Экономикалық теорияның қалыптасуы және даму кезеңдері. ҚР жекешелендіру процесі және оның ерекшеліктері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті

СӨЖ

Орындаған: Дүйсенова Д. А.

Топ: ПТ-411

Тексерген: Габдулиина Л. Б.

Семей 2015

Жоспар:

1. Экономикалық теорияның қалыптасуы және даму кезеңдері ?

1. 1. Экономикалық теорияның даму кезеңдері.

1. 2. Экономикалық теорияның тармақтары

2. Экономика ғылым саласыындағы Нобель сыйлық иегерлері?

3. ҚР жекешелендіру процесі және оның ерекшеліктері

Экономикалық теория пәнінің дамуында үш кезеңді бөліп көрсетуге болады: экономия, саяси экономия, экономикс. Экономикалық теорияның пәні ғылым ретінде бірден қалыптасқан жоқ, ол ұзақ тарихи дамудың нәтижесі болып табылады. Экономикалық ойдың алғашқы көзі өзінің тамырларын ежелгі дәуірден бастайды. Алғашқы адамдардың өздерінде игіліктерді өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну бойынша алғашқы қауым мүшелері арасында қалыптасатын қатынастар жөнінде белгілі бір ой-пікірлер қалыптасты. Алайда олар білімнің дербес саласына айналмай діни көзқарасқа негізделген тармақталған қоғамдық танымның шеңберінде болды. Ежелгі шығыста алғашқы қоғамдық кластардың қатысуымен экономикалық ойдың орталығында мемлекеттік шаруашылықты ұйымдастыру мен басқару мәселелері тұрды. Нәтижесінде мемлекет пен қоғамдағы тұрақтылықты ұстап тұруға бағытталған теориялар мен арнайы шығармалар пайда болды. Алайда ежелгі шығыс ойшылдарының көзқарастары экономикалық ғылымның қалыптасуына жанама ықпал етті.

П. Самуэльсонның бейнелі сөзі бойынша экономикалық теория қоғамдық ғылымдардың Ханымы болып табылады. Ұлт байлығының қайнар көздері және оны ұлғайту әдістері туралы мәселе экономикалық ойдың нақ ортасындда болды. Өткеннің көрнекті экономистерінің еңбектерінде «байлық» сөзі текке шешуші сөз болған жоқ. Ең болмағанда А. Смиттің «Халықтардың байлықтарының себебі және табиғаты туралы зерттеу», И. Посошковтың «Байлық және кедейлік туралы кітап», К. Маркстің «Капитал» деген еңбектерін еске түсірейік.

Экономика туралы алғашқы түсініктерді біз Ксенофонттың, Платонның, Аристотельдің және басқа ежелгі ойшылдардың еңбектерінен табамыз.

Ксенофонт (б. э. д. 445-335 жж. ) «Экономия» деп аталатын (гректің «ойкос» -шаруашылық және «номос» заң деген сөздерінен шыққан) құл иеленушінің үй шаруашылығын басқару құралын жасады. Оны «үй салу» яғни, үй шаруашылығын басқару өнері (заңдары) деп те аударуға болады. Ол экономия - бұл оның көмегі арқылы өзінің шаруашылығын байытуға болатын ғылым деп жазды.

Орталықтандырылған мемлекеттердің пайда болуы мен біртұтас мемлекеттік шаруашылықты жүргізу ережелерін анықтау әрекеті пайда болды. «Ойкономия» түсінігі саяси экономияға айналды. «Саяси экономия» түсінігінің өзі алғаш рет француз экономисті Антуан Монкретьеннің (1575-162жж. ) «Қоғамдық шаруашылықтың заңдары» («Саяси экономияның трактаты») деп аталатын еңбегінде қолданылған. «Политейя» - грек тілінде «қоғамдық құрылыс» немесе «қоғамдық ұйымдастыру» деген мағынаны білдіреді.

Саяси экономия қоғамдық шаруашылықтың заңдары туралы ғылым болып қалыптасады.

Жаңа ғылым атау алып ұзақ уақыт нақты кесілген пәнге ие болмады. Онымен де «таза» экономисттер айналыспады.

«Саяси экономия» өзінің пәнін капитализмнің дүниеге келуімен кескіндейді (16ғ. соңы - 17ғ. басы) .

1. 1. Экономикалық теорияның даму кезеңдері төмендегідей бөлінеді.

Меркантилизм - Ең алғаш экономикалық ілім XVI-XVII ғасырларда меркантилизм мектебі болды (итальян сөзі «мерканте» - саудагерлер көпес, сауда, пайда) . Бүл ілімнің негізінде қоғам байлығының қайнар көзі материялдық өндіріс емес, тауар ақша қатынастарында болды.

Меркантелистердің талабы бойынша тауарды шет елдерге көп сату олардан аз сатып алу, сөйтіп елдегі ақша қорын көбейту. Олар сыртқы сауданы дамыту арқылы елдегі алтын мен күмістің көлемін молайту негізінде халықты байытуға болады деді. Демек меркантелистер тек сауда капиталының мүддесін қорғады. Сондықтан халық шаруашылығын толық қамтитын ілімге айнала алмады. Бұл ілімнің көрнекті өкілдері Т. Мен, А. Монкретьен, І Петр, И. И. Посошков.

Физиократизм - (XVIII) қоғамның байлығы саудада емес өндірісте деген қағида ең бірінші «физократтар» мектебінің өкілі Франсуа Кэненің еңбегінде пайда болды, бірақ ол ұлттық байлықтың қайнар көзі ауыл шаруашылығының еңбегінде деп есептеді.

«Физио» - табиғат, «кратос» - үстемдік. Алайда өндірісті тек ауыл шаруашылығымен шектеп халық шаруашылығын басқа салаларын өнімсіз деп есептеу дұрыс болмады. Бұл кезеңнің көрнекті өкілдері Ф. Кенэ, А. Тюрго, Дюпон де Немур.

Классикалық саяси экономия - ХҮІІІ ғасыр (У. Петти, А. Смит, Д. Рикардо, Буагильбер) - өндірістің барлық саласын зерттеп, барлық тауарлардың құндылық өлшемі негізі еңбекте деп дәлелдеген.

Классикалық мектептің еңбектері:

Зерттеудің басты объектісі ретінде айналымды емес, өндіріс сферасын жасады;

Еңбектің барлық тауар кұнының өлшемі мен негізі ретіндегі мәнін ашты;

Экономика нарықпен реттелуі керек екенін және оның өзінің әділ заңдары бар екенін яғни хандармен де үкіметтермен де ауыстырыла алмайтынын дәлелдеді;

Қоғамның барлық қабатының табыстарының қайнар көздері: кәсіпкерлерді, жер иеленушілерді, банкирлерді, саудагерлерді айқындады:

Экономикалык ғылымның одан әрі дамуы күрделі жолдардан өтті. XIX ғ. 2-ші жартысының басында саяси экономия терең дағдарысты басынан өткізді, ол екі тармаққа бөлінді: марксизм және маржинализм.

Марксизм - (К. Маркс, Ф. Энгельс, В. И. Ленин, Г. В. Плеханов) . Зерттеудің негізгі нысаны - капитализмнің экономикалық заңдылықтары. К. Маркстың ашқан басты жаңалығы: қоғамдық-экономикалық формация, капитализмнің даму заңдылықтары, социализмнің жаңа жүйе ретінде пайда болуы, ұдайы өндіріс пен экономикалық дағдарыстар теориясы, тауарға сіңген еңбектің екі табиғаттылығы, қосымша құн туралы ілімдерді қалыптастырды, абсолюттік рентаның, жалдамалы еңбектің мәнін қарастырды. К. Маркс қоғамды екі топқа бөлу арқылы барлық экономикалық құбылыстар да талданды. Қосымша құнның теория мағынасы өндірісте пролетариаттың қаналуы арқылы көрініс тапты.

Маржинализм - (К. Менгер, У. Джевонс, Л. Вальрос) . Маржинализмнің басты категориялары шекті пайдалылық, шекті өнімділік, шекті шығындар. Шаруашылықты тиімді ұйымдастыру үшін шектеулі ресурстарды ең пайдалы бөлудің әдістерін іздестіру жүргізілді. Микроэкономикалық талдауда шекті көрсеткіштер қолданылу әдістері қарастырылды. Маржинализм экономико-математикалық тәсілдер мен үлгілерді кең қолданады. Л. Вальрос математикалық мектептін негізін қалаған. Ол жалпы нарықтық тепе-теңділік үлгісін жасаған, оның негізі сұраныс пен ұсынысты талдау.

Неоклассикалық теория - ХІХ ғасырдың 90 жылдары (Д. Кларк, А. Маршалл, А. Пигу) . Неоклассиктердің ойы келесіде: егер нарықтық экономиканың субъектілеріне мүмкіндігінше экономикалық еркіндік бірлесе өте жақсы қызмет атқарған болар еді деп есептеді.

Кейнсиандық мектеп - ХХ ғасыр (Дж. Кейнс) . Бұл ағымның «капитализмді реттеу» теориясы бойынша: экономиканы нарықтық реттеумен қатар мемлекеттің араласуының қажеттілігін айқындады.

Институционализм - ХХ ғасырдың 50 жылдарының аяғы (Т. Веблен, У. Митчел, М. Вебер, В. Зомбарт, Д. Гэлбрейт және т. б. ) . Экономикалық дамудың сипатын құрайтын тек нарық емес, ол - экономикалық институттардың барлық жүйесі. Бұл бағыт өкілдері қоғамның жоғары мұратының көрінісіне әлеуметтік бағдарламаларды, индикативтік жоспарлау және басқа да экономикадағы мемлекеттің араласу шараларды жатқызуы.

Мемлекеттің экономикаға минимальды араласуы;

Экономикалық теорияның іс-әрекетін анықтауда әр түрлі шаруашылық жағдайдағы экономикалық зандарды оқып біледі.

Микроэкономикада жеке фирмалар, бірлестіктер және т. б. аз шаруашылық бірліктері орын алады.

Мезоэкономикада ұлттық экономика немесе шаруашылық жүйесімен (ауыл шаруашылық кешені, әскери өнеркәсіптік кешені, аймақтық экономика және т. б. ) анықталынған әрекеті мен заңдарды оқып біледі.

Макроэкономикада толығымен елдегі экономикалық жағдай зерттелінеді. Қоғамның байлығы мен табысы, экономикалық өсудің факторлары мен қарқыны макроэкономиканың объектісі болып табылады. Макроанализ ұлттық шаруашылық мәселелерін шешуге бағытталған, яғни инфляция, жұмыссыздық, іскерлік белсенділікті ынталандыру сияқты мәселелер.

Мегоэкономика әлемдік экономикалық заңдар мен әрекеттерді толығымен оқып біледі.

Экономикалық теория кез-келген ғылым сияқты өзінде шаруашылық өмірді оқып білетін әдісі бар методологияны туралайтын әр түрлі тарту формасымен тәсілін қолданады.

2. Экономика ғылым саласыындағы Нобель сыйлық иегерлері?

Клейн Лоуренс

Лоуренс Роберт Клейн (англ. Роберт Кляйн; 14 қыркүйек, 1920, Омаха - 20 қазан, 2013, Gledvayn. ) - Американдық экономист, экономика бойынша Нобель сыйлығының (1980), «экономикалық үлгілерін құру және экономикалық ауытқуы және экономикалық саясатты талдау оларды қолдану үшін». Роберт Лоренс Кляйн Омаха (Небраска) қаласында дүниеге келген. Оның әкесі көтерме азық-түлік сауда компаниясының қызметкері болды. Кляйн мектепті бітіргеннен кейін Лос-Анджелестегі қала колледжінде математиканы сондай-ақ экономикалық білім алды. Ол 1942 жылы үздік дипломмен бакалавр дәрежесін алды, Калифорния университетін үздікке аяқталды.

Ол Пенсильвания және Оксфорд университеттерінде профессор болып қызмет атқарды. Ол экономикалық зерттеулер Ұлттық бюросыда (1948-1950), статистикалық Оксфорд институтында (1954-1958), Брукинг институнда (1963-1972) профессор болып жұмыс істеді. Иерусалимдегі Еврей университетінің Экономикалық зерттеулер Фалька институтының құрметті профессор болды шақырылды.

Эконометрикалық қоғамының президенті (1960) . Америка экономикалық қауымдастығының (1977) президенті. Халықаралық атлантикалық экономикалық қоғамының президенті (1989-1990) .

Ол «Экономика саласындағы жетістіктері үшін» Дж. Б. Кларк (1959) және В. Леонтьева (2006) медальмен марапатталған. Ол Ресей ғылым академиясының әлеуметтік ғылымдар департаментінде экономикалық шетелдік бөлімнін мүшесі болды.

Әйелі (екінші неке, 1947) - Соня Адельсон, төрт баласы - Ханна (генетик), Ребекка (оқытушы), Рахила (редактор) және Джонатан (бағдарламашы) .

Ол Америка экономикалық ассоциациясының мүшесі болып табылады. Ғылым жағдайын жақсарту және Американдық философтары қоғамының Америкалық қауымдастығында мүше.

3. ҚР жекешелендіру процесі және оның ерекшеліктері

Жекешелендіру - меншік қатынастарын реформалау арқылы мемлекеттік меншікті меншіктің басқа нысандарына айналдыру процесі. Ол бұрынғы социалисттік жүйеден нарықтық экономикаға көшудің өзекті шарты болып табылады, шаруашылық субъектілерінің іс белсенділігін күрт арттыру үшін, экономикалық бәсекелестікті жандандыру үшін жүргізіледі. Мемлекеттік өндіріс орындарын жекешелендіру - күрделі мәселе, ол әсіресе халықтың менталитетіне тура байланысты болғандықтан қысқа мерзімде өткізу қиын. Әсіресе, жерді, оның қазба байлықтарын жекешелендіру ұзақ уақытты талап етеді. Сол сияқты кейбір стратегиялық маңызды салаларда (қару-жарақ, ядролық заттар, тағы басқа өндірістер), не болмаса нарыққа көшіруге әлі толық негіз болмаған жағдайларда (іргелі ғылым, кейбір білім, мәдениет, өнер, тағы басқа орталықтар) жекешелендіру жүргізілмейді, олар мемлекет меншігінде қала береді. Қазақстан Республикасында мемлекет меншігінен алу және жекешелендіру процесі шаруашылық серіктестіктер және акционерлік қоғамдар жөнінде заңдар жүйесімен, нормативтік актілер арқылы және мемлекеттік бағдарламалар негізінде жүргізілді.

Жекешелендірудің тәсілдері

Аукционда байқау сату және сатып алу: