Мұхтар Әуезовтің «Манас» мақаласы туралы



М.Әуезовтің аса бағалы еңбектерінің бірі – қырғыз халқының атақты эпосы «Манас» жөніндегі монографиясы. Ғалым «Манас» жайындағы зерттеулерін де үздіксіз жүргізді, өткен ғасырдың жиырмасыншы жылдары бастау алған ізденіс нәтижесінде ол елімізге ең танымал манастанушылардың қатарынан берік орын алды. Манастанушы маман жырдың шығу тегі, тақырыптары, көркемдік ерекшеліктері және жырды орындаушылар жайында терең де тиянақты ойлар айтты, яғни манастану ғылымын жаңа сатыға көтерді. Әйгілі жырдың халыққа танымал нұсқаларын талдап, танып, олардың тарихи-мәдени, көркемдік мәнін түсіндіруде М.Әуезов жасаған тұжырымдар манастану ғылымындағы шешуші роль атқарғаны тарихи шындық, болған ақиқат.
Әдебиетші ғалым қазақ халқының ғажайып ертегілерінің жанрлық сипатын кең түрде анықтап, оның ішкі түрлерін (қиял-ғажайып, хайуанаттар туралы, тұрмыс-салт ертегілері) жүйелеп талдады, бұл талдаулар әлі күнге дейін өз құндылығын жойған жоқ. Ол ертегінің қаншама ғасырлар бойғы ауызша айту дәстүрінің қазіргі таңдағы жазба прозаға да тигізетін әсері, игілікті ықпалы жайында бағалы пікірлер айтты. Соның бірін ғалым былайша сабақтайды: «Көркем поэзияға ауызша поэзия қаншалық бөгетсіз, сатысыз көп қор құйған болса, бүгінгі көркем прозаға да халықтың ауызша әңгімесі сондайлық жатық жолмен көп араласып, қабысып жатыр».
Мұхтар Әуезовтің артында қалған бай әдеби-ғылыми мұрасы - драматургтің, оның қаламгерлік қарымының, ой-арманы мен мақсат-мұратының биік мүдделері туралы сыр шертуге үлкен темірқазық. Әдебиетші-ғалымның өлмес туындылары ұлы суреткердің жеке басының зиялылығының, асқақ азаматтығының, қаламгердің шығармашылық қызметте де, өмірде де шексіз адал болуының жарқын өнегесі болып қала береді.
«Манас» эпосының қазақ зерттеушілері қатарында ерекше орын алатын алып тұлға – ұлы Мұхтар Әуезов. Заманымыздың заңғар жазушысы тек туған елінің әде¬биетіне ғана емес, өзге халықтардың да әдебиетіне, мәдениетіне, руханиятына көп қамқорлық жасаған. Әсіресе, ол кісі 1950 жылдардың басындағы кеңестік идео¬логияның үрдісімен саяси жазалау науқанында «Манас» эпосын ерлікпен арашалап қалғаны тарихтан белгілі. Ол тұста Қыр¬ғызстанның да, Мәскеудің де бірқатар ғалымдары халық жырының бойынан кінә іздеп, оған ескі өмірді дәріптейді, өткенді аңсайды, қырғыз халқын, оның батырларын шектен тыс асыра мадақтайды деген секілді айыптар тағып жатты.
1952 жылы Қырғызстанның сол кездегі астанасы Фрунзеде арнайы шақырылған жиынның мақсаты «Манасты» қаралау, оны руханият тарихынан, халық санасынан аластау болды. Міне, сол алмағайып кезеңде халықтың сан ғасырлар бойы бірге жасап келе жатқан, әлемде теңдесі жоқ жырының әділ бағасын беріп, оның идеялық мән-мазмұнын соқырға таяқ ұстатқандай Мұхаң дәлелдеп бермегенде, «Манас» жыры біраз жылдар жабулы жатар еді. Ұлы адамның бұл ісі – үлкен ерлік болатын. Біртуған қырғыз ағайындардың данышпан дарын иесі Мұхтар Әуезовті аса жоғары бағалап, ерекше құрметтейтіні атақты қаламгер-ғалымның осындай бірне¬ше игі істерінен, жасаған қамқор-лықтарынан туғаны даусыз. Бұл жайтты көрнекті жазушы Шыңғыс Айтматов Мұхаң жайлы мақаласында айрықша атайды: «…Қыргыздын улуу эпосу «Манаска» обу жок айыптоолор тагылып, кыйын-кысмак күн түшкөндө Ауэзовдун таш жарган билимине таянып, анын принциптүүлүгү жана тандырбас далил-жүйөөлөрүн арка тутуп коомчулук элдин ушул өлбөс-өчпөс көркөм казынасын кол тийгизбей коргоп калгандыгын биз баарыбыз билебиз. Ауэзовдун ошондогу атуулдук азаматтыгын, жазуучулук эрдигин биздин эл эчкачан унутпайт…», – дейді Чыкем (Айтматов Ч. Чыгармаларынын жыйнагы: 5- том. Бишкек: Шам, 1999. – 364 бет).
1. Дүйсенбаев Ы. Мұхтар Әуезов. Мақалалар мен естеліктер. - А, Ғылым 1974.
2. Қазақ әдебиетінің тарихы. -8-том А,2004ж
3. Мұхтар Әуезов тағылымы.Әдеби сын мақалалар мен зерттеулер. - А, Жазушы , 1987ж

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ӨЗДІК ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: Мұхтар Әуезовтің Манас мақаласы туралы.

Орындаған: Муксимова Т.М.
Тексерген: Ақтанова А.С.

Семей қаласы 2015 жыл
Мұхтар Әуезовтің Манас мақаласы туралы.
М.Әуезовтің аса бағалы еңбектерінің бірі - қырғыз халқының атақты эпосы Манас жөніндегі монографиясы. Ғалым Манас жайындағы зерттеулерін де үздіксіз жүргізді, өткен ғасырдың жиырмасыншы жылдары бастау алған ізденіс нәтижесінде ол елімізге ең танымал манастанушылардың қатарынан берік орын алды. Манастанушы маман жырдың шығу тегі, тақырыптары, көркемдік ерекшеліктері және жырды орындаушылар жайында терең де тиянақты ойлар айтты, яғни манастану ғылымын жаңа сатыға көтерді. Әйгілі жырдың халыққа танымал нұсқаларын талдап, танып, олардың тарихи-мәдени, көркемдік мәнін түсіндіруде М.Әуезов жасаған тұжырымдар манастану ғылымындағы шешуші роль атқарғаны тарихи шындық, болған ақиқат.
Әдебиетші ғалым қазақ халқының ғажайып ертегілерінің жанрлық сипатын кең түрде анықтап, оның ішкі түрлерін (қиял-ғажайып, хайуанаттар туралы, тұрмыс-салт ертегілері) жүйелеп талдады, бұл талдаулар әлі күнге дейін өз құндылығын жойған жоқ. Ол ертегінің қаншама ғасырлар бойғы ауызша айту дәстүрінің қазіргі таңдағы жазба прозаға да тигізетін әсері, игілікті ықпалы жайында бағалы пікірлер айтты. Соның бірін ғалым былайша сабақтайды: Көркем поэзияға ауызша поэзия қаншалық бөгетсіз, сатысыз көп қор құйған болса, бүгінгі көркем прозаға да халықтың ауызша әңгімесі сондайлық жатық жолмен көп араласып, қабысып жатыр.
Мұхтар Әуезовтің артында қалған бай әдеби-ғылыми мұрасы - драматургтің, оның қаламгерлік қарымының, ой-арманы мен мақсат-мұратының биік мүдделері туралы сыр шертуге үлкен темірқазық. Әдебиетші-ғалымның өлмес туындылары ұлы суреткердің жеке басының зиялылығының, асқақ азаматтығының, қаламгердің шығармашылық қызметте де, өмірде де шексіз адал болуының жарқын өнегесі болып қала береді.
Манас эпосының қазақ зерттеушілері қатарында ерекше орын алатын алып тұлға - ұлы Мұхтар Әуезов. Заманымыздың заңғар жазушысы тек туған елінің әде - биетіне ғана емес, өзге халықтардың да әдебиетіне, мәдениетіне, руханиятына көп қамқорлық жасаған. Әсіресе, ол кісі 1950 жылдардың басындағы кеңестік идео - логияның үрдісімен саяси жазалау науқанында Манас эпосын ерлікпен арашалап қалғаны тарихтан белгілі. Ол тұста Қыр - ғызстанның да, Мәскеудің де бірқатар ғалымдары халық жырының бойынан кінә іздеп, оған ескі өмірді дәріптейді, өткенді аңсайды, қырғыз халқын, оның батырларын шектен тыс асыра мадақтайды деген секілді айыптар тағып жатты.
1952 жылы Қырғызстанның сол кездегі астанасы Фрунзеде арнайы шақырылған жиынның мақсаты Манасты қаралау, оны руханият тарихынан, халық санасынан аластау болды. Міне, сол алмағайып кезеңде халықтың сан ғасырлар бойы бірге жасап келе жатқан, әлемде теңдесі жоқ жырының әділ бағасын беріп, оның идеялық мән-мазмұнын соқырға таяқ ұстатқандай Мұхаң дәлелдеп бермегенде, Манас жыры біраз жылдар жабулы жатар еді. Ұлы адамның бұл ісі - үлкен ерлік болатын. Біртуған қырғыз ағайындардың данышпан дарын иесі Мұхтар Әуезовті аса жоғары бағалап, ерекше құрметтейтіні атақты қаламгер-ғалымның осындай бірне - ше игі істерінен, жасаған қамқор - лықтарынан туғаны даусыз. Бұл жайтты көрнекті жазушы Шыңғыс Айтматов Мұхаң жайлы мақаласында айрықша атайды: ...Қыргыздын улуу эпосу Манаска обу жок айыптоолор тагылып, кыйын-кысмак күн түшкөндө Ауэзовдун таш жарган билимине таянып, анын принциптүүлүгү жана тандырбас далил-жүйөөлөрүн арка тутуп коомчулук элдин ушул өлбөс-өчпөс көркөм казынасын кол тийгизбей коргоп калгандыгын биз баарыбыз билебиз. Ауэзовдун ошондогу атуулдук азаматтыгын, жазуучулук эрдигин биздин эл эчкачан унутпайт..., - дейді Чыкем (Айтматов Ч. Чыгармаларынын жыйнагы: 5- том. Бишкек: Шам, 1999. - 364 бет).
Ұлы суреткер әйгілі эпостық жырды 1922-23 жылдары Орта Азия мемлекеттік университетінің тыңдаушысы болып жүрген кезінен бастап зерттей бастайды. Жас Мұхаң қырғыз елін аралап, қарапайым халық арасындағы тума таланттардың өнеріне тәнті болады. Ол ел арасындағы Манас айтушы жыршыларды тыңдап, олардың орындаушылық шеберлігіне, жатқа айту, есте сақтау қабілетіне қайран қалады. Өзі эпостық жырдың түрлі нұсқаларын қағазға түсіреді.Сол жылдары Ташкенттегі Казинпроста (Қазақ ағарту институты) Манас ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
М.Әуезовтің қазақ тілі туралы ойлары
Ояну дәуіріндегі қазақ әдебиеті
Қобыланды батыр жыры туралы
Мұхтар Әуезовтың «Манас туралы» мақаласы
Қазақ әдебиеттануында “Манас” жырының зерттелу тарихы
Мұхтар Әуезов тағылымы
Мұхтар Әуезов - фольклортанушы ғалым
Мұхтар Әуезовтің шығармашылық ғұмырнамасы
Жазушының драмалық шығармалары
Мұхтар Әуезов – фольклор зерттеушісі
Пәндер