Қазақстан Республикасының жұмыссыздық себептері мен формалары

Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздықтың барысы
2. Қазақстандағы жұмыссыздықтың болу себептері
3. Жұмыспен қамту саласындағы басты мақсат
4. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық мәселелерін шешудің жолдары
Қорытынды бөлім
Пайдаланылған әдебиеттер

Жұмыссыздық – бұл жұмыс істегісі келетін еңбекке жарамды халықтың өндірісте жұмыспен қамтылмауы. Жұмыспен қамтылмау өндірістің тиімділігін арттыруы, сонымен бірге жұмысшы күшінің бір бөлігін жұмыстан босатуға мүмкіндік жасайтын немесе оның құрылымына, сапасына жаңа талаптар қоятын ғылыми – техникалық прогресстің салдары болуы мүмкін.
Біздің елде еңбек ресурстары және халықтың жалпы санының 55 процентін құрады. Халық шаруашылығы қызметінің салаларында 7,4 миллион адам жұмыспен қамтылған. Олардың 6 миллионға таяу ы немесе 81 проценті экономиканың мемлекеттік секторында жұмыс істейді. Бұл мемлекеттік кәсіпорындардың әлі басым екендігін, яғни нарық механизміне тән еңбекпен қамту қатынастарының қалыптасуы өте баяу жүріп жатқандығын көрсетеді.
Еңбекпен толық қамту дегеніміз, ол халық шаруашылығы көлемінде еңбекке деген қабілеті бар халықты жұмыс орындарымен қамтамасыз ету. Ал тиімді еңбекпен қамту дегеніміз – қоғамдық қажеттіліктерді минималды еңбек шығындарымен қанағаттандыру.
Өндірісі дамыған батыс елдерінің тәжірибесі, тиімді еңбекпен қамту тек еңбек нарығы өмір сүрген жағдайда ғана болатындығын көрсетті.
Қазақстан Республикасының «Халықты жұмыспен қамту туралы» Заңына сәйкес, жұмыстан босап қалып жұмыссыз деп тіркелген азаматтарға, бұрынғы жұмыс орнындағы негізгі жалақысының 50 проценттен кем емес мөлшердегі, бірақ республикада қалыптасқан орташа жалақы мөлшерінен жоғары және өнім сүру минимуміне төмен болмайтын жәрдем ақша беруге кепілдік беріледі.
Мемлекет қосымша жұмыс орындарын жасау үшін қаржы бөлу бағдарламасын жүзеге асырады, сөйтіп жұмыссыздықтан мейлінше жапа шеккен, бірінші кезекте жастар мен үнемі жұмыссыз болатындарға жәрдем көрсетеді.

1 Әубәкіров Я.Ә., Нәрібаев К.Н., Есқалиев М. Экономикалық теория негіздері.-Алматы:Санат, 1998.
2 Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П. Экономикалық теория. Оқу құралы. –Алматы: Қазақ университеті, 1998.
3 Әпсәләмов Н.Ә., Исабеков Қ., Сұлтанов Ө.С. Экономикалық теория негіздері. Оқу құралы.-Алматы: Ғылым, 1999.
4. Интернет желісі

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті.

СӨЖ

Тақырыбы: Қазақстан республикасының жұмыссыздық себептері мен формалары

Орындаған: Сембаева. Г.

Тобы: ТЖ-405

Тексерген: Қуантқан Б. Қ

Семей-2015
Жоспары

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздықтың барысы
2. Қазақстандағы жұмыссыздықтың болу себептері
3. Жұмыспен қамту саласындағы басты мақсат
4. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық мәселелерін шешудің
жолдары

Қорытынды бөлім

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
  Жұмыссыздық – бұл жұмыс істегісі келетін еңбекке жарамды халықтың
өндірісте жұмыспен қамтылмауы. Жұмыспен қамтылмау өндірістің тиімділігін
арттыруы, сонымен бірге жұмысшы күшінің бір бөлігін жұмыстан босатуға
мүмкіндік жасайтын немесе оның құрылымына, сапасына жаңа талаптар қоятын
ғылыми – техникалық прогресстің салдары болуы мүмкін.
Біздің елде еңбек ресурстары және халықтың жалпы санының 55 процентін
құрады. Халық шаруашылығы қызметінің салаларында 7,4 миллион адам
жұмыспен қамтылған. Олардың 6 миллионға таяу ы немесе 81 проценті
экономиканың мемлекеттік секторында жұмыс істейді. Бұл мемлекеттік
кәсіпорындардың әлі басым екендігін, яғни нарық механизміне тән еңбекпен
қамту қатынастарының қалыптасуы өте баяу жүріп жатқандығын
көрсетеді.
Еңбекпен толық қамту дегеніміз, ол халық шаруашылығы көлемінде еңбекке
деген қабілеті бар халықты жұмыс орындарымен қамтамасыз ету. Ал тиімді
еңбекпен қамту дегеніміз – қоғамдық қажеттіліктерді минималды еңбек
шығындарымен қанағаттандыру.
     Өндірісі дамыған батыс елдерінің тәжірибесі, тиімді еңбекпен қамту
тек еңбек нарығы өмір сүрген жағдайда ғана болатындығын көрсетті.
      Қазақстан Республикасының Халықты жұмыспен қамту туралы Заңына
сәйкес, жұмыстан босап қалып жұмыссыз деп тіркелген азаматтарға, бұрынғы
жұмыс орнындағы негізгі жалақысының 50 проценттен кем емес мөлшердегі,
бірақ республикада қалыптасқан орташа жалақы мөлшерінен жоғары және өнім
сүру минимуміне төмен болмайтын жәрдем ақша беруге кепілдік беріледі.
Мемлекет қосымша жұмыс орындарын жасау үшін қаржы бөлу бағдарламасын жүзеге
асырады, сөйтіп жұмыссыздықтан мейлінше жапа шеккен, бірінші кезекте жастар
мен үнемі жұмыссыз болатындарға жәрдем көрсетеді.


1. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздықтың барысы

Қазақстан Республикасының статистика және сараптау комитеті ай сайын
қазақстандықтардың тұрмыс деңгейін анықтау мақсатында арнайы
статистикалық бақылау және зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Қазақстан -
2030 ұзақ мерзімдік даму стратегиясында халықты әлеуметтік
қорғау, жұмыссыздық пен кедейшілікті жою бірінші кезекте тұрған негізгі
әлеуметтік мәселе ретінде атап көрсетілген. Статистикалық мәліметтер
бойынша Қазақстанда 2014 жылы орташа табыс деңгейі 34 024 теңге болған
және 2013 жылмен салыстырғанда 1,2 есе өскен. 2014 жылдың соңында
(желтоқсан айы) орташа табыс деңгейі 13 195 теңгеге жеткен, бұл 2013
жылдың желтоқсан айындағы көрсеткіштен 15 % жоғары. 2013 ж. тұтыну
шығындары орта есеппен 33 193 теңге болған екен. Бұл мәліметтер нені
көрсетеді? Орташа табыс 34 024 теңге болса, оның 33 193 теңгесі тұтынуға
және басқа төлемдерге шығындалған, яғни сақталған табыс деңгейі 831 теңгені
құраған.
        Сонымен, жұмыссыздық, халықты жұмыспен қамтамасыз ету мәселесі осы
күндері ең өткір проблемаға айналып отыр. Қазақстанның ұзақ мерзімді
стратегиялық даму бағдарламасында жұмыссыздық пен кедейшілікті толық та
тұрақты жою мәселесі 2010 жылға дейін шешілетін мемлекеттік міндет ретінде
анықталғаны белгілі. Осы 2010 жылға дейін Қазақстан экономикасында
күрделі де қарқынды өндірісаралқ құрылымдық өзгерістер жүруі қажет. Осы
құрылымдық даму стратегиясы бір – бірімен байланысты жалпы ұлттық
экономикалық, әлеуметтік және технологиялық мақсаттар мен міндеттердің
орындалуын көздеген.
Қазақстанда еңбек сыйымдылығы (трудоемкость) жоғары өндіріс
салаларын қалыптастыру және дамыту; ауыл шаруашылық шикі заттарын
терең технологиялық өңдеу және түпкі өнім өндіру экономикасын мемлекет
тарапынан басым түрде қолдап – дамыту мақсаты және міндеті анықталған.
Бұл міндетті іске асыру  біріншіден, көптеген жұмыс орындарын ашуға, жаңа
мамандықтар дайындауға, жұмыссыздықты жоюға, еңбекақы табысын арттыруға жол
ашады; екіншіден,еңбек пен жұмыс күшінің сапасы жоғарылап, еңбек
өнімділігі және жалпы экономика тиімділігі артады;үшіншіден, жалпы ұлттық
өнімнің құрылымы жақсарып, ұлттық табыс үлесі артады; төртіншіден, салық
төлемдері өседі және мемлекет бюджетінің мүмкіншіліктері кеңейеді.
        Әрине бұл Қазақстанның ұзақ мерзімдік әлеуметтік – экономикалық
және құрылымдық даму бағдарламасы екені түсінікті. Ал нақты әлеуметтік
жағдайлар, оның ішінде, жұмыссыздықпен табыс табу мәселесі күнделікті
және тоқтаусыз шешімдер мен іс - әрекеттерді қажет ететіні де белгілі.
Сондықтан, Президенттің Үкімімен орталық Үкімет пен жергілікті әкімшіліктер
алдына басым міндет ретінде жұмыссыздық пен кедейшілікті жоюдың жалпы
мемлекеттік және әрбір жеке аймақтың орта мерзімдік және қысқа, әрбір
кезекті жылға арналған арнайы бағдарламаларын жасау, олардың орындалуын
қамтамасыз ету, Үкімет пен президент Кеңестерінің кеңейтілген
мәжілістерінде есеп беру тәртібі белгіленді.
        Біз еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі заңнаманы жетілдіре
береміз, Еңбек кодексінде заңдастырылған еңбекпен қамтылуды ынталандыруды
көздейміз, еңбекпен қамтудың қазіргі заманғы үлгісін қалыптастырамыз.
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына
жолдауында былай деп айтты:
     Біз алдымызға  анық та айқын мақсат қойдық: біз жақсы өмір
сүргіміз келді, біз еркіндікке ұмтылдық, біз бәрінен де бұрын балаларымыз
бен немерелеріміздің лайықты өмір сүруін қаладық. Бұған сіздер мен біздер
өз ғұмырымыздың біраз жылдарын арнадық. Еңбегіміз еш кеткен жоқ, біз
бүгінгідей биікке көтерілдік.
      Өзіміздің төл теңгеміз айналысқа енген, экономикалық
тәуелсіздігіміз аныққа шыққан 10 жыл кезеңді алайықшы. Бұл 10 жыл –
елімізді тұрақты еткен, экономикамыздың да мүшелді мерекесі.
       Ал, жұмыссыздық жөніндегі динамикаға тоқталатын болсақ, соңғы
жылдары республиканың көптеген аймақтарында жұмыссыздық деңгейінің
төмендеуі байқалады. Мәселен, Атырау облысындағы жұмыссыздық деңгейі 2012
жылдың қорытындысы бойынша 9,4 пайыз төмендеді. Қызылорда облысындағы
аталмыш көрсеткіш осыған сәйкес 10,8 пайыз, Жамбыл обылысында – 10,7 пайыз
– ды құрады.
      2012 жылғы жұмыссыздықтың ең төмен деңгейі Шығыс Қазақстан (7,6
пайыз) және Қарағанды (7,6 пайыз) облыстарында байқалды.
       Жұмыссыздарды қоғамдық жұмыстарға тартудың ең жоғары көрсеткіші
Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан облыстарында байқалады.
       Оқуға тартылған жұмыссыздардың ең көп саны Қарағанды (4,8 мың адам),
Алматы (4,0 мың адам), Шығыс Қазақстан (2,5 мың адам), ал ең азы Жамбыл,
Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстарында байқалады.
       Елбасының халыққа Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға атты
жолдауында да Жұыссыздықпен күресу басым бағыттардың бірі екенін атап
көрсетті.
2. Қазақстандағы жұмыссыздықтың болу себептері
Қазіргі кезде Қазақстанның экономикасы әлі де болса аса күрделі өтпелі
кезеңді бастан кешіруде, бұл сөзсіз еңбек нарқына кері әсерін тигізуде.
Жұмыссыздық проблемасы, дер кезінде еңбекақыны төлеу және тағы басқалар өте
шиеленіскен жағдайда болып отыр. Міне, сондықтан да еңбек нарқы жөніндегі
мемлекеттік саясатты одан әрі жетілдіруді қажет етеді.
      Еңбек нарығының негізгі мақсаты – еңбек ресурстарын жұмыспен тиімді
және нәтижелі қамту. Еңбекке жарамды адамдарды жұмыспен қамтамасыз ету аса
күрделі әрі мемлекеттік маңызды мәселе. Себебі, алға қойған саяси –
экономикалық және әлеуметтік қатынас негізінен туындаған оның
ерекшеліктерін бейнелейтін сапа белгісі. Жұмыспен тиімді қамту әрбір елдің
нақтылы даму кезеңдерінің деңгейіне сай жұмысқа жарамды адамдарды үнемді
және нәтижелі пайдаланып, оларды шаруашылық салалары және аймақ бойынша
бөлудің тепе – теңдік үлесімділігіне жету. Қорыта айтқанда,
республикамызда еңбек нарқын қалыптастырудың және дамытудың негізгі мақсаты
осындай. Оның мәні рентабельділігі төмен кәсіпорындардың бағытын өзгерту
немесе мүлде тарату, нарықтық жағдайға байланысты өндірісті қысқарту,
сұраныстың кемуі, өндірістердің салалық құрылымының өзгеруі және басқа да
әлеуметтік – экономикалық процестер салдарынан халықтың еңбекке жарамды
бөлігінің жұмыспен қамтамасыз етілмей отырғаны белгілі.
      Қазіргі нарықтық экономика жағдайындағы жұмыссыздық мынадай сипатқа
ие. Біріншіден, болып жатқан технологиялық жағдайлар мен компьютерлендіру
жұмысшы күші мен жұмыс уақытын ұтымды пайдалануға жұмыс орны ғана емес,
жұмыс күшінде лайықты, орынды пайдаланып, қолдануға мүмкіндік
береді. Екіншіден жұмыссыздық экономикалық өркендеу мен халықты жұмыспен
қамтудың арасындағы тікелей байланыссыз – ақ өсуді көрсетеді.
       Дегенмен, жұмыссыздықтың ауыр жүгімен қатар бағаның босатылуы және
жеке меншік пен кәсіпкерліктік пайда болуы жұмыссыздықтың бірте – бірте
азая бастауына себепкер болмақшы.
               Адамзат тарихының тәжірибесі, адамның еңбекке деген ең
жақсы ынтасы, яғни, талаптануы, тек нарық, оның ішінде еңбек нарығы
жағдайында ғана іске асатындығын көрсетті. Еңбек нарығы дегеніміз бұл ең
алдымен жұмыс күшіне сұраным мен ұсыным. Жұмыс күшін реттеуде оны
әкімшілдік - әміршілдік әдіске қарама – қарсы әдіс деп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.