Ізгілік және бақылау

Ізгілікті материалдық-рухани тұрғыдан бақытқа кенелу деп түсіну қате. Ізгі адамның ауру, жоқ-жітік, жәбір-жападан көз ашпаған, опасыздықтан ойыны осылған, қуғын-сүргін көрген, бар өмірі тұтқында өткен, тақым жаздырмаған тақсыретті тағдыры болуы әбден мүмкін. Иса Мәсіх тасбауыр қатігездіктің құрбаны болды. Ал, Сократ пен Эпиктет опасыздық пен қиянаттан көз ашпаған. Алайда, осыған қарамастан олардың барлығы өздерін бақыттымыз деп санаған. Ендеше, бақыт дегеніміз – жүректе иман арқылы салтанат құрып, жаннаттан ескен жайлы самалдай адам көңіліне шуақ шашатын аяулы сезім. Мәселеге осы тұрғыдан қарайтын болсақ, «иман – адам көңіліне егілген жаннаттың, ал имансыздық – жаһаннамның рухани дәні» деуге әбден болады.

Ғаламның қиял жетпес шексіз-шетсіздігін тама-шалаған жан мұның жанында өз болмысының түкке тұрғысыздығын, қолының қысқалығын, бетегеден биік, жусаннан аласа кішілігін түйсініп, мойындауы, міне, бұл нағыз ізгілік. Әйтпесе, көп жағдайда басқа түскен барша нәубеттен тауы шағылып, тауаны қайтады. Әрбір оқиға адамдық абыройы мен қадір-қасиетін сең соққандай сенделетіп, тәннің тойымсыздығы мен тоғышарлығының кесірінен әр отқа бір шарпылып, жанын жегідей жеп жатқан шын жемірді тап басып тани алмай, бақытсыздық құрсауынан құтыла алмасы анық.

Ізгі адам – өз таңдауының оң-терісін ар безбеніне тартып, таразылай алатын парасат иесі. Мұндай жан басқа нәубет төнсе, сары уайымды сапырып, салы суға кетпейді, керісінше, ықтияры жетсе ағысқа қарсы жүзіп, оқиғалардың жалына жармасып, тізгіндеп бағады. Ал бірақ ықтиярынан тыс, тағдырдың тауқыметі төнсе, басқа салғанға көніп, «сабыр кемесіне» мінеді. Мұндай жан басына бақ қонғанда ырықтан шығып, құрық әкететін әулекілікке де салынбайды. Адам баласының көпшілігі асатпай жатып, арбап тынатын өзімшілдік, атақ-абырой, дүние-мүлік, шен-шекпен секілді бұл дүниенің әр бұрыштан тілін жылтыңдатқан ырду-дырдуына да бой алдырмайды.

Иә, ізгі адам тағдырға налып, басқа түскен тауқымет пен бақытсыздық атаулыны зар қылып, кең дүниесін тарылтпайды. Өйткені, ол мұның бәріне әу бастан іштей тастүйін дайын, болар іске бекем бейілмен тағдырға дән риза. Оның сана-сезімі заманақыр жер тақыр боп, күллі әлем күңіреніп кетсе де, қуаныш, сүйіспеншілік, махаббат, мейірімділік, бауырластық, достық секілді адамдық қасиеттердің аялы құшағында тербетіледі.

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;
2. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3