Басқару еңбегінің мәдениеті және этикасы

1. Басқару қызметiнiң мәдениетi
• Басқару мәдениетінің элементтері
2. Менеджердiң іскерлік этикасы
• Іскер адамның киімі
• Сөйлеу мәдениетi

1. Менеджменттiң негiзгi элементтерiнiң iшiндегi барынша жарқыны басқарушылық мәдениет болып табылады. Мәдениет сөзi тәрбиелеу, бiлiм беру, даму дегендi бiлдiредi. Кең тұрғыдан алғанда «басқарушылық мәдениет» терминi басқарудың ұйымдық-техникалық жағдайлары мен дәстүрлерiн, менеджердiң кәсiби және имандылық дамуын сипаттау үшiн қолданылады. Тар мағынада басқару қызметiнiң мәдениетi басшының қызмет этикасы ретiнде ұғынылуы мүмкiн.
Басқару мәдениетi дегеніміз – оның мiнез-құлқының үлгiсiн саналы түрде қалыптастыратын менеджер үшiн әдеттегi құндылықтар, нормалар, көзқарастар мен идеялар жиынтығы.
Шаруашылық жүргiзудiң жаңа жағдайлары, менеджерлердiң бiлiм деңгейi мен жетiлуiнiң артуы басқару мәдениетiнiң дамуына қуатты серпiн бердi. Басқарушылық қызметтер басқару мәдениетiне қатынасты өзгертiп қана қоймай, ұйымды басқару және өндiрiс тиiмдiлiгiн, бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру факторы ретiнде оны қалыптастыру, өзгерту және пайдалануда белсендi орын алды.
Менеджерлер қатаң сақтауы тиiс белгiлiктi нормалардың оның негiзiнде жатуы басқару қызметi мәдениетiнiң ерекшелiгi болып табылады. Олардың iшiндегi барынша маңыздылары:
заңды нормалар – нормативтiк-құқықтық актiлерде келтiрiлген, менеджерлер осы нормаларды бiлуi және орындауы тиiс;
мораль нормалары – имандылық пен мораль өрiсiндегi менеджердiң мiнез-құлқын реттейдi;
ұйымдық нормалар – ұйымның құрылымын, функционалдық бөлiмшелер мен олардың басшыларының құрамы мен жұмыс iстеу тәртiбiн, iшкi тәртiп ережесiн және ұйымда қабылданған ұйымдастыру сипатындағы өзге нормаларды орнатады;
экономикалық нормалар – ұйымның экономикалық қызметiн реттейдi.
Белгiлiктi түрде басқару мәдениетiн қалыптастыратын өзге де нормалар (техникалық, эстетикалық және т.б.) болады.
Басқару мәдениетi бiрнеше элементтен тұрады.
Жеке мәдениет бiлiктiлiк деңгейi, этикалық тәрбиесi, жеке тазалығы мен сыртқы түрi, бағыныштылармен қарым-қатынас жасау нысаны және т.б. тұрады.
Жұмыс уақытын дұрыс бөлу менеджер ненi және қашан iстейтiндiгi, жұмыстың әр түрiне қанша уақыт жұмсайтындығы туралы түсiнiгi болмаса мүмкiн емес. Ол өз жұмысын келесi бағыттар бойынша қатаң жоспарлауы тиiс: құжаттармен жұмыс, кадрлармен жұмыс, әлеуметтiк-экономикалық сұрақтарды шешу, коммерциялық сұрақтарды шешу, мәжiлiстер, келiссөздер, өндiрiстiк емес уақыт шығындары, ескерiлмеген уақыт. Басшы жұмыс уақытымен қоса бос уақытын да жоспарлау тиiс. Ол жайында «демала бiлмейтiн адам, жұмыс та iстей алмайды» деген нақыл сөз бар.

1. «Кәсіпкерлік негіздері» Оқулық құралы / М.Т.Әділбеков, С.Қ.Құрманбаев, Г.Т.Самиева, Қ.Т.Нұралина.- Семей, 2003.- 277.
2. Тұралин Ә.З. Менеджмент: Дәрістер курсы - Петропавл, М.Қозыбаев атындағы СҚМУ, 2009. – 271 б.
3. Менеджмент негіздері: оқу құралы / С. Б.Жаркенова. - Қостанай : 2000. - 103 б.