Фармацевтика терминдерінің латын тіліндегі дәріптелуі

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындагы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Фармацевтикалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Тобы:ВС-503

Орындаған: Джақпбекова А.

Тексерген: Билялов Е. Е.

Жоспары

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім

1. Фармацевтикалық терминология

2. Фармацевтикалық химия

3. Терминнің дәріптелуі

3. Қорытынды

4. Пайдаланған әдебиеттер

«Қазір әлемде үш түрлі жазу жүйесі кең тараған: латын, кириллица және араб жазуы. Алайда бұл жазулардың қай-қайсысы да дыбыс пен әріптің, әріп пен дыбыстың сәйкестігін қамтамасыз ететіндей мінсіз графикалар емес», -дей келе профессор Мырзабектен Сапархан қазақ тілі, жазудың осы үш түрлі жүйесін де басынан өткізгенін, латын және орыс графикасына көшкенде қазақ тілінің дыбыстық ерекшелігі ескерілмегенін сөз етеді [2, 68-69] . Көне түркі жазуын есептемегенде, осы үш жазудың ішіндегі қазақ тілінің дыбыстық жүйесін мейлінше дәл бергені А. Байтұрсынұлы түзген араб графикасы негізіндегі қазақ әліпбиі еді. Филология ғылымдарының кандидаты, доцент Р. Сахыбекқызы ұлы ғалым түзген әліпби туралы: «Ахмет түрлеген әліпбиді күллі түркі жұрты, сонымен бірге орыс ғалымдарының « . . . енді түзетуді қажет етпейтін, тарихи тұрғыдан алғанда кемелденген, жетілген ұлттық графика» деп бағалағаны тарихи шындық.

Латын тілі - болашақ филологтарды лингвистикалық дайындаудың кұрамды 6өлiгi. Латын тілінің негізі - лингвистикалық білім алу. Ғылыми терминологияны түсіну. Латын тілінің пайда болуы мен дамуының қыскаша тарихы. Үндеуропа тілдерінің жүйесіндегі латын тілінің орны. Алғашқы латын жазба ескерткіштері. Латыннан әдебиетке, латын әдебиетінің гүлденуіне дейін. Рим империясы дәуірінде латын тілінің әдебиет нормаларының қалыптасуы. Tүpлi дәуірлердегі рим әдебиетінің ipi өкілдері. Латын стилистикасының элементтері. Рим риторикасының ерекшеліктері. Халыктық латындар туралы түсінік және роман тілдерінің пайда болуы. Антикалық әдебиеттің, өнердің, гылымның және латын тілінің әлемдік маңызы. Латын тілінің Орта ғасырда және Қайта өрлеу дәуірінде дипломатия, шіркеу, білім салаларында халықаралық қарым-қатынас құралы ретінде қолданылуы. 15-16 ғасыр гуманистерінің, ақындар мен жазушыларының шығармашылығында латын тілінің пайдаланылуы. Қазipri тілдердің қалыптасуына латын тілінің тигізген әcepi. Латын тілінің казірп қоғамдық-саяси және ғылыми-техникалық терминологияның жасалуындағы маңызы. Латын тіліндегі қанатты сөздер. Латын тілін оқыту негізінде рим әдебиетінің әлемдік мәдениет тарихындағы орнын айқындау. Латын тілінің тарихи кезеңі. Үндіеуропа тілдер семьясындағы латын тілі.

Термин сөздер үнемі түбір қалпында қолданылмайтыны, оларға әртүрлі қосымшалар жалғауға тура келетіні белгілі. Медициналық сөздіктерде, оқулықтар мен оқу құралдарында жіңішкелік белгісіне, сондай-ақ екі қатаң дауыссыз дыбысқа аяқталған сөздерге қосымша әртүрлі жалғанып жүр. Себебі, қазақ тілінде сөз басында да, сөз аяғында да екі қатаң дауыссыз қатар айтылмайды және жуан дауыстыдан кейін жіңішке дауыссыз дыбыстың келуі де мүмкін емес. Қазақ тілінде дауыссыз дыбыстар толықтай дауысты дыбыстың ықпалында болады, яғни қатар тұрған дауысты дыбыс жуан болса, дауыссыз дыбыс та жуан айтылады, жіңішке болса, жіңішке айтылады.

Термин жасау шығу тегі жағынан грек, латын, ағылшын, неміс т. б. тілдердің сөздері болғанымен, орысша дыбысталып тұрған сөздерді көшіріп ала салу емес, тіліміздің барлық мүмкіндіктерін пайдаланып, төл сөздерімізді барынша кеңінен қолдану. Ондай болмаған жағдайда ғылым-білімі дамыған еуропа тілдерінен енген сөздерге «қазақтың шекпенін жабу». Ол үшін, әрине алдымен әліпбиімізді, жазу емлемізді жөндеуіміз қажет. Сонда ғана кейінгі ұрпаққа «тас бұлақтың суындай сылдыраған келісімнен» тұратын қазақ сөзін аманат етіп қалдыра аламыз, ғылымымызды да, тілімізді де байыта аламыз.

«Фармацевтикалық терминология»

Фармацевтикалық терминология - белгілі бір жүйемен байланысты терминдер жиынтығы. Терминдердің қалыптасуы фармацияның қоғамдық және ғылыми -техникалық дамуымен байланысты, дәрітану саласында жаңа түсініктердің пайда болуына байланысты сәйкес терминдермен белгіленеді. Терминологиялық жүйе заманауи фармацевтикалық саланың даму сатыларына сәйкестендірілген. Көп базалық фармацевтикалық терминдер, латын тілі, грек тілі, химия, биолоиямен тығыз байланыста Фармацевтикалық терминдердің унификациялауын және реттеу мәселелерімен ҚР ДСМ Мемлекеттік фармакологиялық орталықтың номенклатуралық комиссиясы және Фармакопеялық комитет қадағалайды. Фармацевтикалық терминдерді унификациялау және реттеу процессінде бірқатар терминдер мемлекеттік стандарттар түрінде рәсімделеді (терминдер стандартизациясы) . Бірақ терминдердің ғылыми анықтамалық мәнін мамандар ғана анықтай алады.

Фармацияны ұйымдастыру, басқару және экономикасы бойынша терминология фармация саласын мемлекеттік реттеу, фармацевтикалық нарықтағы тауаржылжыту жұмыстарын ұйымдастыру, медициналық және фармацевтикалық тауартану, фармацевтикалық сауда ұйымдарының экономикалық негіздері: жоспарлау, есеп, сараптау, фармацевтикалық маркетинг және менеджмент практикасы және теориясы салалары бойынша тенрминдерден тұрады. Пәнді оқығанда фармацевт білуге міндетті:ҚР заңнамаларын, ҚР Мемлекеттік фармакопеясы, нормативтті-құқықтық құжаттарды.

Мақсаты:

фармацияны ұйымдастыру, басқару және экономикасы саласында қолданылатын терминдардың негізгі терминдермен байланысын;
фармацевтикалық қызметте және дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар және медициналық техника айналымы сферасындағы нормативті техникалық құжаттардағы қолданылатын терминдерді;
фармацевт мамандығында қолданылатын арнайы фармацевтикалық және жалпы унификациялау және реттеудегі маңызды анықтамалар мен терминдер;
фармацевтикалық терминдерді дұрыс қалыптастыру және оларды талқылай білу;
фармацевтикалық қызметте және дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар және медициналық техника айналымы сферасындағы нормативті техникалық құжаттардағы қолданылатын терминдерді;
фармацевтикалық қызметте және дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар және медициналық техника айналымы сферасындағы нормативті техникалық құжаттарды өздігінен қолдана білу;

Қолданылатын терминдер мен анықтамалар:

1) валидация - бағалау және кез келген тәсілдердің, жабдықтардың, өнімдердің (шикізат, материалдар, аралық немесе дайын өнімдер) әрекеттердің немесе жүйелердің шын мәнінде өз мақсаттарына, белгіленген талаптарға сәйкестігін, ал оларды қолдану күтілген нәтижелер беретінін және қайта өндірілуін қамтамасыз ететінін жоғары дәрежедегі нақтылықпен растайтын тиісті өндірістік практика принциптеріне сәйкес құжаттық ресімделген дәлелдемелерді ұсыну;

2) екіншілік (сыртқы) орам - біріншілік орамдағы дәрілік препарат орналастырылатын контейнер немесе орамның басқа нысаны;

3) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы - Қазақстан Республикасы фармакопеялық құжаттарының мемлекеттік стандарттар мәртебесі бар жинағы;

4) халықаралық патенттелмеген атауы - дәрілік заттың Бүкілдүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы қабылдаған атауы;

5) біріншілік (ішкі) орам - тікелей дәрілік затпен жанасатын сосуд ыдыс немесе орамның басқа түрі;

6) тұтыну орамы - белгіленген жарамдылық мерзімі ішінде дәрілік заттың сақталуын қамтамасыз етеді, біріншілік (ішкі) және екіншілік (сыртқы) орамға бөлінеді;

7) Қазақстан Республикасының фармакопеялық құжаты - Қазақстан Республикасының аумағында дәрілік заттың сапасы мен қауіпсіздігін айқындайтын нормативтік-техникалық құжат;

8) Қазақстан Республикасының жалпы фармакопеялық құжаты - дәрілік заттың сапасы мен қауіпсіздігін анықтайтын және талдаудың жалпы (физикалық, физикалық-химиялық, химиялық, биохимиялық, биологиялық, микробиологиялық) тәсілдерін сипаттауды, қолданылатын реактивтерге, титрленген ерітінділерге, индикаторларға, сондай-ақ нормаланатын көрсеткіштерге немесе дәрілік нысандарды сынау тәсілдерінің тізбесіне қойылатын талаптарды қамтитын нормативтік-техникалық құжат;

9) дербес фармакопеялық құжат - дәрілік заттың сапасы мен қауіпсіздігін айқындайтын және нормаланатын көрсеткіштер тізбесін немесе дәрілік затты сынау тәсілдерін қамтитын нормативтік-техникалық құжат.

Фармацевтикалық химия

Фармацевтикалық химия кафедрасы 1953 жылы ұйымдастырылған, конкурстық қорытындылардың шешімі бойынша кафедра ұжымы доцент Соломон Ефимович Бабич кафедраның бірінші меңгерушісі болып тағайындалған. М. А. Бакенова, З. М. Золотавина, Е. Т. Тегізбаев, А. С. Бейсенбеков, Р. А. Жұбаева сынды оқытушылар арқасында кафедраны ұйымдастыру және оның материалды-техникалық базасын құруда үлкен жұмыстар жүргізілді. Профессор Э. М. Бисенбаев, аға оқытушы Н. В. Борисова, ассистенттер Т. П. Какорина, Р. М. Кенбаева кафедра жұмысына зор үлестерін қосты.

1969 жылдан 1979 жылға дейін фармацевтикалық химия кафедрасының меңгерушісі болып ҚазССР денсаулықсақтау және жоғары мектебінің ұйымдастырушысы, еңбек ардагері, фармацевтика ғылымдарының кандидаты, доцент Е. Т. Тегізбаев жұмыс істеді. 1979 жылы Е. Т. Тегізбаев ҚазССР үкіметінің шешімімен АММИ-ның Шымкент қаласындағы филиалының бірінші директоры болып тағайындалды1979 жылдан 2008 жылға дейін фармацевтика ғылымдарының докторы, профессор Бейсенбеков Алимхан Сабекұлы фармацевтикалық химия кафедрасының меңгерушісі қызметін басқарады.

Терминнің дәріптелуі

Дауысты дыбыстардың және буындардың ұзактығы мен қыскалығы, буынға бөлу және muta cum liquida ережесі. Екпін. Латын тіліндегі екпіннің әуезділік сипаты. Буындағы екпіннің орны және оның соңғының алдындағы буынның санына тәуелділігі. Тарихи фонетиканың негізгі заңдары: дауыссыздардың ассимиляциясы, ротацизм заңы, қыска дауыстының редукция заңы. Nominativus singularis-тің жасалуының екі тәсілі: сигматикалық және асигматикалық (сигматикалық емес) . I-септеу. 1-септеудің зат есімдерінің тү6ipi мен роды. Түбірдің соңғы дауысты дыбысының септік жалғауымен 6ipiriп кeтyi және түбірдің дауысты дыбысының түciп калуы.

ІІ-септеу. ІІ- септеудің зат есімдерінің тү6ipi мен роды. Түбірдің өзrepyi. I-шi және ІІ -ші септеудің байланысы: жалпы белгілері және айырмашылыққтары.

ІІІ-cenmey. ІІІ- септеудің зат есімдерінің түбірінің eкi түpi. Септеудің дауысты, дауыссыз және аралас түрлері Nominativus singularis формаларында және жанама септіктерінде түбірдің фонетикалық өзгеpici. Ротацизм заңының ic-әрекеті, қыска дауысты дыбыстың түcin қалуы, тіл алды дыбыстардың ассимиляциясы жэне Tycin калуы, Nominativus singularis COHFEI "х" (ks) - пайда болуы. Ш- септеудің басты ерекшеліктері Ш-септеу зат есімдерінің род бойынша бөлінуі. IV-cenmey. IV- септеудің зат есімдерінің тү6ipi мен роды. Латын тілінің дамуындағы төрт кезең. Рим құқығы. Рим құқығының негізгі екі кезеңі. Жіктелу категориялары: жақ, көптелуі, шақ, рай, eтic. Шақтың eкi тобы: инфект жүйесі және перфект жүйесінің шақтары. Латын тіліндегі етістіктердін шақ формаларымен байланысты тілдік мағынасы. Инфект тү6ipiнің соңғы дауысты дыбысына байланысты төрт жіктеу бойынша етістіктердің бөлінуі. Етістіктердің түбірлері мен негізгі формалары Екі етістің инфект жүйесінің шақтары. Сабақты eтic пен ырықсыз етістің жіктік жалғаулары. Инфект жүйесінің ырыксыз eric формаларының жаңа тілдердегі ырыксыз етістің жасалуынан айырмашылығы. Сабақты eтic перфект жүйесінің шақтары. Перфект түбірлерінің жасалу түрлері Ашық рай перфектің жіктік