бір-біріне де ұқсамайды,ядроларының саны мен формасы өзгереді.Каллустың жас жасушалары майда болса ал кәрі жасушалары өте ірі болады.Жасушалар мен ядролардың қалпы мен көлемдерінің өзгеруі көбінесе плоидтылықтың (хромосомалар саны) өсуіне байланысты.Клеткаларды ұзақ өсір-генде олардың плоидтылығы ұдай арта береді.Өсірген жасушалардың полиморфизмі әртүрлі факторларға байланысты , түрі-нің және жасының ерекшеліктері,плоидтылығы,қоректік ортаның және өсіру жағ-дайының әсері.Физиология жағынан жасушалардың әртектілігі оладың әртүрлі физиологиялық күйінде болуына байланысты.Мұндай жасуша популяциясы а с и х р о н д ы деп аталады.Популяцияны синхронды болғызу,яғни барлық жасушалардың жасуша циклінің бір кезеңінде болу тіпті мүмкін емес.Себебі бөлінетін жасушалардың саны көбейту жолдары бар.Өсірген жасушалардың әрекеттілігі генетикалық,эпигенетикалық және модификациялық өзгергіштікке себеп болады.Генетикалық өзгерістер,генотиптің өзгеруіне әкеледі де,тұқым қуалайды.Мутация гендік,хромосомалық,геномдық деңгейде өтеді.Гендік немесе нүктелік мутациялар - ДНҚ молекуласының белгілі бір бөлігінде нуклеотидтердің қатар тізбегінің өзгеруі-геннің өзгеруі.Гендік мута-циялар жасушалардың морфологиялық,биохимиялық және физиологиялық қа-сиеттерінің өзгеруіне әкеледі.Хромосомалық мутациялар бұлар хромосомалардың жүйелік өзгеруі. Хромосомалық қайта құрулар инверсия,делеция,дупликация,трансло кация, транс-позиция нәтижесінде пайда болады.
Америкалық ғалым Ф.Скуг қызметкерлерімен бірге темекі сабағының телімінде бүршіктердің өсуін зерттеді және құрамында минералды тұздары, көмірсулары және витаминдері бар қоректік ортаға өсірді. Каллустың түзілуі, кейде бүршіктердің қалыптасуы байқалған. Қоректік ортаға ауксиннің қосылуы бүршіктердің өсуі мен қалыптасуын тежеді. Ал ортаға аденин керісінше бүршіктердің қалыптасуына әсер етті және ол ауксиннің тежеушілік әсеріне бөгет жасады. Бұл зерттеушілерді кокос сүтінің өсу факторында қандай да бір пуриндік заттар бар деген ойға әкелді. Сондықтан олар алдымен нуклеин қышқылдарын зерттеуді бастайды. Содан кейін сельд спермасының ДНҚ-сы темекі жасушаларының бөлінуіне әкелетіні анықталады. Осы нәтижені ұзақ уақыт бойы сақталған ДҚН-ның ескі препараты тапты - соған қарағанда өсу факторы ДНҚ бұзылуының өнімі болғанға ұқсайды. Ф.Скуг пен оның қызметтестері темекі сабағының паренхима клеткаларының бөлінуіне және ауксиннің қатысуымен бүршіктердің дамуына әсер ететін затты ашытқыдан бөліп алды. Бұл өсуді реттейтін затты олар кинетин деп атап, ал кинетин жататын өсуді қамтамасыз етуші класты цитокининдер (жасушаның бөлінуін қамтамасыз ететін заттар) деп атады. Осы жаңалықтың арқасында Т.Мурасиге мен Ф.Скуг 1962 жылы темекі каллусының өсуіне қажет атақты қоректік ортаның құрамын жасады. Бұл қоректік орта көптеген өсімдік түрлерінің әртүрлі ұлпалары мен мүшелерін қолдан өсіруге бірден бір лайық орта болып саналды және қазіргі уақытта осы орта кеңінен қолданылады.
Каллус - жасушаның қалыптаспаған пролиферациясынан пайда болған ұлпа. Пролиферация - жасушаның және ұлпаның бөлінуінен пайда болған жаңа түзілімдер. Каллус (лат. callus ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.