ҚР аймағын дамыту стратегиясының негізгі бағыттары мен олардың ресурстық қамтылуы
1.ҚР дамыту стратегиясы
2.ҚР стратегиясының бағыттары және ресурстық қамту
3.Пайдаланылған әдебиет
2.ҚР стратегиясының бағыттары және ресурстық қамту
3.Пайдаланылған әдебиет
Қазіргі таңда аймақтың экономикалық дамуын басқарудың ең айрықша құралдары болып стратегиялық жоспарлау және аймақтық маркетинг табылады.Стратегиялық жоспарлау және стратегиялық басқару – қазіргі заманғы менеджменттің сенімді әдісі. Cтратегиялық жоспарлауды тек өндірісте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, транспортта ғана емес, сондай-ақ адам қызметтерінің басқа түрлерінде де қолдану мүмкіндігі бар, сонымен қатар,олкоммерциялық қызметте, жоғары оқу орындарының жұмысында, ғылыми-зерттеу институттарында, денсаулық сақтау мекемелерінде және де коммерциялық емес ұйымдардаүлкен жетістіктермен қолданылады. Негізгі нәтижелі стратегиялық жоспарлауды аймақтың дамуын басқаруда қолдану болып табылады.ҚР аймақтарының тиісті бейімделуін немесе стратегиялық жоспарлаудың барлық процедураларын жоспарлауда қолдану .
Стратегиялық жоспарлау тек қана аймақтың әлеуметтік-экономикалық кешенді даму бағдарламаларын дайындауда ғана емес, сондай-ақ аймақтар мен қалаларда бейдағдарыстық шараларды жүзеге асыруда, масштабтық инфрақұрылымдық жобаларды басқаруда және аймақтардың басқа да даму бағыттарында қолданылады. Сөйтіп орындалмаған аймақтық артықшылық қалыптасады. Негізгі күш жаңа жергілікті басымдылыққа, яғни нарықтық инфрақұрылымның дамуы және қатынас жолы; қауіпсіздік (жеке және бизнестік); институттар, бизнесті қолдаушылар және маман кадрлар; инвестицияға жағымды жағдай жасауға жұмсалады.
Аймақтық дамудың қазіргі маңызды факторы – бар сапалы инфрақұрылымдық байланыс - аймақтық компьютерлік желілердің қазіргі қатынас жолы, ғаламторға еркін кіру.Бүгінгі аймақтық артықшылықтың аса маңызды сатысы қауіпсіздік (жеке және бизнес жүргізу қауіпсіздігі ). Қауіпсіздіктің төменгі деңгейінде аймаққа стратегиялық инвесторлар тартуға болмайды.Қазақстандық аймақтардың экономикалық дамуына тән мәселелер бұл аймаққа тек экономикалық уәкілдерді тарту ғана емес, сондай-ақ инженерлік инфрақұрылымды дамыту, құрылыс және тұрғын үйді жаңарту, жерді пайдалануды реттеу, жұмысбастылықты жоғары дәрежеде ұстау, керекті экологиялық мәселелерді шешу.А.П.Гапоненко анықтамасы бойынша, аймақтың экономикалық даму стратегиясын жоспарлау циклдарын келесідей түрде көрсетуге болады.
Стратегиялық жоспарлау тек қана аймақтың әлеуметтік-экономикалық кешенді даму бағдарламаларын дайындауда ғана емес, сондай-ақ аймақтар мен қалаларда бейдағдарыстық шараларды жүзеге асыруда, масштабтық инфрақұрылымдық жобаларды басқаруда және аймақтардың басқа да даму бағыттарында қолданылады. Сөйтіп орындалмаған аймақтық артықшылық қалыптасады. Негізгі күш жаңа жергілікті басымдылыққа, яғни нарықтық инфрақұрылымның дамуы және қатынас жолы; қауіпсіздік (жеке және бизнестік); институттар, бизнесті қолдаушылар және маман кадрлар; инвестицияға жағымды жағдай жасауға жұмсалады.
Аймақтық дамудың қазіргі маңызды факторы – бар сапалы инфрақұрылымдық байланыс - аймақтық компьютерлік желілердің қазіргі қатынас жолы, ғаламторға еркін кіру.Бүгінгі аймақтық артықшылықтың аса маңызды сатысы қауіпсіздік (жеке және бизнес жүргізу қауіпсіздігі ). Қауіпсіздіктің төменгі деңгейінде аймаққа стратегиялық инвесторлар тартуға болмайды.Қазақстандық аймақтардың экономикалық дамуына тән мәселелер бұл аймаққа тек экономикалық уәкілдерді тарту ғана емес, сондай-ақ инженерлік инфрақұрылымды дамыту, құрылыс және тұрғын үйді жаңарту, жерді пайдалануды реттеу, жұмысбастылықты жоғары дәрежеде ұстау, керекті экологиялық мәселелерді шешу.А.П.Гапоненко анықтамасы бойынша, аймақтың экономикалық даму стратегиясын жоспарлау циклдарын келесідей түрде көрсетуге болады.
1. ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына жолдауы //Астана қаңтар, 2012 жыл.
2. Қазақстан Республикасының 2002-2006 жж. аймақтық саясат тұжырымдамасы. 2001 жыл 7 желтоқсандағы ҚР-сы Үкіметінің Қаулысы. № 1598 //САПП ҚР,№ 45-46, 2001.
3. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы. 2006 жыл 28 тамыздағы ҚР-сы Президентінің № 167 бұйрығы.
4. ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу- Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына жолдауы // Казахстанская правда, №21, 30 қаңтар,2010 ж. ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Қазақстан халқына жолдауы // Казахстанская правда, 30 қаңтар, 2011 ж.
2. Қазақстан Республикасының 2002-2006 жж. аймақтық саясат тұжырымдамасы. 2001 жыл 7 желтоқсандағы ҚР-сы Үкіметінің Қаулысы. № 1598 //САПП ҚР,№ 45-46, 2001.
3. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы. 2006 жыл 28 тамыздағы ҚР-сы Президентінің № 167 бұйрығы.
4. ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу- Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына жолдауы // Казахстанская правда, №21, 30 қаңтар,2010 ж. ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Қазақстан халқына жолдауы // Казахстанская правда, 30 қаңтар, 2011 ж.
ҚР аймағын дамыту стратегиясының негізгі бағыттары және олардың ресурстық қамтылуы.
Жоспар
1.ҚР дамыту стратегиясы
2.ҚР стратегиясының бағыттары және ресурстық қамту
3.Пайдаланылған әдебиет
Қазіргі таңда аймақтың экономикалық дамуын басқарудың ең айрықша құралдары болып стратегиялық жоспарлау және аймақтық маркетинг табылады.Стратегиялық жоспарлау және стратегиялық басқару - қазіргі заманғы менеджменттің сенімді әдісі. Cтратегиялық жоспарлауды тек өндірісте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, транспортта ғана емес, сондай-ақ адам қызметтерінің басқа түрлерінде де қолдану мүмкіндігі бар, сонымен қатар,олкоммерциялық қызметте, жоғары оқу орындарының жұмысында, ғылыми-зерттеу институттарында, денсаулық сақтау мекемелерінде және де коммерциялық емес ұйымдардаүлкен жетістіктермен қолданылады. Негізгі нәтижелі стратегиялық жоспарлауды аймақтың дамуын басқаруда қолдану болып табылады.ҚР аймақтарының тиісті бейімделуін немесе стратегиялық жоспарлаудың барлық процедураларын жоспарлауда қолдану .
Стратегиялық жоспарлау тек қана аймақтың әлеуметтік-экономикалық кешенді даму бағдарламаларын дайындауда ғана емес, сондай-ақ аймақтар мен қалаларда бейдағдарыстық шараларды жүзеге асыруда, масштабтық инфрақұрылымдық жобаларды басқаруда және аймақтардың басқа да даму бағыттарында қолданылады. Сөйтіп орындалмаған аймақтық артықшылық қалыптасады. Негізгі күш жаңа жергілікті басымдылыққа, яғни нарықтық инфрақұрылымның дамуы және қатынас жолы; қауіпсіздік (жеке және бизнестік); институттар, бизнесті қолдаушылар және маман кадрлар; инвестицияға жағымды жағдай жасауға жұмсалады.
Аймақтық дамудың қазіргі маңызды факторы - бар сапалы инфрақұрылымдық байланыс - аймақтық компьютерлік желілердің қазіргі қатынас жолы, ғаламторға еркін кіру.Бүгінгі аймақтық артықшылықтың аса маңызды сатысы қауіпсіздік (жеке және бизнес жүргізу қауіпсіздігі ). Қауіпсіздіктің төменгі деңгейінде аймаққа стратегиялық инвесторлар тартуға болмайды.Қазақстандық аймақтардың экономикалық дамуына тән мәселелер бұл аймаққа тек экономикалық уәкілдерді тарту ғана емес, сондай-ақ инженерлік инфрақұрылымды дамыту, құрылыс және тұрғын үйді жаңарту, жерді пайдалануды реттеу, жұмысбастылықты жоғары дәрежеде ұстау, керекті экологиялық мәселелерді шешу.А.П.Гапоненко анықтамасы бойынша, аймақтың экономикалық даму стратегиясын жоспарлау циклдарын келесідей түрде көрсетуге болады
1. Дамытудың мақсаттарын анықтау;
2. Аймақтың сыртқы даму ортасын талдау;
3. Аймақтың күшті және әлсіз жақтарын анықтау;
4. Жаңа жергілікті артықшылық жасалуы және барларын қолдану;
5. Даму концепциясын дайындау;
6. Нақты әрекеттерге жоспар дайындау және стратегиялардың жүзеге асырылуы;
7. Тиімділік және нәтижеліліктің талдауы, мақсаттар және олардың табысының әдістерін түзету.
Аймақтық дамытудың мақсаттарын анықтауда аймаққа қаржылық құралдар, жергілікті орталықтардан алынған, өтемге немесе басқа қарыздарға жай ғана жұмсауға болатындардан гөрі, айталық, даму мақсаттарының айқын құрастырылған, стандарттық талаптар өлшемдерін қанағаттандыратын, қол жетерлік, уақытында хабарланған және қайшылықсыз жүйесі әлдеқайда көбірек пайда әкелуі мүмкін.Әдетте жалпы және нақты мақсаттармен міндеттерді бөліп көрсетеді. Жалпы мақсаттар аймақтың қажетті даму жағдайын нақтыланған уақытта айқындауы қажет, айқын және қысқаша болуы керек. Оларды өндіруге барлығын, кім олардың табысы бойынша жұмыс істейді: әкімшілік қызметкерлерін, кәсіпкерлерді, халықты, барлық мүдделі тұлғалардытарту керек. Әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттары баспасөзде және iскер топтарының арасында талқылауларды талап етеді. Даму мақсаттарын тұжырымдау үшін экономикалық кеңесшілерді, жергілікті жоғары оқу орындарының қызметкерлерін, жергілікті банк қызметшiлерін және т.б. тарту маңызды.Аймақтық дамудың жалпы мақсаттары, сол аймақтың қажет сапа деңгейлерiнің тұру ортасын мiнездейдi, сондай-ақ экономикалық дамудың сандық және сапалық бағдарларын қалыптастырады. Тұжырымдамаға сәйкес адамға маңызды бұру, мемлекеттің негізгі саясатын жүзеге асыру, лайықты өмір талаптарын жасауға бағытталған, әлеуметтік өмірлік талап стандартын орнату, тиімділік көрсеткіштері және өлшемі аймақта қол жетерліктей болуы керек. Мақсаттар бірлестіктер туралы сандық және сапалық мәліметтерге, жеткiлiктi икемді және өзгеруге ерiксiз тәуелді өзгермелі саяси бағдар және алынған аралық нәтижелерге сүйенуі керек.Осылай сапалы мақсатты көрсету жеткiлiксiз өсуді ынталандыру, сондықтан қандай өсу туралы,-халықтың өсуі, кәсіпорындар саны, ондағы жұмыспен қамтылған қызметкерлер, сату көлемінің өсуі, барлық заңды тұлғалардың кірістерінің немесе жергілікті өндірістің өсуі, сауда немесе басқа бір салалардыңсөз болатыны белгісіз. Басқа мысалдар артық жалпы терминдерді қолдану: бизнес ортаны жақсарту; жұмыссыздықты төмендету; тұрғындардың экономикалық әл-ауқатын көтеру.Мақсатты анықтау біршама толығырақ және сандық айқын. Олар даму көрсеткіштерін және әлеуметтік-экономикалық стандартты жұмыс істеуіне барлық тіршілік әрекетінің инфрақұрылымын ұстау қажет.Жалпы мақсаттар біршама нақты өзгереді, толығырақ сандық бағдар және сәйкес белгі береді, оның көмегімен аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын қадағалауға болады. Егер де жалпы мақсаттарды өлшемді әрі нақты етіп өзгертуге болмаса, онда бұл жүйелік шараларды осы мақсаттарға қарай жылжу мүмкін еместігін білдіреді. Нақты мақсаттар мынадай сұрақтарға жауап береді: не пайда болу керек; нақты кіммен; қайда және қашан; қандай сапалы нәтижелер еру керек?Аймақтың сыртқы даму ортасын талдаукезеңінде сыртқы жағдайға талдау жасалады, аймақтық дамудың жайлы және жайсыз факторлары байқалады (географиялық, экологиялық, демографиялық, ресурстық, тарихи және т.б.), сыртқы әлеуметтік-экономикалық мүмкіндіктермен қауіптерге жүйелік талдау жүргізіледі.
Сыртқы ресурстарды аймақтың экономикалық дамуы үшін экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және институционалды, сандық және сапалық талдау арқылы (қаржылық, адами, табиғи, институционалды) аймақтық экономикалық уәкілдер әрекетімен анықталады және бағаланады, басты әлеуметтік-экономикалық параметрлер сыртқы ортамен (аймақтық ішкі өнім өзгерісі (АІӨ), инвестициялық жағдай, әртүрлі тәуекелдер, инфляция, экономикалық өсу келешегі), салыстырмалы талдау өткізіледі, ұқсас аймақтардың экономикалық дамуы, аймақтық бенчмаркинг (басқа аймақтар мен қалалардың мақсатты озық тәжірибе ауысуы) сыртқы факторларымен айқындалады.Аймақтың күшті және әлсіз жақтарын анықтаубарысындааймақтардың өткен әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламалар нәтижелерінің жүзеге асуы бағаланады, табыстармен күйзелістердің себептері айқындалады.Ол үшін аймақтар ресурсының объективті деректері талданады:
- адами ресурстар (халықтың жас құрылымы, ұлттыққұрамы, көші қон, халықтыңөсу факторы, білім, жұмыс істейтіндердің басқа да қызметтерінің кәсіби құрамы, жұмыссыздық деңгейі және динамикасы, кірістер, еңбекақы деңгейі, халықтың жан басына шаққандағы АІӨ, еңбек өнімділігі, физикалық және психологиялық денсаулық деңгейі және динамикасы, өмірдің ұзақтығы);
... жалғасы
Жоспар
1.ҚР дамыту стратегиясы
2.ҚР стратегиясының бағыттары және ресурстық қамту
3.Пайдаланылған әдебиет
Қазіргі таңда аймақтың экономикалық дамуын басқарудың ең айрықша құралдары болып стратегиялық жоспарлау және аймақтық маркетинг табылады.Стратегиялық жоспарлау және стратегиялық басқару - қазіргі заманғы менеджменттің сенімді әдісі. Cтратегиялық жоспарлауды тек өндірісте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, транспортта ғана емес, сондай-ақ адам қызметтерінің басқа түрлерінде де қолдану мүмкіндігі бар, сонымен қатар,олкоммерциялық қызметте, жоғары оқу орындарының жұмысында, ғылыми-зерттеу институттарында, денсаулық сақтау мекемелерінде және де коммерциялық емес ұйымдардаүлкен жетістіктермен қолданылады. Негізгі нәтижелі стратегиялық жоспарлауды аймақтың дамуын басқаруда қолдану болып табылады.ҚР аймақтарының тиісті бейімделуін немесе стратегиялық жоспарлаудың барлық процедураларын жоспарлауда қолдану .
Стратегиялық жоспарлау тек қана аймақтың әлеуметтік-экономикалық кешенді даму бағдарламаларын дайындауда ғана емес, сондай-ақ аймақтар мен қалаларда бейдағдарыстық шараларды жүзеге асыруда, масштабтық инфрақұрылымдық жобаларды басқаруда және аймақтардың басқа да даму бағыттарында қолданылады. Сөйтіп орындалмаған аймақтық артықшылық қалыптасады. Негізгі күш жаңа жергілікті басымдылыққа, яғни нарықтық инфрақұрылымның дамуы және қатынас жолы; қауіпсіздік (жеке және бизнестік); институттар, бизнесті қолдаушылар және маман кадрлар; инвестицияға жағымды жағдай жасауға жұмсалады.
Аймақтық дамудың қазіргі маңызды факторы - бар сапалы инфрақұрылымдық байланыс - аймақтық компьютерлік желілердің қазіргі қатынас жолы, ғаламторға еркін кіру.Бүгінгі аймақтық артықшылықтың аса маңызды сатысы қауіпсіздік (жеке және бизнес жүргізу қауіпсіздігі ). Қауіпсіздіктің төменгі деңгейінде аймаққа стратегиялық инвесторлар тартуға болмайды.Қазақстандық аймақтардың экономикалық дамуына тән мәселелер бұл аймаққа тек экономикалық уәкілдерді тарту ғана емес, сондай-ақ инженерлік инфрақұрылымды дамыту, құрылыс және тұрғын үйді жаңарту, жерді пайдалануды реттеу, жұмысбастылықты жоғары дәрежеде ұстау, керекті экологиялық мәселелерді шешу.А.П.Гапоненко анықтамасы бойынша, аймақтың экономикалық даму стратегиясын жоспарлау циклдарын келесідей түрде көрсетуге болады
1. Дамытудың мақсаттарын анықтау;
2. Аймақтың сыртқы даму ортасын талдау;
3. Аймақтың күшті және әлсіз жақтарын анықтау;
4. Жаңа жергілікті артықшылық жасалуы және барларын қолдану;
5. Даму концепциясын дайындау;
6. Нақты әрекеттерге жоспар дайындау және стратегиялардың жүзеге асырылуы;
7. Тиімділік және нәтижеліліктің талдауы, мақсаттар және олардың табысының әдістерін түзету.
Аймақтық дамытудың мақсаттарын анықтауда аймаққа қаржылық құралдар, жергілікті орталықтардан алынған, өтемге немесе басқа қарыздарға жай ғана жұмсауға болатындардан гөрі, айталық, даму мақсаттарының айқын құрастырылған, стандарттық талаптар өлшемдерін қанағаттандыратын, қол жетерлік, уақытында хабарланған және қайшылықсыз жүйесі әлдеқайда көбірек пайда әкелуі мүмкін.Әдетте жалпы және нақты мақсаттармен міндеттерді бөліп көрсетеді. Жалпы мақсаттар аймақтың қажетті даму жағдайын нақтыланған уақытта айқындауы қажет, айқын және қысқаша болуы керек. Оларды өндіруге барлығын, кім олардың табысы бойынша жұмыс істейді: әкімшілік қызметкерлерін, кәсіпкерлерді, халықты, барлық мүдделі тұлғалардытарту керек. Әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттары баспасөзде және iскер топтарының арасында талқылауларды талап етеді. Даму мақсаттарын тұжырымдау үшін экономикалық кеңесшілерді, жергілікті жоғары оқу орындарының қызметкерлерін, жергілікті банк қызметшiлерін және т.б. тарту маңызды.Аймақтық дамудың жалпы мақсаттары, сол аймақтың қажет сапа деңгейлерiнің тұру ортасын мiнездейдi, сондай-ақ экономикалық дамудың сандық және сапалық бағдарларын қалыптастырады. Тұжырымдамаға сәйкес адамға маңызды бұру, мемлекеттің негізгі саясатын жүзеге асыру, лайықты өмір талаптарын жасауға бағытталған, әлеуметтік өмірлік талап стандартын орнату, тиімділік көрсеткіштері және өлшемі аймақта қол жетерліктей болуы керек. Мақсаттар бірлестіктер туралы сандық және сапалық мәліметтерге, жеткiлiктi икемді және өзгеруге ерiксiз тәуелді өзгермелі саяси бағдар және алынған аралық нәтижелерге сүйенуі керек.Осылай сапалы мақсатты көрсету жеткiлiксiз өсуді ынталандыру, сондықтан қандай өсу туралы,-халықтың өсуі, кәсіпорындар саны, ондағы жұмыспен қамтылған қызметкерлер, сату көлемінің өсуі, барлық заңды тұлғалардың кірістерінің немесе жергілікті өндірістің өсуі, сауда немесе басқа бір салалардыңсөз болатыны белгісіз. Басқа мысалдар артық жалпы терминдерді қолдану: бизнес ортаны жақсарту; жұмыссыздықты төмендету; тұрғындардың экономикалық әл-ауқатын көтеру.Мақсатты анықтау біршама толығырақ және сандық айқын. Олар даму көрсеткіштерін және әлеуметтік-экономикалық стандартты жұмыс істеуіне барлық тіршілік әрекетінің инфрақұрылымын ұстау қажет.Жалпы мақсаттар біршама нақты өзгереді, толығырақ сандық бағдар және сәйкес белгі береді, оның көмегімен аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын қадағалауға болады. Егер де жалпы мақсаттарды өлшемді әрі нақты етіп өзгертуге болмаса, онда бұл жүйелік шараларды осы мақсаттарға қарай жылжу мүмкін еместігін білдіреді. Нақты мақсаттар мынадай сұрақтарға жауап береді: не пайда болу керек; нақты кіммен; қайда және қашан; қандай сапалы нәтижелер еру керек?Аймақтың сыртқы даму ортасын талдаукезеңінде сыртқы жағдайға талдау жасалады, аймақтық дамудың жайлы және жайсыз факторлары байқалады (географиялық, экологиялық, демографиялық, ресурстық, тарихи және т.б.), сыртқы әлеуметтік-экономикалық мүмкіндіктермен қауіптерге жүйелік талдау жүргізіледі.
Сыртқы ресурстарды аймақтың экономикалық дамуы үшін экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және институционалды, сандық және сапалық талдау арқылы (қаржылық, адами, табиғи, институционалды) аймақтық экономикалық уәкілдер әрекетімен анықталады және бағаланады, басты әлеуметтік-экономикалық параметрлер сыртқы ортамен (аймақтық ішкі өнім өзгерісі (АІӨ), инвестициялық жағдай, әртүрлі тәуекелдер, инфляция, экономикалық өсу келешегі), салыстырмалы талдау өткізіледі, ұқсас аймақтардың экономикалық дамуы, аймақтық бенчмаркинг (басқа аймақтар мен қалалардың мақсатты озық тәжірибе ауысуы) сыртқы факторларымен айқындалады.Аймақтың күшті және әлсіз жақтарын анықтаубарысындааймақтардың өткен әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламалар нәтижелерінің жүзеге асуы бағаланады, табыстармен күйзелістердің себептері айқындалады.Ол үшін аймақтар ресурсының объективті деректері талданады:
- адами ресурстар (халықтың жас құрылымы, ұлттыққұрамы, көші қон, халықтыңөсу факторы, білім, жұмыс істейтіндердің басқа да қызметтерінің кәсіби құрамы, жұмыссыздық деңгейі және динамикасы, кірістер, еңбекақы деңгейі, халықтың жан басына шаққандағы АІӨ, еңбек өнімділігі, физикалық және психологиялық денсаулық деңгейі және динамикасы, өмірдің ұзақтығы);
... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz