Көпжылдық шөптердің тұқымының марфологиясы

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ

АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТ

Аграрлық факультеті

БАӨЖ

Тақырыбы: Көпжылдық шөптердің тұқымының марфологиясы

Орындаған:Жырғау. А.

Тексерген:Сагандыкова:С. Н

АГ-213топ

Семей 2015ж

Жоспар:

Кіріспе

1. Көпжылдық шөптердің тұқымының марфологиясы

1. 2 Көпжылдық шөптердің тұрлері

1. 3 Көпжылдық шөптердің тұқымыі.

Қортынды

Пайдаланған Әдебиеттер

Кіріспе

Шөптің түрлеріне және топырақ жағдайына қарай көпжылдық шөптерді себудің түрлі мерзімдері қолданылады. Көктемде тұқым ерте себіледі, әсіресе жеңіл топырақтарда. Ылғалды топырақтарға сәл кештеу себіледі. Ал шегіртке шығу қаупі бар жерлерге маусым айының басынан бастап жоңышқа мен түйебұршақ себуге кеңес беріледі. Бірақ та, шегіртке бар алқаптарға көпжылдық шөп егуге болмайды. Топырақ жақсы ылғалды болса ерте көктемде тұқым себуге болады. 15 тамызға дейін жоңышқа себілсе, дақылды шөптерді тамыздың соңы мен қыркүйектің басында себу керек. Тұқым шаруашылығының негізгі міндеті-сортты тұқымдарды көбейту, олардың тазалығын, биологиялық және өнімділік қасиетін сақтау болып табылады. Бұл мал ең басты көзі алдымен жемшөп негізінен табиғи жайылымдар мен шабындықтарды түбегейлі жақсартумаен бірге ол жерден, әсіресе суармалы егістіктерден сапалы пішен дайындау арқылы қолжетеді Топырақ, ауа райы жоғары агротехника жағдайында өскен учаскелерден іріктеліп алынған тұқым иатериалы да себер алдында араластырылады. Бұл оның өңгіштігін арттырады.

1. Көпжылдық шөптердің тұқымының марфологиясы

Көпжылдық шөптер поликарпиялық өсімдіктер. Жер бетіндегі өркендері тіршілік етіу кезеңінің соңына қарай жыл сайын жойылып кетеді. Келесі жылы көктемде қайтадан өсіп дамйтын өсімдік бүршіктері жер бетінде сабақтың төменгі жағында, не болмаса жер бетіне жатқан тамырсабақтарында, жуашақтарында, түйнектерінде орналасады. Өсімдік биіктікігі бірнеше сантиметрден 3-5 метрге дейін (қамыс т. б. ) болады. Тіршілік ұзақтығы 2 жыл (түйе жонышқа), және 6-8 жылдан 20 жылға (шалғындық шөптер, еркек шөптер) дейін және де одан да көп жылдарға кететін бірқатар шөптесін өсімдіктер бар. Көпжылдық шөптер арасында тіршілік пішіні өзгеше топ - раңтәріздес(эфемероидтар) бар. Бұларға жуалар, баданалы қоңырбастар, қияқөлеңдер, қызғалдақтар жатады. Олар жуашықтардан, тамыр сабақтардан дамып жылдам өсу қарқынымен ерекшеленіп тіршілік кезеңін көктемде, -жазғы ыстық түскенше аяқтайды. Эфемероидтар шөл және шөлейт аймақтарда көп тараған және көпшілік жағдайда жайылымның негізгі өсмдігі болып саналады.

Қазақстанның орманды -далалық, далалық және таулы аймақтарында шабындықтарымен жайылымдарда көпжылдық шөптер өсімдік қауымының 80-87 пйызын құрады. Көпжылдық шөптер табиғи және мәдени екпе шөп түрінде шөптесін мал азығының негізгі түрі болып есептеледі. Егістікте көпжылдық шөптердің 100 шақты түрі өседі.

Табиғи мал азықты жерлерде негізінен астық тұқымдастықтар көп тараған ылғалды және батпақты жерлерде қияқ шөптер, ал аралас шөптер көп тараған күрделігүлділер және алабота тұқымдастары. Мал азықтық маңызы жоғары, шабындықтары мен жайылымдардың негізін құрайды.

Көптен егістікте себіліп келе жатқан астық тұқымдастарының(жима тарғақ, қылтықсыз арпабас, шалғындық атқонақ, шалғындық бетеге, еркекшөп, биік үйбидайығы) сипаттамалары «Егістікте мал азығын өндіру» бөлімінде келтіріледі.

1. 2 Көпжылдық шөптердің тұрлері

Шалғындық қоңырбас (Poa pratensis L. ) - көпжылдық тамыр сабақты төменгі астық тұқымдас шөп сабағының биіктігі 40-60 см, түбінен көптеген қысқа өркендер шығады, ұрықтық өркендер аз. Тамыр шашақты, 1м тереңдікке дейін өседі .

Гүлшоғыры -сіпсебас . Өсімдік негізінен жайылымдыққа пайдаланылады, пішендік өнімі орташа (2, 5-3, 0 т/га) . Мәдени түрге енгізілген сорттары бар. Табиғи мал азықтық өсімдік қауымдастықтарында кездеседі . Ылғалдылығы жақсы өзен алқаптарында, таулы жерлерде өседі.

Шалғындық қоңырбас жайылымдықта мал тұяғына жақсв шыдайды, жылына оны бірнеше жыл дүркін пайдалануға болады, алшынкөктігі жақсы. Өсімдік қауымында 30-40 жылға дейін сақталады. Шалғындық қөңырбас осындай ерекшелікрені қарай мәдени жайылымдар жасағанда шөп қоспасында бағалы шөп түрі есептеледі.

Осыған қоса, батпақты қоңырбастыда атауға болады. Ол көбінесе батпақты және ылғалы мол шалғындықтарда өседі. Жайылымда және пішені жақсы желінеді. Жайылымдыққа, пішіндікке қарқынды пайдалануға шыдайды, бірақ жапырылуға икемді.

Жайылымдық үйбидайық - төменгі сирек түпті көпжылдық астық тұқымдас шөп. Сабағының бишктігі 20-70 см. Өсімдік түбінде көптеген жапырақтар құрады.

Гүл шоғыры-масақ . Өсімдік массасында жапырақ үлесі жоғары, сондықтаг онын мал азықтық сапасы және желінуі өте жақсы. Жайылымдық үйбидайық климаты жұмсақ және ылғалды шөлейт аймақтарында кездеседі. Құрғақшылдыққа және суыққа төзімділігі нашар. Су астында шыдамдылығы орташа. Жайымдылық үйбидайық топырақ құнарлығына және қарашірігіне талабы жоғары.

Үйбидайық -бағалы жайылымдылық өсімдік. Жылына 120-140ц /г дейін көк балауса беред. Ауа райының жақсы шыдап шөп қауымында көп жыл бойы сақталады. Жайылымдық азықтығы жоғары корнектілігі мен ерекшеленеді құрғақ затында шикі протеиін молшері 16-18 пайызға дейін болады. Жылына 2 рет орып, әр гектарынан 4-5 тонна өнім жинайды және шөп құрамында 3-4 жылға дейін сақталады.

Шалғындық түлкіқұйрық - көпжылдық -сиректүпті шөп. Сабағының бишктігі 7-80см, тамыры шашақты 80-100см тереңдікке дейін өседі. Гүлшоғыры жалған масақ, жоғары жағына қарай жіңішкерген сабағы жақсы жапырақтанумен шалғындық түлкіқұйрықтың өнімі және мал азықтық сапасы жоғары. Оны барлық малдар түрі сүисініп жейді. Өнімі әр гектарында 2, 5 -4, 5 тоннаға дейін жетеді. Шалғындықты жаз кезінде 3-4 рет жайылымға пайдалануға болады.

Жатаған бидайық -көпжылдық жоғары түпті тамыр сабақты өсімдік шалғындығының биіктігі 50-80см өзен алқаптарында 100-120см ге жетеді жайылымдық жерлерде ірі-қара жылқыларға жақсы, қой-ешкілер, түйелер жақсы орташа жиді. Гүлденгеннен кейін сабағы қатайып кетеді де, нашар жетіледі. Гүлденгенге дейінгі бидайық сапалы құнарлы пішен жиналады. Жатаған бидайықтың пішені жақсы қоректілігі мен және жетілуі мен ерекшеленеді.

Киік шөбі -көпжылдық шөптесін өсімдік далалық шалғындықтардың өсімдік қауымдастықтарында кездеседі. Өсімдік құрамында иісті эфир майы болуына байланысты таза күйінде мал жемейді, бірақта шөп қоспаларында желінуі жақсы.

Ақ соты -Көпжылдық төменгі қысқа тамырсабақты өсімдік, биіктігі-30-75 см. Тамыры шашақты, түбінде көптеген жапырақтар түзеді. Гүлшоғыры жайланған сіпсебас.

Ақ суоты ылғал сүйгіш өсімдік, жауын-шашыны мол жылдарында жақсы өніп дамыйда. Су астында ұзақ шыдайды. Ақ суоты көбінесе орманды далалы аймақтарда өзен алқаптарында кең тараған. Себілген шөп құрамында 10 жылға дейін сақталады. Мал жайлығы, немесе орып алғаннан кейін жақсы алшын көгін береді. Малдың барлық түрі жақсы жиді көбінесе жайылымдыққа пайдаланады. Пішенге орған өнімі көп емес гектарына 2 тонна

Альпі тасшөбі -көпжылдық шөптесін өсімдік, сабағының биіктігі 5-30см Қазақстанның барлық жерінде кездеседі. Маусым шілде айында гүлдейді, тамызда тұқымы піседі. Жақсы жайылымдылық шөптер қатарына жатады. Жайылымда барлық мал түрі жақсы жейді. Өсімдік құрамында сапонин және алколиттар кездеседі. Дәрілік қасиеті бай, АҚШ-та жерсіндірілген сорттары бар келешекте республикамызға жерсіндіру жұмыстарын жүргізу керек.

Ақселеу- екі түрі бар; 1. дөрекі тамыр сабақты өсімдік 2. кіші ақселеу шөбі аз дөңестерде, құм төбелерде кең тараған. Қыс кезінде қойларға жақсы азық болып есептеледі. Ақселеу көбінесе тозған жайылымдарда өседі және 15-20см тереңдікте, жан-жағы 10см тарап орналасқан қуатты тамыр жүйелер арқылы құм бекітуші өсімдік болып есептеледі. Тамырларының кейбіреулері 2метр тереңдікке дейін жетеді.

Құм ерке шөбі- көпжылдық сирек түпті шөп. Жазық құмдарда шөлейттерде шөл аймақтарында өседі. Түйенің жақсы азықтары болып есептеледі. Ерке шөп балшықты ашық қара қоңыр топырақты жерлерде тараған.

Көде тікен шөбі- көпжылдық тамыр сабақты шөп биіктігі 100-250см. Орманды далалы аймақтарда ойпаттарда батпақты аймақтарда өседі. Кейбір жерлерде әжеп тәуір көлемі ұлғайып шалғындықтар түзеді. Сабағы қатты, жапырағының шеттері өткір тісті келет. Жайылымда малдар тек қана жас күінде жейді. Пішенге масақтана бастағанда орады. Әр гектардан 15-50центнерге дейін алады және қамыс қоспасы және кәдімгі бек мия шөптерін осы топқа жатқызуға болады ұқсайды.

1. 3. Көпжылдық шөптердің тұқымы

Тұқым шаруашылығының негізгі міндеті-сортты тұқымдарды көбейту, олардың тазалығын, биологиялық және өнімділік қасиетін сақтау болып табылады. Бұл мал ең басты көзі алдымен жемшөп негізінен табиғи жайылымдар мен шабындықтарды түбегейлі жақсартумаен бірге ол жерден, әсіресе суармалы егістіктерден сапалы пішен дайындау арқылы қолжетеді. Әріне бұл міндет көпжылдық шөптердің егіс көлемі мен олардың өнімін арттыру арқылы шешіледі. Сондықтан да көпжылдық шөптердің тұқым шаруашылығын дұрыс жолға қою керек. Бірақ көптеген колхоздармен совхоздарда шөп тұқымының жоқтығы оның егіс көлемін кеңейтуге кедергі жасап келеді. Әрбір шаруашщылықта жылма-жыл жеткілікті мөлшерде жоғары сапалы шөп тұқымаы болмайынша, өзіндік құны арзан жем-шөп дайындау, екпе шөптердің көлемін арттыру және табиғи жайылымдар мен шабындықтарды жақсарту, сондай-ақ ұзақ мерзімді суармалы екпе жайылым және шабындық жасау мүмкін емес.

Республика шаруашылықтарында қазіргі уақытта шөп тұқымын өсіруді дұрыс ұйымдастырып, оның көлемін кеңейту және өнімін арттыру үшін қажетті мүмкіншіліктердің бәрі бар. Шөп тұқымын өндіруге материалдық ынталандыру шаралары арттырылды және мемлекетке сату бағасы жоғарылады. Мысалы жоңышқаның бір центнер тұқымның бағасы 300 сомнан асты.

Көптеген аудандарда аудандастырылған шөп соттарының жоғары репродукциялы- товарлы тұқымдарын өсіретін шаруашылықтар құрылады. Республикамызда мұндай колхоздар мен совхоздар қазірдің өзінде 110-ға жетті.

Елімізде ауыл шаруашылығы ғылыми- зерттеу институтттарының облыстық, мемлекеттік ауыл шаруашылығы жоғар оқу орындарының көптеген саналатын тәжірибе және оқу шаруашылықтары қабылданған тұқым шаруашылығы жүйесіне сәйкес шөптің элита бірінші репродукциялы тұқымдарын өндірумен шұғылданады.

Бұл шаруашылықтарда жаңадан аудандастырылған шөп тұқымын өсіріп, бұрыннан келе жатқан сорттарды жақсарту жұмыстарымен шұғылданады. Сонымен бір жағдайда тұқымды сорт алмастыруға және екінші ретте сорт жақсартуға пайдаланады. Колхоздармен совхоздарда сорт 5-6 жылдан кейін бір рет жаңартылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.