Адамдарды тануға ұсынуды жүргізуді тактикалық - криминалистикалық қамтамасыз ету

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе . . . 4

І. Тануға ұсынудың жалпы сипаттамасын дәлелдеудің процесуальдық құралы ретінде.

1. 1. Тануға ұсынудың түсінігі, мәні, маңызы . . . 5

1. 2. Тануға ұсынудың түрлері . . . 19

II. Адамдарды тануға ұсынуды жүргізуді тактикалық-криминалистикалық қамтамасыз ету.

2. 1. Танушы адамнан тануға ұсыну басталмастан бұрын жауап алу . . . 33

2. 2. Адамдарды тануға ұсынуды жүргізуді қамтамасыз ету шарттары . . . 41

Қорытынды . . . 58

Қолданған әдебиеттер тізімі . . . 60

КІРІСПЕ

Криминалистиканың өзекті мәселелесінің арасында дәлелдемелерді жинау, зерттеу, бағалау және бағалау процестерімен байланысты мәселелер келгенін зерттеу аса маңызды орын алады. Оларды зерттеу көптеген жылдар бойы процессуалдық-криминалистикалық сипат ала бастады.

Криминалистиканың қылмыстық процеспен сіңісіп кететіні бәріне мәлім. Криминалистика туындатқан әдіс-айлалар негізгі көрінісін қылмыстық процессуалдық іс-әрекет шеңберінде табады және қылмыстық процестің басты мақсаттарына жету құралы ретінде қызмет атқарады. Көптеген криминалистикалық рекомендация - ұсынымдар қылмыстық процессуалдық заңда көрініс тауып, заң талаптарының басты элементтеріне айналған, мысалы, сезіктіден, айыпкерден, жәбірленуші мен куәдан жауап алу, т. б .

Тануға ұсыну тергеу әрекеті бұрын қылмыстық процессуалдык заңда толық көрініс таппаған тергеу әрекеттері болатын. Сондықтан бұл тергеу әрекетін толық ашып қарастыру қазіргі криминалистика тұрғысының өзекті мәселерінің бірі болып табылады.

Тануға ұсыну тергеу әрекеті, әрине, дербес тергеу әрекеті болып табылады және оның басты мақсаты-объектінің бірдейлігін, ұқсастығын анықтау.

Бұл тергеу әрекеті өзінің түп мәні бойынша психологиялық тергеу әрекетінің бір көрінісі.

Тануға ұсыну тергеу әрекетіне арналған бұл жұмыстың негізіне В. С. Бурданованың және И. Е. Быковскийдің «Предъявление на опознания на предварительном следствии» сонымен қатар, А. Я. Гинабургтың «Опознания в следственной, оперативно-розыскной и экспертной практике» атты еңбектері алынған болатын.

І. Тануға ұсынудың жалпы сипаттамасын дәлелдеудің процесуальдық құралы ретінде.

1. 1. Тануға ұсынудың түсінігі, мәні, маңызы.

Тануға ұсыну тергеу әрекеттерінің ең күрделі түрлерінің бірі болып табылады және оның анықтамасы туралы ғалымдар арасында біркелкілік әліге дейін байқалмайды. В. С. Бурданова және И. Е Быковскийдің анықтауы бойынша «тануға ұсыну-бұрын белгілі объектіні көрген және оның ерешеліктеріменен белгілері туралы жауап алынған адамға сол объект немесе оның кескіні, суреті осы адам сол объектіні таныған-танымағандығын, таныса, қандай белгілері бойынша танығанын анықтау үшін біртекті өзге объектілер арасында ұсынудан тұратын тергеу әрекеті»1. В. А. Образцов тануға ұсыну түсінігін объектіні ойлау жолымен идентификациялаудың процессуалдық түрі ретінде айқындайды2.

Тануға ұсыну бұрынғы заңдылықта болмаған, жақын арада пайда болған процессуалдық іс-әрекеттердің қатарына жатады. Тануға ұсынудың регламентациясы 1961 жылғы Қазақ ССР Қылмыстық процессуалдық кодексінде тұңғыш рет жүзеге асырылды.

Тануға ұсыну көптеген елдердің қылмыстық-процессуалдық жүйелерінде көптеген ғасырлардан бері белгілі болғанымен, Кеңес Одағында оны ғылыми негіздеу үшін бірнеше ондаған жылдар қажет болды.

Шындығына келгенде, тануға ұсыну өзінің мақсаттары, психологиялық мәні, өткізу тактикасы мен құқықтық реттелуі бойынша, әрине, дербес процессуалдық іс-әрекет болып табылады. Тануға ұсынудың мақсаты соңғы нетижесінде ұсынылған объектінің бірдейлігін анықтау болып табылады. Мұнда тергеуші тануға ұсынылған объект танушы бұрын тергеліп жатқан оқиғаға байланысты көрген және бұл туралы жауап берген объект болып табылатын-табылмайтындығын анықтауға тырысады. Осы белгісі арқылы тануға ұсыну басты мақсаты жауап берушіден жасалған қылмыстық мән-жайлары туралы, айыпкердің, сезіктінің, жәберленушінің тұлғалық мінездемесі туралы, жалпы іс бойынша маңызы бар мән-жайларды анықтау болып табылатын жауап алудан ерекшеленеді. Психологиялық аспектіде танудың мәні танушының бұрын байқаған, көрген объектіні тануында айқындалады.

Тануға ұсыну нәтижелерін зерттеу мен бағалауда көптеген қыйыншылықтар кездесетін және осы нәтижелерге ықпал ететін көптеген факторларды ескеруді қажет ететін күрделі тергеу әрекеттеріне жататындығы өзіне көңіл аударады. Р. С. Белкин мұндай факторлардың көптігін көрсетеді және олардың қатарына мыналарды жатқызады: танушының процессуалдық жағдайы; оның танылуға ұсынылған объектіге, егер адам болса, танушының танулышыға қатысы; танылушы объект тергеуді қызықтырушы мезетте байқалған мән-жайлары, жағдайлары және тануға ұсынылғандығы жағдайлары; танушының осы 2 жағдайлардағы психикалық және физикалық жай-күйі; оның жадының жай-күйі, тану объектісінің жеке индивидуалдық белгілерінің өте айқын көрінуі.

Алайда, бұл қиыншылықтарға қарамастан, тануға ұсыну іс бойынша дәлелденуге жататын мән-жайларды анықтаудың бір құралы ретінде кеңінен қолданылады. Процессуалдык талаптарды, криминалистикалық тәсілдерді және криминалистикалық рекомендацияларды сақтау және оларды ұстану тануға ұсыну нәтижелерінің шындығының кепілі болады.

Юридикалық әдиебеттерде тануға ұсыну мәселесін С. М. Потапов, Н. В. Тераней, А. И. Винберг және басқалар зерттеген.

Демек, тануға ұсынудың мәні бұрын қабылданған объектіні ұқсатуда немесе оның топтық біртектілігін анықтауда болып табылады. Тану мақсатына жету үшін қылмыстың процессуалдық заң және криминалистикалық белгілеген ережелерді басшылыққа ала отырып, танушы деп аталатын сезіктіге, айыпкерге, жәбірленушіге, куәға ұсынылған объектіге осы объект тергелуші оқиғаға байланысты ол бұрын көргенімен ұқсас екендігін анықтау үшін қабылдауға мүмкіндік береді.

Мысалы танушылар ретінде айыпкерлер мен сезіктілер шығып отыр. Ал өзінің жақын танысын өлтірген. Мәйітті жасыруға оған 2 жолдасы көмектескен. Жәбірленушінің жоғалып кетуіне байланысты тергеу барысында қылмысқа қатысушылар ұсталған. Ол екеуі қылмыс жасағанын мойындап, мәйіттің көмілген жерін көрсеткен. Мәйіт көмілген жерінен шығарып алған соң, ол тану үшін сезіктілерге ұсынылған, сезіктілер бұл кісі өлтіруді А. жасағандығын көрсеткен. Жиналған дәлелдемелер негізінде А. тұтқындалған және оған кісі өлтіргендігі туралы айып тағылған. Ол өз кінәсін толық мойындаған.

Демек, мұнда көріп тұрғанымыздай, тануға ұсыну жолымен іс бойынша дәлелдемелер алынуы мумкін.

Өзге барлық тергеу әрекеттері сияқты тануға ұсыну тек заңда және шынайы негіздердің бар болуында ғана бола алады.

Заңды негіздер - бұл заңда көрсетілген тергеушінің тануға ұсынуды өндіруге құқық қабілеттігі. Қ. Р. қылмыстық процессуалдық кодексінің 228-бабына сәйкес «тергеуші бұрын байқалған адаммен немесе затпен ұқсастықты немесе ерекшелікті аныктау мақсатында тану үшін куәға, сезіктіге, жәбірленушіге, айыпкерге адамды немесе затты ұсына алады»3.

Шынайы (фактілі) негіздер қатарына осы тергеу әрекеттерінің қажеттілігі мен оны өткізу мүмкіндігі туралы тұжырым жасауға мүмкіндік беретін тергеушідегі процессуалдық, сол сияқты процессуалдық емес сипаттағы мәліметтер жатады. Шынайы негіздер болмаған жағдайда тануға ұсыну мүмкін емес (мысалы, тергеуші ұқсас объектілер таба алмағанда, т. б) . Тануға ұсынудың міндеттері кеңірек талқыланады. Мысалы, тануға ұсыну жолымен жәбірленушілердің, куәлардың, сезіктілердің, айыпкерлердің көрсетпелері тексеріледі. Тергеу басында фактілердің шығу тегі және олар арасындағы себептік байланыс сипаты көбінесе болжамды түрде түсіндіріледі. Сондықтан, тануға ұсынудың тағы бір міндеті - тергеу тұспалдарын тексеру, тануға ұсыну нәтижелерін қылмыстың кейбір жағдайларын анықтау үшін пайдалануға болады, мысалы, бірнеше тонаушылардың қылмыс жасалған жердегі әрекеттерін ажырату үшін. Алынған мәліметтер айыпкерді айкындау үшін немесе куә көрсетпелерін жоққа шығару үшін пайдалануы мүмкін.

Тану өндірісінде тергеуші қылмыстық-процессуалдык заңға сәйкес танушыға тану үшін объектіні ұсынады және танушыдан ол объектіні таныған-танымағаны туралы сұрайды. Криминалистикада көрсетілгендей, бұл процесстің мәні-танушы адам оның жадында жатталған бұрын байқалған объектінің бейнесін оған басқа объектілермен қатар ұсынылған объектімен ойша салыстыруда, идентификациялауда. Оның нәтижесі олардың ұқсастығы, біркелкілігі немесе өзгешелігі туралы қорытынды болады. Мұндағы тану өте күрделі психологиялық процесс және криминалистикадағы оның анықтамасы өте қысқартылған, қарапайым болып саналады.

Жадының механизімі туралы сұрақ күрделі әрі бірқатар ғылымдардың - физиологияның, биологияның, психологияның, кибернетиканың зерттеу пәні болып табылады. Физиологтар ақпараттық сақталу процессін нервтік байланыстардың (ассоциациялардың) қалыптаусуымен ұштастырады, ал биохимектер - рубоноклиндік қышқылдың (РНҚ) құрамының өзгерумен байланыстырса, психологтар жадының адам іс-әрекеті, сипаты мен тұлғаның бағытталуына байланысты болатынына назар аударады және т. б. Осы тұрғындан тонауға ұсынуға қатысты мүдделерді ескере отырып, танудың психологиялық процессің қысқаша сипаттап өтейік.

Психологтардың тұжырымдауы бойынша сезімдік білім адам жадына сақталатын дайын, қатып қалған бейне емес. Материалдық дүниенің объектілері туралы сезімдік елестер психикалық бейнелер ретінде субъектінің іс-әрекетінен ажырамастай өмір сүреді, оны байыта түседі. Демек, материалдық дүниенің бұрын қабылданған объектісі жөніндегі сезімдік білім адам жадында «дайын зат, нәрсе» түрінде сақталмайды, тану-объектіні қайта қабылдағандағы бейнені қалпына келтіруді аңғартады. Психологтардың айтуы бойынша тану қолда бар нәсерлерді жадына сақталған таныс іздермен салыстырудың ойша операциясына негізделген. Индивидуалдық және тектік тану түрлері ажыратады4. Индивидуалдық тану барысында қандай да бір жалғыз объект танылады. Ол жадыда дәл сол бұрын қабылданған объект ретінде фиксацияланады. Тектік тану - вариативті затта немесе құбылыста тану, яғни, оны объектілердің белгілі класына жатқызу. Қайта келтіруде де, қалпына, қолданылатын тәсілдердің сипаты мен мазмұнына қарамастан, тану әрқашанда қайта қалпына келтіруден жоғары деңгейде тұрады. Психологияда дәл сол уақытта және ізбе-іздікпен, сатылы түрде болатын тануды ажыратады5. Дәл сол уақытта тану объект жақсы таныс болғанда және оны қабылдау жағдайлары қиындатылғанда болады. Мұнда тануға ұсынудың ең қолайлы жағдайлары жасалу салдарынан болады.

Ізбе-іздікпен тану варианттарды ұсынып, оларды қорытумен байланыста болады (гипотизалар шығару) және сатылылығымен сипатталады. Бірінші сатыда танысшылық сезімі ғана пайда болады, ол екінші сатысында толық тану деңгейіне көтеріледі, бұл да тергеу жағдайының қолайлы элементі. Күрделі танулар ерекше құбылыстарға жатады, мұнда адам тұңғыш қабылданып, жатқан объектілерді таныс ретінде басынан кешіреді (бұрын болғандық феномені) .

Тануға ұсыну процесінде тану адамдарды, заттарды басқа объектілерді зат тануға айналуы мүмкін.

Демек, тану процесінің психологиялық негіздерін тергеушінің білуі бұл күрделі тергеу әрекетін дұрыс үйымдастыруға, алынған нәтижелерді дұрыс бағалауға, оларды басқа дәлелдемелердің көмегімен тексеруге ынталануға көмектеседі.

В. С. Бурданова мен И. Е. Быковский өз еңбегінде тануға ұсынудың бірнеше тұрғыларын атап көрсеткен: психологиялық, логикалық, процессуалдық-криминалистикалық.

Психологиялық тұрғыдан алғанда тануға ұсынудың негізінде танудың күрделі психикалық процесі жатыр, ол адам жадында сақталып қалған тұлғаның, немесе заттың бейнесін ұсынылған объектілермен салыстырудан тұрады және оның нәтижесінде олардың ұқсастығы немесе ұқсас еместігі анықталады.

Тану барысында ұқсастық, топтық біркелкілігі туралы қорытынды жасауға негіз танушының санасындағы ойша бейне болып табылады, оның белгілерін тергеуші де, сот та тікелей қабылдай алмайды. Танудың психологиялық негіздерің білу процессі қатысушыларына бұл бейненің қалыптасу процесін түсінуге мүмкіндік береді, ол тану нәтижелерін басқа дәлелдемелермен салыстырғанда - бұл фактіні бекітілген деп санауға болатын-болмайтынын шешуге мүмкіндік береді.

Тануға ұсыну процесіне танушы объектіні субъект сезімнің алуан түрлі органдарымен қабылданады. Негізі жұрттық сезімдер жататын тануға ұсыну ең көп тараған объектілердің шығаратын дыбыстары бойынша оларды тану сирек кездеседі, мысалы, адамды дауысы және тілінің ерекшеліктері бойынша тану.

Сонымен қатар, объектіні адам санасында сипап сезу арқылы сезінулердің нәтижесінде қалған белгілері бойынша танулар да болады. Мысалы, бір қылмыстық істі тергеу барысында бір соқыр әйел орамалды сипап сезіну арқылы одан осы орамал ұрланғаны туралы хабарлаған.

Тануды иіс және дәм бойынша өткізуге де ешбір юридикалық қайшылықтағы көрсетпелер жоқ. Алайда, гигиеналық, ал кейбір жағдайларда этикалық нормаларға бола тануға ұсынудың бұл түрлерін өткізуге шек қойлады.

Логикалық гносиологиялық тұрғыдан алғанда да тануға ұсыну объектіні оның индивидуалдық белгілері бойынша (бет-әлпетінің белгілері бойынша) танығанда болады. Мұндайда тергеуші тануға ұсыну нәтижесінде керекті, қажетті объектіні айқындайды.

Ал объектінің тектік біркелкілігін анықтауда тергеуші тиісті объекті адамдардың немесе заттардың белгілі бір түріне жататындығы туралы дәлелдемелер алады. Практикада бұл мынадай жағдайларда орын алады: танушы адам оған тануға ұсынылған объектінің бұрын ол көрген немесе танушы адамның жыдында индивидуалдық белгілердің болмауына байланысты тануға ұсынылған объектінің нақты сол объект екендігін толық айғақтай алмайды.

Процессуалдық криминалистикалық тұрғыдан алғанда тануға ұсыну мынадай нәтижелерге мүмкіндік беретін тергеу әрекеті:

1) қолда бар дәлелдемелерді тексеру (мысалы, жауап алынған адамдардың көрсетпелерін тексеруге) ;

2) жаңа дәлелдемелер алуға;

3) тергеу барысында басшылыққа алынатын тұспаларды тексеруге мүмкіндік береді6.

Тануға ұсыну барысында танушы адам сатылы түрде бірінен соң бірі қалаптасушы және танушы процестерді жүзеге асырады. Қалыптасушы процесс өзіне адамның немесе заттың бейнесін ұсынуды, түсінуді енгізеді. Қалыптасушы және танушы процестерге ой, іс-әрекеттерінің бірқатар сатылары тән. Танушы процесте, мысалы, танушы объектіні өз тұрғысында қабылдау, оларды бұрын қабылдаған объектілермен ойша салыстыру, бұл объектілердің белгілерін жадыда қайта жандандыру және ұқсастық немесе ұқсастық емес туралы сұрақты шешу үрдістері жүреді.

Н. И. Хлюпин танудың екі түрін ажыратады: симультандық (синтетикналық) және сукцессивті (аналитикалық) тану. Симультандық тануда адам өз корытындысын объектіні жалпылама қабылдаудан қалыптастырады, мұнда ол осы объектіге тән қандай да бір әлементерді ажыратпайды және оның белгілерін талдамайды. Мұндай тану түріне жиі байқалатын объектілерді тану мысал бола алады, (туған-туысқандарды, таныстарды, көп пайдаланатын жеке заттарды және т. б. тану) . Сукцессивті тану ең алдымен бүкіл жеке белгілерін ажыратып, дифференциялау жолымен жүзеге асыралады, оның негізінде жалпы бейне қалыптастырылады, өз кезеңде, оның салдарынан объектінің ұқсастығы немесе ұқсаспайтындығы туралы қорытынды жасалады7.

Симультандық немесе сукцессивті тануға қабілеттілік адамдардың индивидуалдық психикалық қасиеттеріне байланысты болады.

Тергеуші, егер іс сотта қаралып жатқан болса - сот, тануға ұсыну нәтижелеріне баға береді, себебі ол орын алған ұқсастылық немесе тектік біркелкілік туралы сұрақты шешеді.

Кейбір авторлардың тұжырымдаулары бойынша "тануға ұсыну бұрыс қабылданған объектінің ұқсастығы туралы жәбірленушінің, куәнің, сезіктінің немесе айыпкердің қорытындысынан тұрады. " (Р. С. Белкин, В. П. Лавров, М. М. Лузин, т. б. ) . Біздің оймызша бұл жаңылысу болып табылады. Аталған адамдар танушылар бола тұра объектіні танығандығы туралы хабарлайды, тергеуші танушыға сұрақтар қоя отырып, тану дәрежесін анықтайды, алынған нәтижені бағалайды, оны басқа дәлелдеулермен салыстырады және осы арқылы идентефикациялауды жүзеге асырады.

Тану алуан түрлі дәрежедегі дәлелділікке ие болатындықтан, тергеушіге танудың түрін аныктау қажет: тану бірдейліктен тұрады ма әлде үқсатықтан ба? Ешуақытта тану туралы мәлімдемемен ғана шектеліп қоймау керек.

Демек, тануға ұсынудың нәтижелері мыналар болады:

1) бірдейлігін анықтау, яғни нақты объектінің дәл сол бұрын көргені екенін анықтау;

2) ұқсастығын анықтау (объектіні жалпы топқа жатқызу) ;

3) Танымау, мысалы, танушы өзіне тану үшін ұсынылған азаматтарды бұрын көрген адамының бейнесімен ойша салыстыра отырып, ұсынылғандарың біреуін белгілі бір белгілері бойынша бұрын өзі көрген адамы ретінде танитындығын көрсетеді.

Егер танушы адам танылушы адам бұрын көрген адамына ұқсамайтындығы туралы мәлемдесе, бірақ бірқатар ұқсас белгілерімен қатар ол адамда жеке ерекшеліктері бар екендігі, сондықтан оны бұрын көрген адамы ретінде тани алмайтындығын айтса, онда бұл тануды топтың біркелкілікі анықтау қатарына жатқызу керек. Танудың аталған екі түрлері арасында олардың дәлелдемелік маңыздылығы тұрғысынан ағанда үлкен ерекшелік жатыр.

Тануға ұсынылған криминалистикалық идентификациялаудың бір түрі болып табылатын тану аркылы жүреді. Идентификациялау процесі бағынатын заңдылықтарды қарастыра отырып, идентификацияланушы объект танылуға жататын дәл сол объект екендігі туралы тұжырымдауға болады. Объект айқындалған индивидуалдылыққа және салыстырмалы түрдегі тұрақты танылушы белгілерге ие болу керек. Сонымен қатар бұл белгілер адам оларды ешбір ғылыми-техниқалық құралдардың көмегінсіз қабылдап, жаттай алатындығы түрде айқындалған болуы керек. Біз қарастырып отырған идентификацияның басқа формалардан ерекшелігі ойша бейнелеу бойынша объектінің танушы адам оны бұрын тікелей қабылдағанда ғана .

Тағы бір елеулі қасиеті - идентификацияланушы "объект" идеалдық категория қатарына жататындығында. Ол адам жадында бұрын бір затты не адамды көру нәтижесінде қалған ойша бейне. Осы тұрғында, біздің оймызша "объект" түсінігін ойша бейнеге қатысты қолдану қате болып саналады.

Тануға ұсыну нәтижерлерінің шындыққа сәйкестігін кепілдеу үшін келесі ерекшеліктерді сақтау қажет:

1. Кейіннен танушы болатын адаммен тануға ұсыну болмастан бұрын ол сәйкес объектіні көрген мән жайлар туралы, тануға тиіс адамның, заттың немесе басқа объектінің ерекшеліктері туралы жауап алынуға тиіс.

2. Тануға ұсынбастан бұрын осы тергеу әрекетін өндіруші адам танушы адам танушымен кездеспеу үшін және танушыға әрқандай формаларды ықпал етулерді болдырмау үшін қажетті шараларды қолдануға міндетті.

З. Адам тану үшін оған ұқсас, бірақ іске қатысы жоқ адамдар тобында ұсынылады.

4. Ұқсас адамдар болып танушылардан сыртқы бейнелері, белгілері, қасиеттері, ерекшеліктері бойынша ажырамайтындар саналады. Танылушы адам тану үшін ұсынылған басқа адамдардан киімімен шашының алынғанымен және оның тұтқында екеніне көрсететін басқа да белгілерімен ерекшеленбеуі керек.

5. танулыға ұсынылған адамдардың жалпы саны үштен кем болмауы керек.

6. Тануға ұсыну басталмастан бұрын танылушыға адамдардың арасында қалаған орынды алуға мүмкіндігі беріледі.

7. Қажет болғанда тануға ұсыну айғақ адамдардың қатысумен танушының ұсынылған адамдар тобынан көрінбейтін жағдайларда өткізілуі мүмкін.

8. Тануға ұсыну өндірісіне маман адам қатыса алады.

9. Егер танушы куә немесе жәберленуші болса, онда ол тану басталмастан бұрын көрсетпе беруден бас тартақандық үшін және алдын ала жалған көрсетпелер бергендік үшін болатын жауапкершілік туралы ескертіледі.

10. Заттар мен өзге де объектілер тану үшін іске қатысы жоқ біртекті объектілер қатарына ұсынылады. Бұл ереже мәйітті немесе ерекше бір затты тануға жаралмайды.

11. Тануға ұсыну туралы оның қандай нәтижелер беретініне қарамастан, хаттама жасалады. Хаттамаға қосымша ретінде фотосуреттер, аудио және видео жазбалар тіркелуі мүмкін8.

Тануға ұсынуды бірқатар сипаттамалары бойынша топтастырылады, мысалы, объектілері, әдістері бойынша.

Тануға ұсынушы объектілер саналуан түрлі болғандықтан, оларды түрлерді бойынша топтастырады. Мұндай топтастыру әрі процессуалдық, әрі криминалистикалық тұрғыдан алганда өте маңызды, себебі объектілердің түрлеріне қарай оларды ұсынудың процессуалдық тәртібі мен тергеу әрекетін жүргізудің тактикалық тәсілдері анықталады.

Осының негізінде криминалистикада тануға ұсынудың келесі түрлерін ажыратады:

1. Тану үшін тірі адамдарды ұсыну.

2. Тану үшін мәйітті ұсыну.

3. Жылжитын заттарды немесе өзге де объектілерді тану үшін ұсыну. Жылжитындар қатарына, мысалы, заттардың бөліктерін, жануарларды және т. б. объектілерді оларды тергеу өндірісі орнына, сотқа әкелу мүмкіндігіне қарай жатқызады.

4. Тануға жылжымайтын объектіні ұсыну. Олардың қатарына орнынан қозғалту мүмкін болмайтын жер участкелерін, ғимараттарды, жеке баспаналарды және өзге де сол сияқты объектілерді жатқызады.

5. Тануға ерекше затты, объектіні ұсыну.

6. Тануға аудиоматериалдарды, кино-фото, видео түсірмелерді ұсыну. Мұндай түрлердің тізімдері объектілерді тану ерекшеліктерімен оларды ұсыну жағдайларын ескере отырып, біршама кеңейтілуі мүмкін. Мысалы, М. А. Петуховский сотталған адамдардың еңбекпен түзеу мекемелерінде жасаған қылмыстарын тергеудегі тануға ұсыну ерекшеліктерін қарастырады. Ал, Б. А. Салаев төтенше жағдайларда адамдардың көптеген өлгеніндегі мәйіттерді тануға ұсынудың ерекшелігін зерттеген9.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.