Сүт индустриясы

Пән: Ет, сүт, шарап өнімдері
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі

Шакарім атындағы Семей мемлекеттік университтеті

ИНЖЕНЕРЛІК - ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТІ

СРО

Сүт индустриясы

Орындаған:Камалова. А Тексерген:Қасымов. С. Қ

Семей 2015ж

Сүт өнімдері өнеркәсібі - тамақ индустриясы салаларының ішінде үшінші орында. 2002 жылғы статистикалық мәлімет бойынша шаруашылықтың барлық түрінде сүт өндіру 4, 1 млн-ға т-ны құраса, әрбір сиырдан сауылатын сүттің орташа көрсеткіші - 2044 кг-ға жетті. Сүт, қаймақ, ірімшік, айран, ашытқы шығаратын сүт зауыттары мен сүт комбинаттары еліміздің әрбір экономикалық аудандары мен өнеркәсіп орталықтарында шоғырланған. Өйткені сүт өнімдерін алысқа тасымалдау тиімсіз. Қала халқын дер кезінде сүт өнімдерімен қамтамасыз ету үшін сүт зауыттары әрбір қалада салынған. Ірі сүт зауыттары Алматы, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Шымкент қалаларында орналасқан.

Май шайқау, сыр қайнату сияқты сүт өнімдері өнеркәсібі, негізінен, Солтүстік Қазақстан, Орталық Қазақстан, Оңтүстік Қазақстанэкономикалық аудандарында, сүтті ірі қара мал шаруашылығымен айналысатын аудандарда шоғырланған. Көкшетау, Қостанай, Алматы сүт комбинаттары сүт өнімдерінің 75%-ын шығарады.

Сонымен қатар елімізде өсімдік майы мен маргарин майын шығаратын өнеркәсіп орындары жақсы дамып келеді. Өсімдік майы күнбағыс және шитті мақта дақылдарынан алынады. Күнбағыс майын Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстары шығарады. Өскемен қаласында өсімдік майын айыру комбинаты жұмыс істейді. Шитті мақта майын шығаратын зауыт Оңтүстік Қазақстан облысының Шымкент қаласында орналасқан.

Қазір көптеген елді мекендерде өсімдік майын шығаратын шағын кәсіпорындар кездеседі. Бірақ онда шикізаттан май алу сапасы мемлекеттік кәсіпорындардан әлдеқайда төмен.

Елімізде өндірілетін азық-түлік өнімдерінің 20 пайызы сүт өндірісінің үлесінде. Сүт өнімдерін пайдалану көлемі жыл сайын артып келе жатқандығын ескерсек, бұл көрсеткішті одан әрі көбейту қажеттігі айқын. Алайда мамандар дастарқанынан құрт-ірімшігі үзілмеген елде сүт индустриясының толық деңгейде дамымай отырғандығына алаңдаулы. Оған себеп - сауда орындарындағы сырттан жеткізілетін өнімнің күн санап көбейіп бара жатқандығы.

Соңғы жылдардағы статистикалық деректерге қарасақ, елімізге бір жылда шамамен 350 млн доллар сомасында сүт өнімдері әкелінеді екен. Яғни біз сүт өнімдерінің 60 пайызына жуығын сырттан әкелуге мәжбүр болып отырмыз.

Иә, Кеңес Одағы кезінде, өткен ғасырдың 80-жылдары еліміз сыртқа жүз мыңдаған тонна сүт тасымалдады. 90-жылдары үкіметтің қарауындағы мал шаруашылықтарының есіктері жабылып, кілттері жеке шаруалардың қолына берілді. Бұл ханталапайдың ақыры мал басының азайып, ет, сүт өнімдерін өндіру көлемінің күрт төмендеуіне әкеліп соқтырды. Қазіргі уақытта еліміздегі сиыр малының жалпы санының 90 пайызға жуығы жеке шаруашылықтардың үлесінде. Бұл - сүт өнімдері шикізатының да осындай мөлшері жеке қолда деген сөз. Ал бұл көрсеткіш Ресейде 40 пайыздай, Беларусьта бар болғаны 5 пайыз деседі. Бізде сауылған сүттің 30 пайызға жуығы ғана өнеркәсіптік қайта өңдеуден өтеді. Бұл көрсеткіш Ресейде 40 пайыз, Белоруссияда 90 пайыз екен. Мамандар «Кеден одағы аясында еліміздегі сүт өнімдері нарығын басқа емес, дәл осы Беларусьтің сүт өнімдері басып ала ма?» деген қауіптің бар екенін айтады. Кеден одағының біздің базарға әкеліп «төгіп» тастаған бағасы арзан өнімдерін нарықтан ығыстырып шығарып тастау оңай дүние емес. Ол үшін өзіміздің сүт өнімдері өндірісін арттырып, бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатуымыз керек.

Панабек БИМҰРАТОВ, _Ақтөбе ауыл шаруашылығы және ветеринария бөлімі бастығының орынбасары:

- Кеңес өкіметі кезінде біздің облыста да қуатты сүт фермалары жұмыс істеді. Қазір шаруашылықтардың дені жекенің қолында. Біз осы жағдайды дұрыстауды қолға алып жатырмыз. Үкіметтің көмегімен сүт өндірісі жолға қойылуда. Шүкір, облыста сүт фермаларын құру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Мысалы, Мәртөк ауданындағы «Айс» ЖШС мемлекет тарапынан көмек алып, 1100 басқа арналған тауарлы-сүт фермасының жұмысын жолға қойды. «Болат ЛТД» ЖШС жылдық қуаты 600 тонна болатын 200 басқа арналған тауарлы-сүт фермасын құрды. Бұған қоса, жыл аяғына дейін «Анди» ЖШС-інде 500 басқа арналған тауарлы-сүт фермасын құру жоспарланып отыр. _

Еуропадан әкелінген асылтұқымды сиырлардың жерімізді жерсінбей, ауа райына бейімделе алмай, шетінегендері бар. Шығынсыз ештеңе де болмайды. Бірақ ол кезеңнен өттік. Мысалы, отандық селекциядағы бір сиырдан жылына 1796 литр сүт алатын болсақ, асылтұқымды сиыр 6 мың литрге жуық сүт береді, яғни өнімділігі 3-4 есеге көп.

Асылтұқымды бір сиырдың бағасы кемінде 3-4 мың доллар тұрады. Шаруаның оны өз бетінше сатып ала алмасы белгілі. Бұл бағытта үкіметтің субсидиялау жөніндегі бағдарламалары үлкен көмек болып отыр. Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын 222/102 бағдарламасы бойынша, субсидиялау тетіктері өндірілген және өткізілген сүт өнімдеріне жұмсалған шығындарды өтеу жолымен іске асырылады. Өткен жылы елімізде сиыр сүтіне 147, 5 млн теңге субсидия төленген. Бір келі сүтке норматив бойынша 10-25 теңге көлемінде, бұған қоса, азықтандыруға жұмсалған шөп және сүрлем үшін бір бас малға 4, 5 мың теңге мөлшерінде субсидия төленген.

Сонымен қатар өткен жылы асылтұқымды отандық селекциядағы ірі қара малдың әр басына 107 000 теңгеден және шетел селекциясындағы малдың әр басы үшін 214 000 теңгеден субсидия қарастырылды.

Жалпы, асылтұқымды ірі қараны шетелден, соның ішінде Австралия, Солтүстік және Оңтүстік Америкадан, Еуропа елдерінен, Ресей Федерациясы, Беларусь, Украинадан алып келіп жатыр. Асылтұқымды мал шаруашылығын қолдау бағдарламасына сәйкес, ірі қараны сатып алушы шаруашылықтар биыл да үлкен қолдауға ие болмақ. Бұл бағдарламаға сәйкес, сатып алынған асылтұқымды мал құнының 30-40 пайызы субсидияланады, яғни шаруаға қайтарылады. Мысалы, отандық селекциядағы және Ресей Федерациясы, Беларусь, Украинадан әкелінетін асылтұқымды мал бағасының 118 000 теңгесін, Австралия, Солтүстік және Оңтүстік Америкадан әкелінетін асылтұқымды мал бағасының 235 000 теңгесін, Еуропа елдерінен әкелінетін асылтұқымды мал бағасының 154 000 теңгесін үкімет өз қалтасынан төлейді. Бұл шаруаға көрсетілген үлкен қаржылай қолдау болып отырғаны айқын.

Сервистік орталықтар мәселені шеше ала ма?

Статистикалық дерек бойынша, қазір Ақтөбе облысында 371 мың бас ірі қара бар екен. Оның 281 мыңы жекенің қолында. Бұл - шикізаттың да кемінде 75 пайызы жекенің қолында деген сөз. Облыстағы он шақты сүт фермаларының толық қуатында жұмыс жасай алмауының да себебі осы.

Иә, аталарымыздың есек арбамен әр үйдің ауласынан сүт жинайтын уақыт келмеске кетті. Қазір аналарымыз қорасындағы екі-үш сиырынан алған сүтінің балаларынан артылғанын базарға апарып сатуды дұрыс санайды. Себебі 10-15 литр сүтін ешкім сүт фермасына апарып тапсырмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.